قلم زرین ادبیات، در دست نویسندگان متعهد

گروه ادبیات،نشر و رسانه: عمده جشنواره‌های فرهنگی و هنری به نسبت تغییر دولت‌ها، سیاست‌های متفاوتی را در پیش می‌گیرند به گونه‌ای که در بسیاری از مواقع سیاست جشنواره‌ها با سیاست دولت‌ها گره خورده و «هنرمندترین» افراد، در واقع علاقه‌مند‌ترین آنها به دولت محسوب می‌شود. در این میان جشنواره‌هایی نیز حضور دارند که در عین رعایت انصاف، دوری از دسته‌بندی‌ها و جناح‌گیری‌ها، حرفه‌ای نیز هستند و با سلامت بسیار تلاش دارند تا فرهنگ و هنر این کشور را رونق بخشند.

 

 

 به گزارش بولتن نیوز به نقل از روزنامه وطن امروز، یکی از این جشنواره‌ها «جایزه قلم زرین» است که از سال 81 اولین دوره خود را برگزار کرد و اکنون پانزدهمین دوره خود را بدون وقفه برگزار می‌کند. متولی برگزاری این جشنواره «انجمن قلم ایران» است که از سال 78 آغاز به کار کرده و می‌توان آن را فراگیرترین تشکل رسمی بین اهالی قلم دانست که تغییر دولت‌ها، ثبات و انسجام  اندیشه آن را متغیر نمی‌سازد.

 این جشنواره در ابتدا در 3 بخش «داستان»، «شعر» و «پژوهش و نقد ادبی» شروع به کار کرد اما پس از مدتی 2 بخش «داستان و شعر کودک و نوجوان» هم به این جشنواره افزوده شد.  برای هر دوره از جشنواره در میان اعضای انجمن، یک «دبیر» انتخاب می‌شود. هیات مدیره برای داوران هر بخش پیشنهادی ارائه می‌کند و در نهایت 3 داور برای هر کدام از رشته‌ها برگزیده می‌شوند. این افراد از نخبگان ادبیات هستند و لزوما از میان اعضای انجمن انتخاب نمی‌شوند اما «سرداور» این جشنواره از اعضای انجمن قلم است.

 

مجموعه کتاب‌هایی برای داوری در هر دوره از جشنواره انتخاب می‌شوند و اگر داوران به کتابی 2 رأی منفی بدهند آن اثر حذف یا در صورت مثبت بودن به مرحله بعد ارتقای می‌یابد. از میان تمام کتب، حدود 40 کتاب به مرحله نیمه‌نهایی می‌رسد. این آثار توسط همه داوران خوانده شده و با امتیازدهی آنان، حدود 6 اثر به مرحله نهایی می‌رسند و بار دیگر توسط داوران خوانده شده و آثاری که امتیاز بالای 85 داشته باشند به عنوان اثر برگزیده انتخاب می‌شوند و اگر نمره‌ای بین 80 تا 85 داشته باشند از آنها تقدیر به عمل می‌آید. در هر رشته صرفا یک اثر به عنوان اثر نهایی انتخاب می‌شود که یا برگزیده بوده یا حائز تقدیر.

 جشنواره‌ای به گستره  اهل قلم

 در این جشنواره تقریبا تمام آثار منتشر شده در سال گذشته مورد بررسی قرار می‌گیرند. به گفته یوسف قوجق، دبیر پانزدهمین دوره جشنواره، در این دوره برای اینکه کمتر کتابی از قلم بیفتد، علاوه بر فهرست اخذ شده از خانه کتاب و درج متن فراخوان جشنواره در سایت انجمن قلم، نامه‌ای نیز از طریق نمابر، جهت اطلاع به ناشران ارسال شد که بسیاری از آنها، کتاب‌های چاپ 95 خود را به دبیرخانه ارسال کردند.

 

دبیر پانزدهمین دوره جایزه قلم زرین درباره آمار کتاب‌های چاپ اول در حوزه‌های مورد داوری گفت: طبق آمار رسمی ارائه شده از سوی خانه کتاب، در سال 1395 در حوزه شعر بزرگسال بیش از 3 هزار و 500 عنوان، در حوزه شعر کودک و نوجوان 884 عنوان، در حوزه داستان بزرگسال 2 هزار و 317 عنوان، در حوزه داستان کودک و نوجوان یکهزار و 837  عنوان و در حوزه نقد و پژوهش ادبی قریب به هزار عنوان کتاب (چاپ اول) منتشر شده است.

 مستقل بودن این جشنواره باعث شده است تا قلم زرین همواره با محدودیت بودجه مواجه باشد. به گفته محمدرضا سرشار رئیس انجمن قلم، برای برگزاری نخستین دوره جایزه قلم زرین منبع مالی وجود نداشته و در نهایت نیز با 500 هزار تومان، نخستین دوره قلم زرین برگزار می‌شود و امروز نیز هزینه تمام جوایز به 48 میلیون تومان می‌رسد. رضا اسماعیلی که پیش از این سابقه دبیری 2 دوره از جایزه قلم زرین را داشته است، گفت: این جایزه غیردولتی است و توسط انجمن قلم ایران با امکانات محدود برگزار می‌شود.

