فيلم‌هاي قديمي، جاني دوباره مي‌گيرند

الين شافر، مسوول آرشيو فيلم اس‌ان‌سي ـ كه به عنوان بخشي از گنجينه‌ هنري يكي از شركت‌هاي بزرگ هنري فرانسه عمل مي‌كند ـ به اين نكته اشاره مي‌كند كه بازسازي دوباره ديجيتالي محصولات سينمايي، به معني خلق مجدد بسياري از شاهكارهاي قديمي و كهن است. اين بازسازي‌ها از يك‌سو عطش دوستداران و عاشقان سينما را در رابطه با تماشاي با كيفيت محصولات كلاسيك فرومي‌نشاند و از طرف ديگر سود خوبي را نصيب مالكان اصلي اين فيلم‌ها ـ كه هزينه مرمت اين محصولات را مي‌پردازند ـ مي‌كند. امسال در دور تازه جشنواره فيلم لومير در شهر ليون فرانسه كه 20 روز پيش برگزار شد، تيري فرماكس، مدير جشنواره از زحمات و تلاش‌هاي فراوان بنياد جروم سيدوكس ـ پاته تشكر ويژه‌اي كرد. اين بنياد با تلاش شبانه‌روزي چند ماهه كارمندان و متخصصان خود درام كلاسيك «بچه‌هاي بهشت» (1945) مارسل كارنه را مرمت و راهي پرده سينماها كرد؛ اتفاقي كه با شور، هيجان و استقبال تماشاگران روبه‌رو شد. اين بنياد كه هم‌اكنون مشغول مرمت فيلم «سامورايي» (1967) ژان پي‌ير ملويل است، در ادامه سراغ فيلم‌هاي «تس» (1979) رومن پولانسكي و «بينوايان» (1934) ريموند برنارد خواهد رفت. نسخه بازسازي‌شده «بچه‌هاي كوچك» هم حاصل كار و زحمت لابراتوارهاي معروف الكر و ايمجين ريتروتاست. اين شاهكار قديمي با هزينه‌اي 300 هزار يورويي (حدود 420 هزار دلار) مرمت شده است كه شركت فيلمسازي پاته، آن را اواخر آذر در سطح وسيعي در فرانسه اكران عمومي مي‌كند. اين فيلم قرار است پس از فرانسه، در بقيه كشورهاي جهان هم روي پرده برود. در عين حال، نسخه‌هاي دي‌وي‌دي و بلوري اين فيلم و بقيه محصولات كلاسيك بازسازي‌شده نيز به بازار عرضه مي‌شود.

هزينه‌هاي زياد بازسازي فيلم‌هاي قديمي

رسانه‌هاي گروهي مي‌نويسند بخشي از توزيع‌كنندگان فيلم‌هاي سينمايي هنوز با موضوع اكران دوباره نسخه‌هاي بازسازي شده آثار كلاسيك كنار نيامده‌اند و حتي برخي از آنها تمايلي هم براي انجام اين كار ندارند. منتقدان سينمايي يكي از دلايل مهم اين كار را در هزينه‌هاي بالاي كار بازسازي محصولات كلاسيك مي‌دانند. از سوي ديگر بازسازي‌كنندگان فيلم‌هاي كلاسيك اميدوارند اكران عمومي وسيع‌تر و گسترده‌تر اين محصولات (و استقبال تماشاگران از آنها) كمك كند تا هزينه‌هاي مربوط به كار بازسازي برگردد. جين گيلس يكي از مسوولان انستيتوي فيلم بريتانيا، از تجربه خود در اكران جهاني «سكوت سفيد بزرگ» در اوايل سال جاري ميلادي مي‌گويد. اين اثر كلاسيك صامت كه توليد سال 1924 است، قصه سرنوشت شوم و محتوم كاپيتان اسكات را در اكتشافات مربوط به قطب جنوب به تصوير مي‌كشد. كار بازسازي فيلم حدود 126 هزار دلار هزينه در برداشت كه بخش مهمي از آن مربوط به موسيقي متن تازه‌اي بود كه براي آن ضبط شد. فيلم در 40 سالن سينما به نمايش عمومي درآمد و 95 هزار دلار فروش كرد. حدود 4000 نسخه دي‌وي‌دي و بلوري آن هم به فروش رفت كه 32 دلار مي‌شود. تهيه‌كنندگان فيلم، امتياز بخش تلويزيوني آن را هم به شبكه ديسكاوري فروختند، ولي رقم فروش به اين شبكه هيچ‌وقت فاش نشد. قرار است كشورهاي آلمان،‌ استراليا و نيوزيلند هم آن را نمايش دهند و بايد ديد اين فيلم در اين كشورها چقدر فروش مي‌كند.

عاشقان سينما

مارتين اسكورسيزي و بنياد فيلم او يكي از مهم‌ترين سازمان‌هايي است كه عمده فعاليت‌هاي خود را وقف مرمت و بازسازي فيلم‌هاي كلاسيك ـ و بويژه محصولات تكني كالر ـ كرده است. تحليلگران اقتصادي سينما مي‌گويند مشخص است كه كار مرمت محصولات كلاسيك مي‌تواند سودآور باشد.

