تحریم یک بلوف سیاسی است

بولتن نیوز: از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون آن چه که جهان را متحیر ساخته است، پیشرفت همه جانبه نظام اسلامی در همه عرصه ها و عدم توقف آن بود.نظامی که از همان ابتدای امر،دشمن در انتظار سقوط آن نشسته بود، روز به روز بر توان خود افزود و قله های سرافرازی را یکی پس از دیگری فتح نمود. اما در این مسیر پیشرفت، هماره سنگ اندازی هایی نیز وجود داشته است اما این مخاطرات هیچگاه نتوانست ملت ایران را از مسیر اصلی خود گمراه سازد.8 سال جنگ تحمیلی و تحریمهای طولانی مدت مصداق بارز این تلاشهای دشمنان ملت ایران بود.اما کارشکنی های دشمن با عکس العمل پیر جماران مواجه گردید که فرمود: ما را بکشید، زنده تر می شویم. دشمن که برکات حاصل از به زمین ریختن پاک ترین اصحاب انقلاب را دید، این بار به حصر اقتصادی و تحریم روی آورد و به خیال خام خود بر آن بود که با این ابزار، شرافت ملتی را بخرد و غافل مانده بود از اینکه«ملتی که رمضان دارد سر سازش با کفر ندارد...»
طی سه دهه گذشته، انواع و اقسام تحریم ها از بلوک غرب و شرق علیه کشورمان اعمال گشت و نتیجه آن نیز چیزی نبود جز رشد و بالندگی ایران اسلامی در عرصه های تحریم شده و افزایش انزجار ملت از دولتمردان کشورهای تحریم کننده.
بر همین مبنا به گفتگو با دکتر «عادل پیغامی» دکترای اقتصاد و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع)نشستیم تا اثرات مثبت و منفی تحریم و تاریخچه این حربه ابرقدرتان و تاثیر آن بر پیشرفت کشور را بررسی  کنیم.

بولتن: با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید. به نظر شما تحریم های اقتصادی چه تاثیری بر اقتصاد ایران دارد؟ آیا اقتصاد ایران اساسا وابستگی حداکثری به اقتصاد جهانی را دارد که تحریم ها اثرگذار باشد؟

تحریم همانطور که از اساسش معلوم است از سوی دشمن برای ایجاد هزینه برای کشور اعمال می شود و دشمن در پی این است که بعضی از هزینه های مبادلاتی کشور را در عرصه اقتصاد بین الملل افزایش دهد.
اما آن چیزی که برای دریافت کننده تحریم دیده می شود، یک وجه منفی دارد و یک وجه مثبت؛ وجه منفی آن همان هزینه هاست اما هر تحریمی قطعا وجه مثبتی هم دارد. در واقع با اعمال هر تحریم برای ظرفیت های مولد کشور فرصت ایجاد می شود. برای مثال کالایی که قبل از تحریم با 10واحد دلار خرید می شد اما پس از تحریم می رسد به 15 دلار، همین کالا با هزینه 13 دلار(که قبل از تحریم توجیه اقتصادی نداشت) در داخل تولید می شود. اما این بهره برداری منوط به نحوه برخورد و مدیریت ما در برابر تحریم است.
مثلا الان اقتصاد ایران دچار تحریم نفتی شده است- که پیشاپیش مشخص است که این تحریم اثری نخواهد داشت؛ تمام کارشناسان اقتصاد نفت بر این باورند که تحریم های نفتی از سال 1941 کاملا بی اثر بوده است. ضمن آنکه نفت ایران می تواند مشتری های جدیدی داشته باشد و افزایش بهای نفت – که حاصل تحریم است- می تواند هزینه ها را برای ما جبران کند.
سوال این حاست که مدیران اقتصادی کشور با این تحریم ها چگونه برخورد می کنند؛ یک برخورد این است که با جایگزینی مشتری ها، درآمد ما کاهش پیدا نمی کند اما برخورد دوم این است که از تحریم ها استقبال کنیم چرا که سال هاست که در پی استقلال از درآمدهای نفتی هستیم.

باید با فرض بدترین سناریو-که قطعا اجرا نخواهد شد-  بودجه سال 91 را تدوین کرد و در آن کاهش 20درصدی وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی را در نظر داشت ولو اینکه ایران مشتری های جدید پیدا کند و کاهش درآمد نفتی رخ ندهد. این همان چیزی که سال هاست مقام معظم رهبری و همه کارشناسان آرزوی آن را دارند.
همه اینها به نحوه مدیریت ما در برابر تحریم باز می گردد.
بنابر این چه در ایجاد تحول ساختاری در کشور و چه در رونق بخشی به بنگاه های تحقیق و توسعه و دانش بنیان کشور، تحریم ها می تواند اثر مثبتی داشته باشد. زمانی هم که هزینه و فایده تحریم های تکنولوژی و فنی ایران را طی 30 سال گذشته می بینیم، شاهد رشد و شکوفایی این امور در کشور هستیم.