 

 

اگر امکانات بیشتری داشت و می‌توانست گسترش یابد، در این صورت شاید امروز با ابعاد گسترده مادی و معنوی می‌توانستیم آن را برگزار کنیم و به صورت مناسب در استان‌ها نیز برپا شود اما جشنواره روی پای خود ایستاده و همچنان غیر دولتی است که در شکل خود مطلوب است و توانسته بدون وقفه برگزار شود. علی‌اکبر والایی از اهالی هنر و عضو انجمن قلم پیرامون این مساله گفت: در زمانی که دبیر بودم چه شفاهی و چه در بیانیه عنوان کردم جوایزمان هنوز به آن نقطه‌ای که بتواند تناسبی با فعالیت‌های اهل قلم، زحمات و تلاش‌های نویسندگان ایجاد کند، ندارد؛ چرا که در قیاس با بسیاری از جوایز که در کشورمان شاهد هستیم  - هم هنری و هم غیرهنری و فرهنگی - بسیار فاصله دارد. یعنی میزان جوایزمان قابل قیاس با اهالی ورزش و سینما نیست. من تأکید داشتم باید حمایت ویژه‌ای از سوی ارشاد و متولیان فرهنگی ایجاد شود تا جوایز ما کمی تغییر کمی و کیفی داشته باشد به گونه‌ای که انگیزه نگارنده آثار فاخر در میان سایر نویسندگان بالا رود.

یکی از نکات مهم این جشنواره داوری حرفه‌ای و بدون غرض‌ورزی آن است که باعث شده به عنوان جشنواره‌ای حرفه‌ای از آن یاد شود.کامران پارسی‌نژاد نیز در این باره گفت: توجه اصحاب رسانه برای بازگو کردن این رویداد خود بیانگر میزان تأثیر جشنواره است چرا که اخبار رسانه‌ها اغلب به‌روز هستند و خیلی آگاه‌تر از نهادهای متولی در پیگیری امور، این توجه نشان می‌دهد از عقبه کار آگاهند و می‌دانند جایزه قلم زرین‌ جریان‌ساز بوده؛ در عین حال که برگزیدگان جشنواره درست و دقیق انتخاب می‌شوند و جزو معدود جشنواره‌هایی است که دارای سیستم داوری منطقی و قابل دفاع است.

 

 

من دبیر و سرگروه پژوهش و نقد ادبی بودم، حتی داور بخش داستان نیز بوده‌ام. واقعیت امر اینکه در بطن ماجرا بودم و دیدم که در برپایی جشنواره به نوعی سلامت داوری وجود دارد و داوران بدون اینکه بخواهند تحت تأثیر جریانات باشند آثار را براساس استحکام داوری می‌کنند، حتی گاهی آثار نویسنده‌ای را معرفی کرده‌ایم که شناخته شده نبود. این نشان می‌دهد بدون اینکه به دنبال خط و ربط نویسنده باشیم تنها آثار داوری می‌شوند. هر چند جشنواره قلم زرین به درون‌مایه ارزشی توجه دارد و یکی از معیارهای آن این است آثاری نمره بالا می‌گیرند که جریان‌سازی عنادورزانه نداشته باشند.

 

این درحالی است که بسیاری از جشنواره‌ها نه‌تنها از خط و ربط دولتی خود در داوری‌ها تاثیر می‌پذیرند، بلکه بسیاری از دسته‌بندی‌های درون گروهی نیز در قضاوت‌های داوران اثر می‌گذارد. محمدرضا سرشار جایزه قلم زرین را غیرسیاسی‌ترین، پاک‌ترین و دقیق‌ترین جایزه ادبی کشور تا به امروز دانست. البته یوسف جوجق، دبیر کنونی جشنواره، دست دبیر را برای انتخاب داوران بسته دانسته و  بیان کرد: مشکلی که در این جشنواره‌ها دیده می‌شود محدودیت در انتخاب داوران است. براساس آیین‌نامه، داوران حتماً باید از اعضا انتخاب شوند که این از ضعف‌های جشنواره است و دست دبیر را می‌بندد. نکته دوم اینکه زمان بررسی آثار محدود است، اینکه جشنواره‌ای کل کتاب‌های سال قبل را بررسی و رصد می‌کند نیازمند زمان است. 4 ماه زمان نیاز است تا کل کارها خوانده شود. آخرین کتاب‌های سال قبل یعنی 95 باید به دبیرخانه برسد و مراحل داوری ادامه یابد.

تقدیر از آنانی که بعدا قدرشان را می دانیم
از نکات برجسته این جشنواره تقدیر از چهره‌های برتر و ماندگار عرصه قلم است.   «مرحوم فرج‌الله سلحشور» و «مرحوم فیروز زنوزی‌جلالی» از جمله صاحب قلمانی بودند که به‌رغم بی‌مهری بسیاری از هم‌صنفان، در این جشنواره مورد تقدیر قرار گرفتند. امسال نیز از «عباسعلی براتی‌پور» تقدیر خواهد شد.