دینامیک های منطقه مانع پذیرش ائتلاف آمریکایی در خلیج فارس

به گزارش بولتن نیوز، حرکت کشورهای حاشیه خلیج فارس در مدار منافع ملی و حاکم شدن منطق منفعت‌گرایی این کشورها که حاصل هزینه – فایده ناشی از بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و امریکا در منطقه است، تحولات منطقه را دستخوش دگرگونی کرده و اگر تمایل این کشورها به سمت ایران، صرفا مانور تاکتیکی موقت برای خروج از جنگ یمن و نه استراتژی درازمدت باشد، ماحصل آن پایان دادن به جنگ بی ثمر در یمن، ممانعت از بروز تلفات بیشتر و برقراری صلح و ثبات در این کشور خواهد بود.

در همین راستا گفتگویی با دکتر «بیلگهان آلاگوز» استاد دانشگاه مرمره در استانبول و تحلیلگر مسائل منطقه انجام شده است که مشروح آن در زیر آمده است.

*اخیراً شاهد تنش هایی در خلیج فارس مانند حمله به کشتی های ژاپنی و سایر حوادث بوده ایم. برخی از کارشناسان معتقد هستند که بین تنشهای ایجاد شده در خلیج فارس توسط آمریکا و تلاش های ایالات متحده برای مهار رقبای اقتصادی جهانی خود به ویژه چین، ژاپن و اتحادیه اروپا ارتباط وجود دارد. نظر شما در این مورد چیست؟

من نیز با این نظر موافقم که بین تنش ها در خلیج فارس و تلاش های ایالات متحده برای مهار رقبای جهانی این کشور ارتباط مستقیمی وجود دارد. ترامپ در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۸، نکات کلیدی رویکرد سیاست خارجی خود را که او آن را «رئالیسم اصولی» نامید، بیان کرد و در سخنرانی خود در سازمان ملل، تأکید ویژه ای به چین و ایران کرد.

بنابراین، سیاست های ترامپ در قبال چین و ایران به هم پیوسته است. هدف اصلی ترامپ، مهار چین بعنوان بزرگترین رقیب برای اقتصاد جهانی است. در این زمینه، وابستگی چین به نفت خلیج فارس قابل توجه است. چین بیشتر نیازهای نفتی خود را از ایران و کشورهای عربی خلیج فارس تأمین می کند.

بنابراین ایالات متحده با اعمال فشار بر ایران به منظور اجرای سیاست مهار چین، نفوذ خود را در خلیج فارس افزایش داده است. تهدید ایران به بستن تنگه هرمز و افزایش قیمت نفت تحولات نامطلوبی برای چین می باشند که در روند مذاکرات چین و آمریکا لحاظ خواهند شد. به همین دلیل، ارزیابی تصمیمات پی در پی ترامپ در مورد ایران و خلیج فارس در چارچوب این پیش زمینه لازم است.

علاوه بر این، خلیج فارس محل رقابت بین ایالات متحده و سایر بازیگران، یعنی ژاپن و اتحادیه اروپا نیز می باشد. ترامپ به دلیل عدم اجرای سیاست سختگیرانه اتحادیه اروپا علیه ایران ناراضی است علی الخصوص اختلافات ایالات متحده با فرانسه و آلمان در این مورد زیاد است.

سرانجام، رئیس جمهور فرانسه امانوئل ماکرون، وزیر امور خارجه ایران را به جلسه گروه هفت که در فرانسه در حال برگزاری است دعوت کرد. با توجه به اینکه اخیراً ایالات متحده، ظریف را در لیست تحریم ها قرار داده است، این اقدام فرانسه به معنای رویکرد متفاوت آشکار فرانسه نسبت به ایالات متحده در قبال ایران است.

ژاپن نیز نگرشی مشابه با اتحادیه اروپا دارد. ژاپن درحالی که روابط مثبت خود را با ایران حفظ می کند ایالات متحده را نیز راضی نگه می دارد. بنابراین بازیگران جهانی مانند چین، ژاپن و اتحادیه اروپا هنوز سیاست ایالات متحده در مورد ایران را اعمال نکرده اند.

*ایالات متحده با متهم کردن ایران به دست داشتن در تنش های اخیر در خلیج فارس، خواستار ایجاد ائتلافی برای حفظ امنیت خطوط کشتیرانی در تنگه هرمز شده است که حتی بسیاری از متحدان نزدیک واشنگتن نیز آن را رد کرده اند. ابتکار عمل ایالات متحده در این مورد تا چه اندازه می تواند موفقیت آمیز باشد؟ در حالی که ایران معتقد است امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه و بدون حضور خارجی ها تأمین می شود، این اقدام ایالات متحده چه پیامدهایی می تواند داشته باشد؟

تجربه های تاریخی نشان می دهند که علی رغم همه مشکلات بین ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کشورهای این منطقه همواره توانسته اند دینامیک منحصر به فرد منطقه را حفظ کنند.

