تدبیر برای تقویت پیکر نحیف دریاچه ارومیه

به گزارش بولتن نیوز، دریاچه ارومیه از اواسط دهه 1380 شروع به خشک شدن کرد و در مدت کمی وسعت آن به شدت کاهش یافت، اما نجات دریاچه از بحران مورد تأکید دولت یازدهم و در ادامه آن دولت دوازدهم قرار گرفت و در همین راستا کارگروه ملی نجات با مدیریت معاون اول رئیس جمهوری تشکیل شد.
در این میان دلایل بسیاری از سوی کارشناسان و صاحب نظران برای خشک شدن دریاچه ذکر شده‌ که از جمله آن ها می توان به خشکسالی های ممتد، ساختن سد بر روی رودخانه های منتهی به دریاچه، احداث بزرگراه بر روی دریاچه و استفاده بی‌رویه از منابع آب حوزه آبریز دریاچه اشاره کرد.
در هر حال هر چه بود، اتفاق ناخوشایندی روی داد و دریاچه ای که آب آن در سال های نه چندان دور با شیطنت امواج نیلگونش از ریل های راه آهن و جاده های آسفالت پیرامون بالا می زد، حالش نامساعد و پیکرش نخیف تر و لاغرتر شد تا آنجا که متخصصان امر از لاعلاج بودن بیماری اش ، خشکیدن، سخن گفتند.
اما دولتمردان دولت تدبیر و امید که یکی از شعارهای اصلی شان در انتخابات 1392 تلاش برای تثبیت وضعیت دریاچه در وهله نخست و احیای آن در مرحله بعد بود، ناامید نشدند و با دستور و نظارت شخص رئیس جمهوری، ستادی ملی با دفاتر استانی در آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی برای این منظور تشکیل دادند.
ستاد احیای دریاچه ارومیه از نخستین روزهای فعالیت آن در دوره پس از روی کار آمدن کابینه یازدهم در چارچوبی مدون با اجرای طرح هایی همچون ساماندهی وضعیت کشاورزی، تغییر الگوی کشت و همچنین لایروبی و مسیرگشایی رودخانه های منطقه برای تثبیت وضعیت دریاچه کوشید.

**هزینه یک هزار و 880 میلیارد ریالی برای احیای دریاچه ارومیه
مدیر دفتر منطقه ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در این خصوص به ایرنا گفت: از مجموع پنج هزار و 750 میلیارد ریال اعتبار تخصیص یافته به آذربایجان شرقی برای احیای دریاچه ارومیه تا پایان سال گذشته یک هزار و 880 میلیارد ریال تخصیص هزینه شده است.
خلیل ساعی افزود: حفظ سلامت مردم در طرح های احیای دریاچه از اولویت های مهم دولت تدبیر و امید است و از ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم با تاکید شخص رئیس جمهوری، اقدامات مهمی در این ارتباط انجام گرفته است.
وی با اشاره به سهم 10 درصدی آذربایجان شرقی در احیای دریاچه ارومیه از نظر منابع آبی افزود: سهم استان ما در این ارتباط محقق شده است.
ساعی ادامه داد: آذربایجان شرقی تنها 10 درصد حق آبه دریاچه را باید تامین کند و بر این اساس سالانه حدود 280 میلیون متر مکعب حقابه از طریق این استان به پیکره دریاچه انتقال می یابد.
وی اظهار کرد: به دلیل اینکه اکثر رودخانه های حوزه آبریز دریاچه ارومیه در استان آذربایجان غربی و کردستان است، تامین 90 درصد حق آبه این پیکره آبی نیز بر عهده این دو استان است.
مدیر دفتر منطقه ای ستاد احیای دریاچه ارومیه اضافه کرد: البته اقدامات خوبی از سوی استان های آذربایجان غربی و کردستان در حال انجام است که از جمله آنها می توان به انتقال آب از رودخانه 'کانی سیب' اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه نقش و وظیفه استان آذربایجان غربی در احیای دریاچه ارومیه بیشتر از آذربایجان شرقی است، ادامه داد: در عین حال اثرات نامطلوب خشک شدن دریاچه به دلیل غربی- شرقی بودن جهت وزش باد بیشتر متوجه استان آذربایجان شرقی است.