ولي براي هنرمنداني مثل اسكورسيزي بحث سود مادي در درجه دوم اهميت قرار دارد و كساني همچون او، بخوبي اهميت كار مرمت و حفظ آثار كلاسيك را درك مي‌كنند. مرمت فيلم‌هاي كلاسيك و نمايش عمومي دوباره آنها، فقط به معني ديدار تماشاگران قديمي و رفع عطش اين مشتاقان سن و‌سال‌دار نيست؛ مرمت اين فيلم‌ها به معني يك فرصت تازه براي تماشاگران جوان و جديدي است كه هيچ وقت اين آثار را روي پرده نديده‌اند و حالا امكان آن را پيدا مي‌كنند همان تجربه‌اي را كسب كنند كه والدين و بزرگ‌ترهاي آنان چندين دهه قبل تجربه كرده بودند.

محدوديت بازار

اما واقعيتي كه بسياري به آن اشاره مي‌كنند، محدود بودن بازار براي فيلم‌هاي كلاسيك است. برعكس محصولات پرسرو صداي جديد دنياي سينما كه معمولا مشتاقان زيادي در انتظار تماشاي آنها هستند، فيلم‌هاي كلاسيك از چنين موقعيت و نعمتي برخوردار نيستند.

شافر در اين‌باره مي‌گويد: فقط نيمي از آرشيو 1200‌تايي فيلم‌هاي قديمي، قابليت‌هاي تجاري و جذب تماشاچي را دارند و بقيه آنها آثاري نيستند كه شانس كشاندن بيننده به داخل سالن‌هاي نمايش را داشته باشند. در اين ميان تنها بخش كوچكي از فيلم‌هاي اين آرشيو ـ مثل «ديو و دلبر» (1946)‌ ژان كوكتو ـ جزو آثاري قرار مي‌گيرند كه امكان موفقيت مالي در اكران عمومي داخلي و بين‌المللي خود را دارند. بقيه آنها در زمره محصولاتي قرار مي‌گيرند كه فقط در تعدادي بازار مشخص، امكان فروش و موفقيت دارند. او در اين رابطه مجموعه فيلم كمدي «ژاندارم» با بازي لوئي دوفونس محصول دهه60 ميلادي را نام مي‌برد كه تنها در بازار اروپا، آن هم منهاي انگلستان شانس خوبي براي فروش دارد.

نمونه‌‌هاي موفق از نظر تجاري

سال گذشته، شركت فيملسازي رياليتو توانست حدود 400هزار دلار سود از اكران عمومي دوباره «از نفس افتاده» (1968)‌ ژان لوك گدار در جشن پنجاهمين سالگرد ساخت آن به دست بياورد. اين فيلم كه در تعداد اندكي سينما در آمريكاي شمالي روي پرده رفت، توانست 7 ماه روي پرده بماند. شركت كينو اينترنشنال هم با اكران مجدد «مترو پليس» (1927) ‌فريتز لانگ، به موفقيتي 300 هزار دلاري دست يافت. اين فيلم شامل صحنه‌هاي تازه‌اي مي‌شد كه مدت‌ها گم شده بود و در نسخه اصلي وجود نداشت. متروپليس هم حدود 7 ماه اكران محدودي در آمريكاي شمالي داشت. مسوولان شركت پاته مي‌گويند: بازسازي «يوزپلنگ» (1963)‌ لوكينو ويسكونتي هم براي آنها موفقيت‌هاي زيادي به همراه داشته است. اين فيلم اولين بار سال 2010 در بخش كلاسيك‌هاي جشنواره بين‌المللي كن به نمايش درآمد و پس از اكران عمومي در فرانسه، سر از بازار دي‌وي‌دي درآورد. هم نمايش عمومي فيلم و هم نسخه‌هاي دي‌وي‌دي آن با استقبال بسيار خوب دوستداران سينما روبه‌رو شدند. منتقدان سينمايي به اين نكته اشاره مي‌كنند كه تماشاگران دوستدار فيلم‌هاي كلاسيك به صورت طبيعي سني بالاتر از مخاطبان معمول سينما دارند. آنها كساني هستند كه در مقايسه با تماشاگران (شايد سهل‌پسند)‌ امروزي، شناخت بيشتر و بهتري از سينما، تاريخ و تاريخ سينما دارند. استيو لوئيس، مدير شركت انگليسي توزيع فيلم آرتيفيشل‌آيز هم با اين ديدگاه منتقدان موافق است. اين شركت مالك تعداد قابل توجهي از آثار كلاسيك سينماست و بزودي نسخه تازه‌اي از سه‌گانه «سه رنگ» كريشتف كيشلوفسكي را روي نوار دي‌وي‌دي و بلوري به بازار عرضه مي‌كند، اين سه‌گانه يكي از پرفروش‌ترين فيلم‌هايي است كه متعلق به اين شركت است.

اين باور مرمت‌كنندگان آثار كلاسيك از آنجا ناشي مي‌شود كه دوستداران محصولات سينمايي در سراسر جهان، براي ديدن فيلم‌هاي هنرمندان مولف، خوب پول پرداخت مي‌كنند و مايلند مجموعه آثار آنان را به صورت يك كلكسيون كامل در اختيار داشته باشند. همين مساله باعث موفقيت مالي اين محصولات در جدول گيشه نمايش مي‌شود. در جريان برپايي جشنواره فيلم لومير در شهر ليون فرانسه روي اين نكته بحث و تاكيد شد كه بازار فيلم‌هاي كلاسيك هنوز كوچك و محدود است و تماشاگران آن هم افراد سن و سال‌دار هستند. با توجه به اين واقعيت، آنها خواستار ارائه راه‌هايي براي پربارتر و وسيع‌تر كردن اين بازار شدند.