بولتن: فرمودید که تارخ نشان می دهد که تحریم های نفتی از سال 1941 بی اثر بوده است، نمونه های آن شامل کدام کشورها می شود؟
تحریم های تجاری در دنیا تاریخچه 150 ساله دارد و تاریخ نشان می دهد که چیزی در حدود سه چهارم تحریم ها بی اثر بوده است و به بیان دیگر از هر 4 تحریم تنها 1 تحریم توانسته اثر بگذارد و اهداف تحریم کننده محقق شود.
اما اولین تحریم نفتی به سال 1941 باز می گردد که آمریکا علیه ژاپن اعمال می کند و دومین تحریم نفتی در زمان ملی شدن صنعت نفت ایران و دکتر مصدق اعمال می شود که طبق نظر کارشناسان هیچ کدام از تحریم ها موثر نبوده اند.

بولتن: به نظر شما تحریم های اعلام شده از سوی غربی واقعا اعمال شد یا اینکه پس از پیروزی های مکرر ایران- مانند به زمین نشاندن پهپاد- سخن از تحریم صرفا یک جنگ روانی است؟
واقعا همین طور است که سخن از تحریمها صرفا یک جنگ روانی است، دشمن طی 30 سال گذشته تمام برگ های برنده خود را در تحریم ها رو کرده است و ما دیگر شاهد برگ برنده جدیدی نیستیم حتی گفتن اینکه تحریم ها تشدید شده است یک «بلوف سیاسی» است چون دشمن در زمان دفاع مقدس تحریم های به مراتب سنگین تری به لحاظ حجم تجاری و دلاری و مالی علیه ما داشته است .
اما زمانی که وارد بسته تحریم ها اتحادیه اروپا می شویم باز هم شاهد بلوف های سیاسی هستیم؛ مثلا می گویند ما نفت ایران را تحریم می کنیم و آغاز کار هم 6 ماه آینده است! در تحریم این یک تمسخر به حساب می آید چرا که این کار صرفا تهدید است نه تحریم. ما نه تحریم را دیده ایم و نه خواهیم دید.
این اقدام اتحادیه اروپا یعنی تهدید به تحریم 18 درصد از نفت ایران آن هم در 6 ماه آینده نشان دهنده انزوای اتحادیه اروپا و عدم همکاری سایر نقاط با اروپاست. ضمن آنکه پس از این هم تک تک کشورهای اروپایی عقب نشینی کردند. مثلا ایتالیا اعلام کرد که رابطه نفتی ما با ایران از طریق بای بک است و بای بک ها شامل تحریم نمی شود، یونان نامه محرمانه نوشته است و اعلام معضل کرده است، آمریکا و انگلستان افزایش قیمت ها را دریافت کرده اند.

عربستان تضمین کرده است که خلا حاصل از تحریم نفت ایران را جبران می کند و این در حالی است که عربستان یال هایت آرزوی تولید بیش از 10 میلیون بشکه در روز را دارد و هیچگاه نتوانست بیش از نه و نیم میلیون بشکه تولید کند و در موارد اندکی هم که موفق شد سریعا کاهش پیدا کرد و بسیاری از کارشناسان معتقدند که عربستان با همین میزان تولید در حال تخریب مخازن نفتی خود است.
در کنار این، ساختار بازار نفت نیز اجزه نمی دهد که تحریم های نفتی اثرگذار باشد چرا که مبادلات نفتی به خصوص در رابطه با ایران از طریق بای بک که مشمول تحریم نمی شود.  نفت فاقد شناسنامه است و پس از رفتن بر روی نفتکش ها دست به دست می شود تا به آخرین خریدار می رسد و تنها شناسنامه نفت شور بودن، شیرین بودن یا سنگین بودن آن است و کسی کاری به این ندارد که این نفت ایران است یا لیبی یا هرجای دیگر و نفت ایران نهایتا با چند واسطه به فروش می رسد.
بنابر این به اعتقاد کارشناسان ایران و اروپا ساختار بازار نفت به تحریم کننده ها اجازه اثرگذاری نمی دهد.

بولتن: در کنار تحریم های نفتی، شاهد تحریم های مالی در قبال بانک مرکزی در امور مانند فایننس هستیم، این تحریم ها چه اثرات منفی را متوجه تحریم کننده ها می کند؟
همانطور که گفتم تحریم های تجاری سابقه 150 ساله دارد اما تحریم مالی چه به لحاظ تئوریک و چه به لحاظ عملی به جز موارد بسیار اندک هیچ سابقه ای ندارد و غربی ها چون هیچ برگ برنده ای ندارند دست به این کار زدند که هزینه ها و فواید آن در ادبیات اقتصادی کاملا ناشناخته است و برای اقتصاددانان غربی نیز نگرانی هایی را ایجاد نموده است. تحریم مالی هزینه زیادی را برای کشور تحریم کننده دارد.

