ترجیح منافع 300 نفر به 85 میلیون نفر در تخصیص ارز دولتی

گروه اجتماعی: در برنامه‌ای رادیویی با حضور محسن جلواتی قائم‌مقام دیدبان شفافیت و عدالت، داریوش چیوایی کارشناس اقتصاد سلامت و ارتباط تلفنی با محمدعلی اسفنانی، مدیرکل تعزیرات حکومتی شهر تهران، ابراهیم درویشی، کارشناس اقتصادی و معاون سابق نظارتی بانک مرکزی، مصطفی پور کاظم شایسته، معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و محمدباقر بنایی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی سیاست تخصیص ارز 4200 تومانی نقد و بررسی شد.

*کاهش ارزش پول ملی عامل افزایش قاچاق معکوس

به گزارش بولتن نیوز، محسن جلواتی اظهار کرد: به دلیل کاهش درآمدهای ارزی در دولت فعلی ارزش پول ما یک هشتم شده است. خب با توجه به تخصیص ارز ارزان در این وضعیت به برخی کالاها، شاهد تفاوت قیمت محسوس با کشورهای همسایه هستیم که خود انگیزه قاچاق معکوس را تشدید می کند.

چیوایی نیز گفت: نکته هم این است که شما چقدر می­خواهید سازوکار نظارتی بگذارید، چقدر می­خواهید بیایید و متمرکز روی این شوید که این ارز 4200 شما حیف‌ومیل نشود درحالی‌که شما کالا را یک‌هشتم قیمت واقعی در اختیار واردکننده قرار می‌دهید و این انگیزه بسیار بزرگ‌تر از آن است که بشود جلوی آن را گرفت.

وی ادامه داد: این روند باعث آشفتگی بازار شده است. مثلاً شاهدش این است که داروی انسولین علیرغم اینکه ارز 4200 دریافت کرده است و بیشتر از سال گذشته هم در کشور وارد شده است با کمبود مواجه است. بازار سیاه برای آن ایجاد شده و قلم انسولین با قیمت­های بالای 1 میلیون تومان معامله می‌­شود.

چیوایی بیان کرد: دولت اذعان دارد که حد­اکثر 15 درصد از اهداف قانون‌گذار و مجری برای رسیدن فواید ارز 4200­ی تحقق پیدا کرده است. وقتی ما 85 درصد عدم تحقق هدف را داریم، خب این اصرار بر این غلط است که بیاییم بگوییم ما حتماً 4200 را ادامه می­دهیم. یک شرایطی در یک زمانی برای ارز 4200­ بوده بعدش متوجه شدند اشتباه است. ما در نیمه­ی اول سال 97 مطلع شدیم اشتباه است.

در ادامه مصطفی پورکاظم شایسته معاون امور معامله و هماهنگی حقوق ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در واکنش به اظهارات دیگر کارشناسان گفت: ما خوشبختانه در مایحتاج عمومی که الآن قاچاق خروجی را چک می­کنیم هیچ اتفاق غیرمترقبه­ای نداریم و مرزها کنترل شده است.

*باید قیمت کالا در ایران به کشورهای همسایه نزدیک شود

همچنین باقری بنابی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نیز در ادامه با تأیید وجود قاچاق معکوس در ادامه اظهار کرد: در خصوص کالایی که از خارج به داخل کشور می­آید و بعد از داخل کشور به خارج می‌رود که البته قاچاق هست یک بحث مهم این است که بایست قیمت­های ما به قیمت­های جهانی نزدیک شود... تا زمانی که قیمت کالاها در کشور ما متناسب با کشورهای همسایه نشود ما با این مشکلات مواجهیم.

باقری بنایی ادامه داد: به نظر می­رسد این بحث ارز 4200 تومانی که الآن در بودجه­ی امسال 8 میلیارد دلار، در بودجه­ی سال قبل 13 میلیارد دلار بود، این‌ها باعث می­شود که قاچاق معکوس شدت پیدا کند. ما باید در مجلس به دنبال قطع ارز 4200 تومانی باشیم. به حول و قوه­ی الهی دولت باید در بودجه سال بعد تخصیص این ارز را تمام کند و بجای آن یارانه بدهد.