ایران و کشورهای عربی تقریبا موفق به فعال نگه داشتن دیپلماسی در خلیج فارس در هر شرایطی شده اند. در زمان جنگ ایران و عراق، جنگ عراق و کویت، جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ و یا در بالاترین تنشی که در سال ۲۰۰۶-۲۰۰۷ رخ داد، دیپلماسی همیشه ابزار اصلی منطقه بوده است. بنابراین ائتلاف نظامی که ایالات متحده در تلاش برای شکل دادن به آن است، توسط دینامیک منطقه پذیرفته نخواهد شد.

*به نظر شما سیاست فشار حداکثری ایالات متحده در قبال ایران چقدر موفقیت آمیز بوده است؟ در حالی که امریکا ایران و حتی وزیر امور خارجه ایران را تحریم می کند همزمان خواستار مذاکره با ایران نیز می باشد. به نظر شما این رویکرد ایالات متحده تا چه حد دیپلماتیک است؟

در این مرحله باید دکترین رئالیسم اصولی ترامپ را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم. نقطه شروع این رویکرد مبتنی بر امتناع از جهانی شدن است. ایده نهادگرایی که با مفهوم جهانی شدن پدید آمده است همان چیزی است که ترامپ با آن مخالف است. به گفته ترامپ، موافقت نامه های چند جانبه ای که ایالات متحده را با سازمان های منطقه ای و جهانی درگیر می کند بر خلاف منافع کشورش هستند.

بنابراین طبق رئالیسم اصولی، دوره توافق های دو جانبه که امریکا یک طرف آن می باشد باید آغاز شود. ایالات متحده به جای اینکه کشوری باشد که امنیت دیگر کشورها را تامین می کند می بایستی بعنوان یک ابرقدرت از امنیت و اقتصاد ملی خود محافظت کند. این نقطه اصلی رویکرد وی در قبال ایران است. ترامپ معتقد است که برجام، یک توافق چند جانبه بوده که خلاف منافع ایالات متحده است. بنابراین وی قصد دارد از طریق استراتژی فشار حداکثری، یک توافق دو جانبه با ایران داشته باشد.

معتقدم که ایران و ایالات متحده مذاکرات دو جانبه را آغاز خواهند کرد. ترامپ بارها اظهار داشته است که به دنبال تغییر نظام در ایران نیست و گفته است که تنها موضوعی که او می خواهد در مورد آن صحبت کند برنامه هسته ای ایران است. فکر می کنم این وضعیت فرصتی را برای دو کشور به منظور ایجاد کانالهای دیپلماتیک فراهم خواهد کرد.

*ساقط کردن پهپاد آمریکایی و توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران، چه پیامی برای برخی از کشورهای عربی خلیج فارس می تواند داشته باشد؟

ما شاهد نمایش قدرت بین ایران و ایالات متحده هستیم. مسلم است که هر دو کشور تا حد ممکن منطقی عمل می کنند. با این حال، استفاده از ابزارهای قدرت سخت می تواند برای ثبات منطقه خطر ایجاد می کند. فروش نفت مهمترین درآمد کشورهای منطقه است. مشخص است که یک مشکل جدی در خلیج فارس مانع این امر خواهد شد.

بنابراین می توان گفت که کشورهای منطقه از هرگونه درگیری بین ایران و آمریکا نگران هستند. معتقدم که کشورهای عربی خلیج فارس از تنش میان ایران و آمریکا استقبال نمی کنند. در حقیقت، دیپلماسی فزاینده اخیر میان ایران و کشورهای منطقه تایید کننده این موضوع است که کشورهای منطقه به جای مناقشه، برای گفتگو آماده هستند.

*در حالی که ایران معتقد است امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه تأمین می شود، طرح روسیه برای امنیت خلیج فارس را چگونه ارزیابی می کنید؟

روسیه در سالهای اخیر سیاست خارجی بسیار فعالی داشته است. الحاق کریمه، حضور نظامی روسیه در سوریه و توافق نامه خزر که سال گذشته به امضا رسید، نشان دهنده نقش فزاینده روسیه در منطقه است. از این لحاظ، روابط روسیه و ایران قابل توجه است.

ایران همواره در طول تاریخ راهی برای دسترسی روسیه به خلیج فارس بوده است. به همین دلیل، این واقعیت که روسیه برنامه های امنیتی برای خلیج فارس دارد ایران را نگران می کند. اگرچه این دو کشور در بسیاری از مسائل با یکدیگر همکاری دارند، اما افزایش حضور نظامی روسیه در منطقه برای ایران چندان قابل قبول نخواهد بود.

با وجود این که دخالت روسیه عاملی برای متعادل کردن حضور نظامی ایالات متحده به نظر می رسد، اما ایران آگاه است که برنامه های امنیتی روسیه در خلیج فارس، بی ثباتی هایی را در منطقه ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل، استراتژی مناسب برای ایران افزایش ارتباط با کشورهای منطقه بوده و تأکید بر این نکته که امنیت منطقه باید توسط کشورهای منطقه تأمین شود.