بولتن: این هزینه چطور خودش را نشان می دهد؟
در حال حاضر دنیا 10 سالی است که دچار بحران مالی شده است و درمان آن نیز در ثبات مالی است، و تحریم مالی این ثبات را بر هم می زند و برای کشورهای مختلف هزینه ایجاد می کند. مثلا زمانی که ایران تحریم مالی می شود و به دلیل محرومیت کشوری ثالثی مانند اندونزی با ایران وارد مبادله مالی می شود، این تبادل برای اندونزی هم هزینه آور است و برای کره جنوبی و روسیه هم هزینه آور و به قول اقتصاددانان به صورت پروانه ای برای همه در بازار مالی جهان اثر می گذارد.
این ریسک بالایی بود که غربی ها چون هیچ برگ برنده ای نداشتند به آن دست زدند و البته خود این هم در بعضی موارد در حد بلوف بوده است. مثلا خودشان یک بانک را معرفی می کنند و اعلام می دارند که کارهای مالی ایران با این بانک بلا مانع است و بدین ترتیب خودشان راه را بر ما هموار می کنند و تنها در رسانه ها تحریم مالی ایران را اعلام می کنند اما خودشان به ایران راهی نشان می دهند.
همچنین فضای مالی دنیا مانند فضای تجاری دارای لایه های پیچیده ای و امروز با توجه به اقتصاد جهانی لایه ها پیچیده تر و متعددتر شدند؛ ما در دنیا فضاهای مالی داریم که خیلی از سوی دشمن قابل رصد شدن و پیگیری نیست که از کجا صورت گرفته است.
اگرچه تحریم مالی هزینه هایی برای ما در بر دارد اما فوایدی هم دارد و موجب می شود سیستم مالی ما نظم و ترتیب بهتری به خود بدهد و راه های مالی خود را از کشورهای تحریم کننده تغییر می دهد و این در دراز مدت به ضرر کشور تحریم کننده است و خودش را از یک گردش مالی محروم می کند.

بولتن: فرمودید که تحریم مالی و نفتی در اقتصاد ایران تاثیر بسزایی نداشته است، به نظر شما التهابات اخیر بازار سکه و ارز و افزایش قیمت ها به خصوص در لوازم الکترونیک، متاثر از همین تحریم ها نیست؟
التهابات اقتصاد ایران ریشه در چند عامل دارد که یکی از آنها حاصل اشتباهاتی است که در مدیریت کلان اقتصاد کشور رخ داده است، ریشه دوم به مسایل روانی باز می گردد، که متاسفانه در مدیریت مسایل روانی و ادراکی اقتصادی مردم از سوی مسئولین و رسانه اشتباعاتی رخ داده است، ریشه سوم که وزن کمتری هم دارد به موانعی بازمی گردد که در مسایل مالی برای ایران ایجاد شد.
بنابر این اولا تحریم نفتی نه اعمال شده شده است که اثری بر بازار ایران داشته باشد و دوما اینکه تحریم مالی توانسته اثر اندکی بر التهابات اخیر داشته باشد اما بیشتر التهابات به دو ریشه اول بازمی گردد.
هم دشمن به لحاظ روانی خوب کار کرد و هم رسانه های ما چه صدا و سیما و چه خبرگزاری ها و مطبوعات نتوانستند ارتباط روانی مناسبی با مردم برقرار کنند و متاسفانه بعضی از مسئولین معاونین خود را از مصاحبه پیرامون این مسائل منع کردند و این از اشتباهات ما بود.
این التهابات بیشتر حاصل مشکلاتی در ساختار اقتصاد کشور بوده است که اگر تحریم هم صورت نمی پذیرفت باز هم شاهد آن بودیم کما اینکه التهابات و تورم بیش از این را در سال های قبل شاهد آن بود بودیم که حاصل اشتباهات سیاست های پولی و ارزی ما بوده است و مسئولین باید پاسخگو باشند که متاسفانه نیستند.