وی در تکمیل صحبت‌های خود گفت: ما این را گفته­ایم و پیگیر هم هستیم که این اتفاق بیفتد که ارز 4200 تومانی در این کشور جمع شود و باید ارز تک‌نرخی شود. با این همه مشکلاتی که در کشور داریم، ارز چند نرخی نیز خود باعث فساد است.

*آیا نمی توان از مصرف‌کننده در برابر افزایش قیمت‌ها حمایت کرد؟!

اسفنانی در نقد صحبت‌های دیگر کارشناسان گفت: ارز 4200 تومانی حذف شود به ظاهر امر خیلی حرف خوب و پسندیده­ای از لحاظ اقتصادی هست ولی آثار و تبعات آن را در جامعه باید در نظر گرفت.

وی تبعات حذف ارز 4200 تومانی را اینگونه تشریح کرد: به‌عنوان مثال برنج هندی یا پاکستانی­ که سال گذشته مردم حدود 100 تا 150 تومان خرید می­کردند، با برداشته شدن این ارز الآن هر کیسه­ی 10 کیلویی آن بالای 200 هزار تومان شده است. طبیعتاً بحث دارو هم به همین منوال است. اینکه به این صراحت گفته شود که دولت حتماً باید این ارز را نزدیک به ارز نیمایی یا آزاد کند و تک‌نرخی کردن ارز، این بله از نظر اقتصادی کار درستی است منتها شرایط موجود جامعه هم باید در نظر گرفته شود.

جلواتی در پاسخ به اظهارات اسفنانی گفت: تفاوت 8.5 میلیارد یورویی که امسال 3 میلیارد آن را برای دارو و تجهیزات پزشکی دادند، 5.5 آن هم برای کالاهای اساسی تخصیص دادند، نزدیک به 221 هزار میلیارد تومان است. اگر ما بیاییم این مابه­التفاوت را بین دهک ها هدف تقسیم کنیم به هر نفر سه میلیون تومان در سال مابه­التفاوت این ارز می­رسد.

*ترجیح منافع 300 نفر به 85 میلیون نفر در تخصیص ارز 4200

قائم‌مقام دیدبان شفافیت و عدالت اظهار کرد: این یکسان‌سازی قیمت اگر اتفاق بیفتد و این کوپن الکترونیکی کالای اساسی اتفاق بیفتد منابعمان به گونه­ای بین مردم تقسیم می‌شود که آن حد­اقل معیشتی که موردنظر است و در اصل کارشناسان غذا و کارشناسان اقتصادی برای مردم تعریف می­کنند به دست مردم برسد.

جلواتی وضعیت کنونی تخصیص ارز را این‌گونه تشریح کرد: شما مستحضرید چه آن موقع که 20 میلیارد یورو بوده، چه بعداً 14 میلیارد یورو شده، چه الآن که 8.5 میلیارد یورو است. این ارز بین حدود 300 نفر توزیع می­شود؛ یعنی رانت 220 تا 280 هزار میلیارد تومان تفاوت ارزی که حد­اکثر 15 درصد آن به جامعه­ی هدف برخورد می­کرده و 85 درصد آن به انحراف می­رود.

*حذف ارز 4200 باید با برنامه صورت گیرد

وی ادامه داد: اگر ما بیاییم 4200 را قطع کنیم، برنامه­ای هم نداشته باشیم. خب قطعاً عکس­العمل دارد، در جامعه نارضایتی ایجاد می­کند. ولی ما می‌توانیم منابع حاصل از این ارز را، مابه­التفاوت آن را که بیشتر آن هم در اختیار دولت و بانک مرکزی است، در بازار ارز خرج نکنیم و این را در مسیر درست قرار دهیم.

اسفنانی: من عرضم دقیقاً همین است که متأسفانه آنچه تا الآن گفته شده است حتی در بحث کالابرگ الکترونیکی، آن برنامه­ی مدونی که از آن اسم برده می­شود دیده نمی­شود و متأسفانه آسیب اصلی به مردم وارد می­شود والّا اگر آن برنامه­ی مدون کارشناسی شده­ی درست در نظر گرفته شود، من اعتقاد دارم همان سوختی هم که الآن تابع بحث ارز نیست و متأسفانه دارد میلیاردها لیتر در طول سال­ها قاچاق می­شود، همان هم به اعتقاد من قابل مدیریت است.

