اثری فاخر برای مخاطب خاص

به گزارش بولتن نیوز، «برج 110» رمانی چندلایه با محوریت امام علی (ع) است و اشاره‌ای است به طبقات مختلف بشری و تقابل سنت و مدرنیته که در نامگذاری کتاب نیز به چشم می‌خورد. ۱۱۰ یادآور حضرت علی (ع) و برج نمادی است از مدرنیته که نویسنده سعی کرده بدون استفاده از نام حضرت علی ؟ع؟ این محوریت را به خوبی تشریح کند.

رمان با ترجمه حکمت 65 نهج‌البلاغه آغاز می‌شود و با همان جمله پایان می‌پذیرد. سندر در فضایی میان خواب و بیداری در حالی که نمی‌داند این جمله را چه کسی و کجا و چرا گفته است آغاز می‌شود و با همین جمله در حالی که هنوز سندر نمی‌داند این جمله را چه کسی و در چه زمان و مکانی گفته است و آیا اساساً این جمله را در خواب یا بیداری شنیده است، تمام می‌شود. تاکید معنایی بر این جمله و تفسیر آن که سازمان محتوایی این اثر ظاهراً بر اساس آن شکل یافته است، از اهمیت آن خبر می‌دهد. گفته‌ای که منتسب به امیر‌المومنین (ع) است:« أَهْلُ الدُّنْیَا کَرَکْبٍ یُسَارُ بِهِمْ وَ هُمْ نِیَامٌ » در ترجمه مرحوم شهیدی آمده است: «‌مردم دنیا چون سوارانند که در خواب‌اند و آنان را می رانند.» در برخی ترجمه‌های دیگر به جای «مردم» از تعبیر «اهل دنیا» استفاده شده است.

«اهل دنیا مانند سوارانی باشند که سیر و سفر کرده باشند و حال آن که ایشان خوابیده باشند یعنی اهل دنیا سفر می‌کنند بسوی آخرت و حال آن که غافلند.» در‌صورتی‌که روایت به مردمان ترجمه شود، بدان معنی است که آنچه روایت در صدد بیان آن است وصف تمامی مردم است و در صورتی که به اهل دنیا ترجمه شود گویای آن است آنچه روایت توصیف کرده است حال و روز دل باختگان به دنیاست و مومنان و صالحان و اولیای الهی را شامل نمی‌شود. به نظر می‌رسد ترجمه دوم دقیق‌تر است. زیرا به قطع این روایت خود امیر المومنین و ائمه اطهار و اولیاء دینی (علیهم السلام) را شامل نمی‌شود. زیرا این افراد از غفلت مصون‌اند بلکه طبق روایت «لوکشف الغطا ماازددت یقیناً» حقیقت عمل بر امیر المومنان پوشیده نیست.

 بلکه منکرین و معاندین از معاد غافل بوده و مصداق آیه مبارکه‌اند که فرمود: «فَکَشَفْنَا عَنکَ غِطَآءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ» «به او گـفـتـه می‌شود این وضع که می‌بینی در دنیا هم بود اما تو از آن در پرده‌ای از غفلت بودی ما امروز پرده‌ات را کنار زدیم اینک دیدگانت امروز تیزبین شده است.

این اثر حسب‌حال چوپانی است که در فضایی تمثیلی و نمادین سفر خود را آغاز می‌کند و با افرادی که هر یک نماینده انواع گروه‌ها، طبقات اجتماعی، باورها و سیاست‌های خاص خود هستند مواجه می‌شود و به استناد قلب شفاف و زلال خود از هر وادی نمادین عبور می‌کند.

در نهایت به طبقه آخر برج ۱۱۰، جایی که مسجد کوفه قراردارد می‌رسد. در این اثر بی‌مانند نویسنده برآن بوده تا تاریخ بشر را از زمان پیدایش تاکنون در قالب نمادین و تمثیلی به تصویر بکشد و در نهایت این بن‌مایه را مطرح کند که انسان به رغم تمام انحرافات، پستی‌ها، فراز و نشیب‌های بنیادین، سلطه‌طلبی‌ها، ظلم‌هایی که به خود روا داشته، در نهایت الگویی برای درست زندگی‌کردن و انسان ‌بودن داشته که همان مولای متقیان علی (ع) با تمامی تعالیم، باورها، منش‌ها و زندگی پرافتخارشان است.