بولتن: در این وضعیت عکس العمل ایران را در تحریم نفتی اتحادیه اروپا چگونه ارزیابی می کنید؟
کاملا اقدام درستی است؛ اقتصاد جهانی تعاملی است و طرفین باید بدانند و می دانند که هر بده ای ، بستانی دارد و ما باید پیش از این ها نشان می دادیم که اقتصاد ایران منزوی نیست و مقابله به مثل کردن ابزار همه اقتصاد های تحریم شده است منتهی ایران همواره نجابت داشته است اما در مورد اخیر تحریم اخیر عکس العمل نشان داد. حتی باید در مقابل لیست تحریم های اروپا لیستی از عکس العمل ها را نشان دهیم که بدانند در صورت اقدام آنها ایران عکس العمل نشان خواهد داد.
تا الان هم ایران در قبال تحریم استراتژی خوبی گرفته است و به اعتقاد کارشناسان غربی ایران از موضع انفعال خارج شده و در برابر تحریم استراتژی کاملا فعالی دارد.

بولتن: با توجه به اینکه در روزهای پایانی سال و ایام خرید عید نوروز قرار داریم، چه توصیه ای به مردم می توان داشت که در کنترل تورم  به دولت و خودشان کمک کنند؟
مردم ما مردم فهیمی هستند و نشان دادند که در بزنگاه ها هم جلوتر از نخبگان عمل کردند منتهی آن چیزی که کم است این است که رسانه های ما آنطور که باید تعامل لازم را با مردم ندارند. مردم ما باید نسبت به اوضاع جهانی اقتصاد تصویر روشن تری داشته باشند و نسبت به نیازهای انقلاب اسلامی در حوزه اقتصاد تصویر بهتری داشته باشند.
مقام معظم رهبری طی این چند سال تلاش داشته اند که با کلیدهای تصاویری خوبی از اقتصاد ایران و انقلاب اسلامی را در پهنه اقتصاد جهانی نشان دهند. اقتصاد ایران نیازمند نوآوری و شکوفایی است، اقتصاد ایران نیازمند همت و تلاش مضاعف مردم است، اقتصاد ایران نیازمند اصلاح الگوی مصرف هم در حوزه مصرف مردم و هم در حوزه تولید است، اقتصاد ایران در حال جهاد اقتصادی است و این یعنی دشمنان ما در این در حال اذیت و آزار در این عرصه هستند.
اینکه اقتصاد ایران در حال شکوفایی های عظیمی است و به اعتقاد خود غربی ها از جمله 11 کشوری است که در حال پیوستن به اقتصادهای پیشرفته دنیا است و اقتضای این مطلب این است که مردم در مصرف و همت خود هوشمندانه تر عمل کنند.
ما اگر سال اصلاح الگوی مصرف را گذراندیم و خانواده هوشمند ایرانی که تاریخ جنگ های اقتصادی دنیا را می داند، نتوانست بهتر از چند سال قبل مصرف کند و حتی بدتر از آن مصرف کند، اندکی از هوشمندی به دور است. مردمی که از جان و مالشان در راه انقلاب ایثار نمودند و هنوز هم این کار را می کنند باید تله های اقتصادی دشمن را بشناسند و این کاری است که رسانه های ما باید آن را انجام دهند.
مردم ما در عرصه سیاسی نشان دادند که چه بسا نیاز به رسانه ندارند و از همه آنها زودتر می فهمند و عمل می کنند. ما در حوزه تهدیدات نرم سیاسی نیاز به رسانه نداریم اما در حوزه تهدیدات نرم اقتصادی نیازمند رسانه هستیم و مردم باید هوشیارتر شوند.
اگر نخبگان و رسانه ها توصیه های مقام معظم رهبری را جدی بگیرند ما شاهد مشکلی در این عرصه نخواهیم بود.
ایرانیان نیز باید مانند مردم سایر نقاط دنیا مانند مردم ژاپن و آلمان که پس از چند قرن جهاد اقتصادی به پیشرفت رسیدند، کمر همت را ببندند و اقتصاد خودشان را به قله های دنیا برسانند.
این یعنی اینکه جهاد اقتصادی که رهبر معظم انقلاب فرمودند را جدی بگیریم و مانند مردمان دنیا از خودگذشتگی بیشتری در این راه از خود نشان دهیم. دنیا ئچار بحران اقتصادی است و کشورهای اروپایی در حال اعمال ریاضت های اقتصادی برای مردم خود هستند.
ضمن آنکه کشور ما دارای ظرفیت هایی است که می بینیم علی رغم همه دشمنی ها، سطح مصرفی مردم پایین نیامده است و مراکز فروش همچنان پررونق است و این نشان دهنده ظرفیت های بالای اقتصادی ایران و حفظ سطح رفاه مردم است و این را در ایتالیا، انگلیس، پرتغال، یونان، اسپانیا و سایر کشورهای اروپایی نمی بینیم.
این ها واقعیت هایی است که مردم باید با آن آشنا باشند و با بی توجهی به آن ممکن به اهدافی که باید برسیم، دست نیابیم و یا اینکه در موعد مقرر که مقام معظم رهبری آن را 50 سال تعیین نمودند نرسیم و این هوشمندی بیشتر مردم ایران را می طلبد.