چیوایی در ادامه سؤال خود را از پورکاظم اینگونه مطرح کرد: من عرضم درواقع این است که زبان اقتصاد واقعاً اینکه چندتا قاچاقچی را بگیریم نیست؛ به کرات ما در بازار ارز آن اوایل دیدیم که دلار شده بود 7 - 6 هزار تومان، می­رفتند در بازار این‌ها را به عنوان قاچاقچی بگیرند. چی شد؟ دلار شد 30 هزار تومان.

چیوایی ادامه داد: درواقع اقتصاد رگولاتوری و تنظیم‌گری می­خواهد. حاکمیت باید اینطور مداخله کند ضمن اینکه کاری که عزیزان می­کنند هم در جای خودش لازم است. مبارزه با قاچاق هم کار سختی است ولی زبان اقتصاد نیست. واقعاً باید تصمیمات حکمرانی و اقتصادی گرفته شود.

پور کاظم در پاسخ گفت: ما در مبارزه با قاچاق، وظیفه داریم که از خروج آن به صورت قاچاق از کشور جلوگیری کنیم. خدمت شما عرض کردم الآن از حیث عملیاتی ما خوشبختانه نسبت به همه­ی این مواردی که دوستان دغدغه داشتند، در قاچاق خروجی مشکل ویژه­ای نداریم.

وی گفت: در رابطه با دارو، همین الآن که خدمت شما هستیم هم دستور از ریاست محترم جمهور، هم از سایر مبادی برای کنترل قاچاق دارو ما به طور جدی این را رصد کردیم و خود ما اصلاً الآن در مرزها مستقر هستیم. ما به غیر از بیمارانی که قبل کرونا از غرب کشور یا شرق کشور برای معالجه می­آمدند، چند برابر آن نیازشان داروها را از داروخانه تهیه می­کردند و خارج می­کردند، قاچاق سازمان­ یافته­ خروجی دارو نداریم.

*رقابت بین احتکار و قاچاق برای دامن زدن به گرانی

معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اظهار کرد: از این جهت که بعضی وقت ­ها بالاخره بحث می­شود احتمالاً نگاه به احتکار، عدم تنظیم بازار، یک جاهایی به این انبارهایی که در تلویزیون نشان داده می­شود، این به مفهوم قاچاق نیست. قاچاق به مفهوم خروج از کشور است. بله ما یک تعداد چشمگیری از کالاهای سلامت­محور، دارو و سایر لوازم پزشکی داریم که احتمالاً یک عده­ای احتکار کرده ­اند.

جلواتی در پاسخ به اظهارات پورکاظم بیان کرد: دارو تاریخ مصرف دارد. مگر می­شود آن را در انبار نگه دارند؟ بیش از 5 برابر نیاز کشور وارد کشور شده است. این کجا رفته است؟ مگر ما در کشور مصرفش را داریم؟ این اتفاق­ها دارد می­افتد. با ارز 4200­ی پنج برابر نیاز کشور دارو وارد شده، مواد اولیه وارد شده است. من مثال می­زنم. مصداق داریم. مواردی داریم که وارد کشور شده است. اینها اصلاً در کشور مصرفی ندارد. اینها با ارز 4200­ تومانی وارد شدند. قطعاً اینها برای اینکه قاچاق معکوس شوند وارد شدند.

*اندازه گیری قاچاق معکوس با آمار لب مرزی یا بدیهیات

معاون امور مقابله و هماهنگی حقوقی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز گفت: ما برای سنجش قاچاق معیار علمی داریم. می­گویند از آمار واردات، صادرات و مصرف خلأیی که ایجاد می­شود را بروید در اقتصاد پنهان پیدا کنید. عرض من این است که ما 50 درصد دارویی که از کشور خارج می­شود را نوعاً در سال­های گذشته کشف کردیم. این عدد و رقم که این آقایان می­فرمایند نیست.

