دیپلماسی آب باید یکی از اولویت های دولت بعدی باشد

گروه اقتصادی- مصطفی مطهری: یکی از چالش های کنونی کشور که بطور همبست دارای تأثیراتی فراوانی در عرصه های مهم اداری – مدیریتی و سیاست گذاری کشور در ابعاد سیاسی – اقتصادی – تجاری – محیط زیستی و سیاست خارجی می باشد مسئله آب و بحرانی است که به نام آن می شناسیم. در واقع موضوع آب و مسائل مرتبط با آن می تواند به عنوان یک ابر چالش در عرصه های مختلف برای کشور چالش زا و تهدید آفرین باشد. به عبارت بهتر آب و مراتب مدیریت آن در حوزه های مختلف می تواند به روند شکل گیری وضعیت پایدار سیاسی و یا برعکس آن بیانجامد، از این رو چگونگی سیاستگذاری های مربوطه در این باره موضوع به مراتب مهم و با اهمیتی است که باید مورد توجه دولت آینده و مدیران تصمیم گیر و اقدام ساز آن در عرصه سیاستگذاری ها باشد.

به گزارش بولتن نیوز،باید خاطر نشان کرد که آب و متغیرهای پیرامون آن برای ما، موضوعی منطقه ای با ملاحظات بین‌المللی است، زیرا به طور مستقیم با امنیت منطقه‌ای و برنامه منطقه ای ارتباط پیدا می کند؛ به واقع این اهمیت در عرصه منطقه ای مضاف بر اهمیت آب و چالش های موجود از کمبود در آن برای عرصه داخلی است.

در واقع دیپلماسی آب و مناسبات هیدروپلیتیک ایران باید به بخش مهمی از الزامات ایران در عرصه دیپلماسی منطقه ای تبدیل شود. به عبارت بهتر اینکه، اهمیت دیپلماسی آب در سیاست خارجی و نقش آن در بهینه‌سازی روابط با همسایگان می تواند مقدمه ای برای آغاز روابط عمیق در عرصه دیگر به شمار آید. بطوریکه توافقات حاصله از مذاکرات و گفتگوها میان ایران با کشورهای همسایه می تواند زمینه های شکل روابط عمیق تر و بهینه – بیشینه تری را برای ایران در قبال همسایگان و همسایگان با ایران را فراهم سازد.

به علاوه اینکه نباید فراموش کرد که باید به معضل و چالش های بالقوه آن که در شرف تبدیل به تهدید هستند نگاه امنیتی نیز داشت. به بیان جامع تر اینکه انتخاب و گزینش رویکردی جامع و پایدار به مقوله امنیت در حوزه مسائل آبی، ضروری است. در واقع وجود همین دیدگاه امنیت به موضوع آب می تواند اهمیت دیپلماسی آب در سیاست خارجی ایران را تعیین کند. چرا که از منظر نگاه امنیتی و اضطرار به مسئله آب می توان شاخص های مهم را در این باره در عرصه سیاست خارجی تعریف کرد.

در واقع بررسی دو شاخص «سرانه آب تجدیدپذیر» و «شدت تنش آبی» در ایران، در کنار موضوع نگاه امنیت گرا به چالش آب، اهمیت توجه ویژه به دیپلماسی آب را دو چندان می کند و آن را به مقام اولویت های راهبردی کشور ارتقاء خواهد داد.

در حقیقت آنچه باید در این راستا مد نظر دولتمردان و سیاستگذاران کشور در دولت آینده باشد این است که در عرصه دیپلماسی آب و به تبع آن تأمین آب کشور باید سازوکارهای مبتنی بر همکاری با تأکید بر اصل تأمین منافع دو سویه ایران با همسایگانش که با آنها مناقشه آبی دارد، را طراحی کند. در واقع باید مدیریت آبخوان های مرزی با ساماندهی و بهره وری مدیریت و انجام گیرد. از این رو به نظر می رسد در این راستا ایران، نیازمند ایجاد زیرساخت‌هایی تازه از منظر ذهنی - عینی با مشارکت و همکاری دیگر بازیگران در این حوزه می باشد. بطوریکه با طراحی، راه اندازی و ایجاد این زیرساخت ها و حصول به توافق و تفاهم مشترک بر سر نحوه استفاده از حقابه ها، می تواند از دامنه منازعات بکاهد و به تأمین منافع آبی و حتی سیاسی - اقتصادی طرفین کمک کند. در واقع فقدان وجود همین زیر ساخت ها است که اخیراً عراق، ایران را بدلیل در نظر نگرفتن حقوق آبی عراق(حقابه) در قطع آب رودخانه های کرخه، الوند، کارون و سیروان تهدید به شکایت از سازمان های بین المللی کرده است. این موضوع درباره چالش های آبی میان ایران و افغانستان نیز وجود دارد؛ بطوریکه اگر از تهدیدات اشرف غنی زای در مورد قطع مبادی خروجی آب از هیرمند به ایران بگذریم، این موضوع در آینده با توجه به تغییرات موجود در عرصه حکمرانی در افغانستان که به قدرت گیری طالبان در حال انجامی است می تواند در آینده به مشکلی مهم و تهدیدی سخت تبدیل شود این قابلیت را داراست که به یک چالش مهم امنیتی در نواحی شرقی ایران تبدیل شود.

در مجموع باید گفت که دولت بعدی باید در عرصه دیپلماسی آبی فعال باشد و آنچه در قالب چالش، مناقشه و یا تهدید وجود دارد را از طریق گفتگو و بکارگیری دیپلماسی فعال در این عرصه با همسایگان حل و فصل کند؛ بطوریکه با حکمرانی سیاسی مطلوب و فعال در عرصه دیپلماسی آب می تواند نقش موثری در ارتقاء همکاری ‌های تجاری، اقتصادی، مسائل زیست محیطی و همچنین مسائل سیاسی ایفا کند و وضعیت پایداری را در این عرصه برای کشور و منطقه به ارمغان آورد.