نثر این اثر با توجه به قالب، شخصیت‌پردازی و فضای حاکم بر داستان بسیار قوام‌یافته و فاخر است. نویسنده در جای‌جای داستان از خود ابداع به خرج داده و واژه‌سازی کرده است.

از این‌رو رمان برج ۱۱۰ به هیچ عنوان برای عوام مناسب نیست و فرهیختگان هم می‌بایست با حوصله و صرف زمان بسیار به رصد مبانی و مباحث چند لایه اثر بپردازند و در نهایت به درک اصولی دست‌یازند.

هر چند که در دل اثر ردپایی از بینش جبرگرایی دیده می‌شود و نویسنده در فضا و مکان‌های مختلف بر این مساله تاکید می‌ورزد؛ با این‌حال در بطن اثر سعی شده تا تمامی نظرات و باورهای بشری واکاوی شود.

داستان در فضای وهم‌انگیز و پررمز و راز شروع می‌شود تا این ایده را در ذهن مخاطب جاسازی کند که مرز میان حقیقت و توهم بسیار نزدیک است و انسان در گذر زمان همواره در تشخیص حقیقت و جداسازی سره از ناسره ناتوان بوده و اگر هم به حقیقت نزدیک شده با سختی بسیار روبه‌رو شده‌است. طرح این مساله در ابتدای داستان ممکن است عاملی باشد تا مخاطب در ابتدا نتواند با اثر رابطه حسی مناسب برقرار کند.

هر چند که داستان با سؤالات بی‌شمار راوی مواجه می‌شود و همان سوال‌ها می‌تواند حالت تعلیق ایجاد کند؛ اما قرار دادن حقیقت در کنار توهم و بهره‌وری از فضای وهم‌گونه در بدو کار، فضای گنگ و نامحسوسی را ایجاد می‌کند که به نوعی می‌تواند عامل دوری مخاطب از اثر باشد. این فضا با شدت و ضعف تعمدی تا پایان داستان حفظ می‌شود و در قالب صحنه‌ها مخاطب خود را چون اثر ارزشمند آلیس در سرزمین عجایب در مکان‌های نامتعارف، فراحسی و تخیلی می‌یابد.

-رمان «برج 110» کتابی است که چهار سال برای نوشتنش وقت صرف کردم و جزو قرارداد من با بنیاد ادبیات داستانی است.

-عدد 110 که اشاره‌ای به حضرت علی (ع) است. برج هم وجهه مدرن دارد. در واقع این عنوان، یک عنوان پارادوکس است. رمان درباره حضرت علی (ع) است. اما هرگز در طول 600 صفحه کتاب، نامی از آن حضرت برده نمی‌شود. باید آن را حس کرد. یک جهان متفاوت است؛ چیزی شبیه فیلم ارباب حلقه‌ها. فکر کنم به لحاظ موضوع، رمان متفاوتی باشد و از آن استقبال شود.

-همیشه کیفیت کار برایم مهم بوده است. به گواه ادبیات داستانی ما، اگر نویسنده‌ای حتی یک کار درست و به قاعده هم داشته باشد، در تاریخ خواهد ماند. من هرگز شتابزدگی در کار نویسندگی را نمی‌پسندم و در عین حال به هر سوژه‌ای هم تن نمی‌دهم. نمی‌خواهم از خودم تعریف کنم، اما به گمانم «برج 110» رمان متفاوتی است.

 من موقع نوشتن به خودم خیلی سخت می‌گیرم و همین رمان را دست‌کم سه بار بازنویسی کردم. خیلی‌ها ظرف 6ماه یا یک سال کتاب منتشر می‌کنند، من حرفی به آنها ندارم، اما برای من کیفیت خیلی

 مهم است.

منبع: صبح نو