وی اظهار کرد: طرح انتقال آب از رودخانه 'کانی سیب' به دریاچه ارومیه با ظرفیت سالیانه 650 میلیون مترمکعب تا پایان سال 1398 به بهره برداری می رسد که با تحقق آن دیگر کمتر شاهد تغییرات منفی دریاچه در فصل تابستان خواهیم بود.
ساعی خاطرنشان کرد: منبع اصلی احیای دریاچه، آب است و باید بارندگی اتفاق بیفتد تا ما نیز با صرفه جویی و انجام پروژه های عمرانی، این آب را به پیکره دریاچه ارومیه انتقال دهیم.
وی اظهار کرد: با وجود کاهش 36 درصدی بارش در سال جاری نسبت به سال زراعی گذشته و همچنین گرما و حرارت دما در تابستان، امسال وضعیت دریاچه تثبیت شد.
ساعی اضافه کرد: 31 شهریور ماه امسال تراز دریاچه 1270.32 متر بود، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته 1270.54 متر بود که حاکی از کاهش 22 سانتی متری ارتفاع آب دریاچه است.
وی گفت: اگر کاهش بارش نزولات آسمانی نبود، تراز دریاچه به طور قطع افزایش می یافت.
ساعی وسعت دریاچه ارومیه را در زمان حاضر یک هزار و 783 کیلومتر مربع ذکر کرد و افزود: وسعت دریاچه ارومیه در مدت مشابه سال گذشته دو هزار و 47 کیلومتر مربع بود که 264 کیلومتر مربع کاهش یافته است.
وی از جمله اقداماتی را که برای انتقال آب دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی انجام یافته است، لایروبی مسیرها، انسداد چاه های غیرمجاز، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی در خصوص صرفه جویی آب و اهمیت دریاچه ارومیه، تغییر الگوی کشت و استفاده از فناوری های نوین آبیاری برشمرد.
ساعی خاطرنشان کرد: تاکنون حدود 90 کیلومتر از مسیر رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه، لایروبی و به اندازه 15 سال گذشته چاه غیرمجاز در حوضه آبریز این پیکره آبی در آذربایجان شرقی مسدود شده است.
وی در ارتباط با فعالیت های رسانه ای و فرهنگی انجام گرفته برای آگاه سازی افکار عمومی از ضرورت تلاش همگانی برای احیای دریاچه، گفت: اطلاع رسانی های بسیار خوبی در خصوص لزوم صرفه جویی آب و تبیین و تشریح اهمیت دریاچه ارومیه در جامعه اتفاق افتاده و مردم به خوبی در این خصوص آگاه هستند.
ساعی یادآور شد: همچنین برای ایجاد تصفیه خانه و انتقال پساب فاضلاب شهری آذربایجان شرقی به دریاچه ارومیه حدود 220 میلیارد ریال ا عتبار از اسناد خزانه در نظر گرفته شده، در حالی که شرکت آب منطقه ای بیش از این مقدار به پیمانکار پروژه بدهکار است.
وی با بیان اینکه همه از وضعیت مالی دولت به خوبی اطلاع دارند، تاکید کرد: با وجود تخصیص تنها 33 درصد اعتبارات پیش بینی شده، همه پروژه های احیای دریاچه ارومیه در حال انجام است و منتظر تخصیص بودجه ننشسته ایم.

**توقف حرکت گرد و غبار در مناطق احیا شده دریاچه
معاون فنی و مدیر اجرایی طرح 'مقابله با گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه' نیز به ایرنا گفت: در رابطه با مقابله با گرد و غبار و فرسایش بادی در چهار منطقه شبستر، عجب شیر، آذرشهر و بناب در سطحی معادل 13 هزار هکتار گونه های بومی منطقه کشت شده است.
موسی یزدان پناه تاکید کرد: با کشت این گونه ها در اکثر مناطق حاشیه دریاچه ارومیه، حرکت گرد و غبار در آنها متوقف شده است.
وی خاطرنشان کرد: تمامی گونه های کشت شده از گونه های بومی منطقه است و توسط اداره کل منابع طبیعی به صورت بوته و نهال تولید شده و در عرصه دریاچه کشت شده اند.