ابراهیم درویشی، کارشناس اقتصادی و معاون سابق نظارتی بانک مرکزی اظهار کرد: به صورت کلی عرض می­کنم، تفاوت قیمتی بین داخل و خارج از کشور وجود دارد، این به اصطلاح پدیده­ی شوم قاچاق یک چیز بدیهی و مسلم است. کسی نمی­­تواند این را انکار بکند. مثل اینکه بخواهی بگویی الآن شب است. نه الآن روز است.

پورکاظم در واکنش به این اظهارات گفت: من این را خدمت شما عرض کنم اگر مبنا این باشد که ارز 4200 یا تفاوت قیمت می­تواند قاچاق باشد همین امسال بانک مرکزی یک‌سوم سال­های قبل 4200 تأمین کرده است. پس بنابراین قاچاق باید کاهش پیدا کند.

وی اینگونه صحبت‌های خود را تکمیل کرد: بنابراین حتماً قاچاق خروجی هست، حتماً تفاوت قیمت تأثیر در قاچاق خواهد گذاشت ولی خوشبختانه در نوع کالاهای 4200­ی که فرمودید مثل دارو، دام، واکسن، سموم کشاورزی و سایر موارد خوشبختانه مشکل حادی در قاچاق نداریم.

*حذف ارز 4200 برنامه‌ریزی می‌خواهد

چیوایی در ادامه گفت: بحث تعارض منافع را هم جدی بگیرید. وقتی که رقم مثلاً 220 هزار میلیارد تومان دارد رانت توزیع می­شود بالاخره وقتی یک بخشی از آن به مردم نمی­رسد دارد یک جای دیگری می­رسد. بالاخره با هزینه کرد یک بخشی از همین پول طرف بیاید یک تصمیماتی را هم بتواند به اجرا برساند.

وی ادامه داد: اینکه بنشینیم بگوییم ارز 4200­ی را اگر قطع کنیم اتفاقات خوبی رقم نمی‌خورد. زمانی نتیجه خوب حاصل می‌شود که شما کار بکنی بروی سامانه­هایت را راه­اندازی کنی. مثلاً کارت الکترونیکی بدهند برای اینکه مردم بتوانند ارزاقشان را تأمین کنند. برای آن که بدانیم می­رسد دست خانوار و دهک پایین توانایی اداره زندگی‌اش را دارد.

*بیمه ابزاری مناسب برای حذف ارز 4200 تومانی

چیوایی گفت: در دارو اتفاقاً ما زیرساخت­ها را داریم. در دارو ما هم بیمه داریم هم سامانه­ی نظارتی تی تک را که متأسفانه به خاطر یک سری اتفاقاتی است که نتوانسته تکمیل شود و دامنه­ی کارش را در بخش بستری ببرد. سامانه­ی تی تک چه کار می­کند؟ از مبدأ تا رسیدن به دست مشتری آن دارو را تریس و رصد می­کند و مطمئن می­شود که این به دست مشتری می­رسد.

وی اظهار کرد: ما آمدیم بخش بستری را از شمول سامانه­ی تی­تک خارج کردیم و جالب است که هر دارویی که مثلاً در سامانه نیست عملاً مثل اینکه رفته در بخش بستری و از آنجا از سامانه خارج شده است.

چیوایی در پایان اظهارت خود را اینگونه تکمیل کرد: «به‌هرحال این اتفاق باید تکمیل شود. از زیرساخت بیمه­ ها استفاده شود به دوستان می­گوییم ارز 4200 را به بیمه­ ها بدهید بیمه­ها تخصیص بدهند، می­گویند از کجا معلوم است که دولت این را به بیمه برساند و از کجا معلوم بیمه به‌جای دارو مطالبات پزشکان را نپردازد. همین­ها نظارت می­خواهد.

جلواتی در جمع‌بندی بحث بیان کرد: علل اصلی قاچاق معکوس تفاوت نرخ ارز ترجیحی و آزاد عنوان شد. ادامه تخصیص ارز به این روش نه‌تنها فسادزا است بلکه تجربه گندم و گوشت ثابت کرده که به کاهش قیمت‌ها هم نخواهد انجامید. باید از منابع مابه‌التفاوت افزایش نرخ ارز ترجیحی، از مصرف‌کننده واقعی حمایت کرد.