یزدان پناه اظهار کرد: در حاشیه دریاچه ارومیه نهال کاری به میزان 800 هکتار، بوته کاری دو هزار هکتار، مدیریت ارزش آب با رویکرد توسعه و پوشش گیاهی به میزان دو هزار و 200 هکتار، قرق 13 هزار هکتار، مراقبت احیای جنگل های موجود 500 هکتار، ساماندهی چرای دام 320 هزار هکتار، تولید نهال و بوته به میزان 700 هزار اصله گلدان انجام شده است.
وی افزود: از دیگر اقدامات انجام شده در این ارتباط می توان به احداث بادشکن غیر زنده به طول 10 کیلومتر اشاره کرد که در حال انجام است.
معاون فنی و مدیر اجرایی طرح 'مقابله با گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه' گفت: آبیاری و نگهداری نهال کاری ها و بوته کاری های سنواتی به میزان یک هزار و 600 هکتار از دیگر اقداماتی است که انجام می شود.
وی یادآور شد: خوشبختانه در سایه اقدامات انجام شده توانسته ایم حرکت گرد و غبار در مناطق احیایی را متوقف کنیم و هجوم گرد و غبار نمکی به سمت شهرها و روستاها و مردم کاهش یافته است.
یزدان پناه اظهار کرد: اداره کل منابع طبیعی آذربایجان شرقی جهت تامین نهاله ها، گونه غیر بومی از خارج استان وارد نکرده است و گونه های بومی استان از قبیل هالکنموم، قره داغ و گز را در منطقه کشت کرده است.

**استقرار ایستگاه های سنجش آلودگی از جنوب تا شمال دریاچه
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: از جمله اقدامات این اداره کل در راستای احیای دریاچه ارومیه، تقویت زیرساخت های حفاظتی، ایجاد سیستم پایش گرد و غبار و تجهیز مرکز هماهنگی، پایش و آینده پژوهی دریاچه ارومیه و حفاظت فیزیکی بخش های خشک شده دریاچه ارومیه در راستای جلوگیری از تخریب است.
میرمحسن حسینی قمی اضافه کرد: همچنین در این راستا سه ایستگاه سنجش آلودگی هوا در اطراف دریاچه ارومیه در عجب شیر، جزیره اسلامی و شرفخانه استقرار یافته که جنوب، مرکز و شمال دریاچه را پوشش می دهند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه آذربایجان شرقی مستعد ریزگرد ها است، از این رو ایستگاه های سنجش آلودگی ایجاد شده و این قابلیت وجود دارد تا از طریق آزمایشگاه میزان نمک منطقه نیز سنجش شود.
حسینی قمی گفت: در این راستا چند مطالعه پایه وجود دارد که در استان آذربایجان شرقی از طرف سازمان مرکزی انجام می شد و استخراج نتیجه نهایی آنها در حال انجام مراحل پایانی است.
وی در خصوص مطالعات بررسی جاده میان گذر اظهار کرد: نتیجه نهایی این مطالعات حاصل و به وزارت راه ابلاغ شده، اما ستاد احیای دریاچه ارومیه معتقد است یاید با دقت بررسی شود.
معاون محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی ادامه داد: در خصوص اصلاح جاده میان گذر پیشنهاداتی ارایه شده تا رژیم آبی دریاچه به نزدیکترین حالت بدون جاده میان گذر برگردد.
وی اضافه کرد: مطالعات شناسایی و اولویت بندی کانون های تولید گرد و غبار در بستر دریاچه نیز انجام و نتیجه نهایی آن به دستگاه های مربوطه اعلام شده است.
حسینی قمی اظهار کرد: همچنین نتیجه نهایی مطالعه نیاز آبی تالاب ها و رودخانه های حوزه دریاچه ارومیه به دست آمده، اما هنوز در مرحله تایید نهایی و در مرحله داوری است.
دریاچه ارومیه نام دریاچه‌ای در شمال غربی کشورمان است که میان دو استان آذربایجان غربی و استان آذربایجان شرقی قرار گرفته ‌است.
مساحت این دریاچه در تابستان 2015 میلادی حدود شش هزار کیلومتر مربع بود که در ردیف بیست و پنجمین دریاچه بزرگ دنیا از نظر مساحت قرار می‌گرفت. دریاچهٔ ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچهٔ داخلی ایران و دومین دریاچهٔ بزرگ آب شور دنیا محسوب می شد.
آب این دریاچه بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.