پیشینه تاریخی چادر، از دیروز تا امروز

به گزارش بولتن نیوز، چادر یا همان پوشش رویین زنان که ویژگی عمده آن گشاد و سرتاسری بودن می‌باشد، بهترین نوع حجاب و پوشش است، به طوری که تمام قامت خانوم‌ها و حتی گاه صورت آنها را می‌پوشاند. به همین خاطر باید گفت چادر از نظر کارکرد به گونه‌ای است که از بالای سر پوشیده می‌شود و پوشش بیشتر و بهتری نسبت به بدن دارد.

درباره این که ریشه این واژه چیست اطلاعات مشخصی وجود ندارد، اما برخی آن را با  واژه هندی «چاترا» به معنای آفتاب‌گیر مطرح کرده‌اند که قطعی نبوده و نیازمند پژوهش بیشتری می‌باشد.با این همه پیش از اسلام این کلمه به پوشش سراسری اطلاق می‌شده و ریشه این نوع پوشش به دوران کهن و پیش از اسلام بر می‌گردد. پس از دوره اسلامی نیز معرب کلمه به صورت شوذر به معنایی چادر در فارسی مورد استفاده قرار گرفت و دقیقاً  همان معنی را داشت؛ یعنی پوشش سراسری که زنان برای پوشاندن و ستر و حجاب برتر به کار می‌بردند.

چنانکه در دوره هخامنشی چادر در کنار سایر پوشش‌ها و با تاج یا دیهیم کاربرد داشته است.

کاربرد چادر به عنوان تن پوش زنانه از دوران‌های کهن گزارش شده، چنانکه این نوع پوشش در دوران پارت‌ها (اشکانیان) وجود داشته است. لباس اصلی آنها مرکب از تن پوشی پرچین و بلند بوده که تا روی قوزک پاها با چین‌های ظریف و فراوان قرار می‌گرفت. در کتاب پوشاک در ایران زمین گفته شده که چنین پوشش‌هایی در سر تا سر مناطق آسیایی و از دوران هخامنشی رواج داشته است. همچنین زنان ایرانی رداهای می‌پوشیدند که تمام اندامشان را پوشش می‌داد. در برخی از آثار، زنان این دوران را با تن پوش‌های بلندی که تا پایین پا می‌آمد، تصویر شده‌اند، با آستین‌هایی که برش و اندازه آنها متغیر بوده و یک یا چند لایه داشت.

 در همین دوران بسته به موقعیت اجتماعی افراد، گاه سر با یک پوشش ضخیم سفید یا شالی سبک‌تر از رنگ تیره که به دور سر، گردن و شانه‌ها پیچانده می‌شد، پوشانیده می‌گردید.

به هر شکل در نقوش باقی مانده از این دوران و از قرن اول میلادی مشخص می‌شود که  چادر به صورت کامل آن مطرح بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین در داستان‌ها و حکایت‌های ادبی فارسی این دوران به وضوح پوشش حجاب دیده می شود به طوری که در این داستان‌ها در پس پرده بودن زنان یا نقاب داشتن آنها به صورت‌های مختلف به تصویر کشیده شده است

پوشش چادر و سر و صورت در میان زنان اشکانی نسبت به زنان هخامنشی پیشرفت بیشتری داشت یا به عبارتی می‌توان نحوه به کار بردن چادر توسط آنها را بیشتر قلمداد کرد به ویژه که زنان اشکانی از نوعی کلاه عمامه وار برای پوشش سر خود استفاده می‌کردند که تقریبا همه موهای آنها را پوشش می‌داد. برخی از محققان معتقدند چادرهایی که در مجسمه‌ها و نقش‌ها نشان داده می‌شود، پارچه‌ای مستطیل شکل بوده که آن را به صورت استوانه‌ای در می‌آوردند.

نوع چادری که زنان اشکانی استفاده می‌کردند، به رنگ‌های ارغوانی و سفید بوده و آنگونه که از مجسمه زن اشکانی در موزه دمشق بر می‌آید، پوشش زنان این دوره برای ما تاحدی روشن می‌شود. در این اثر مشخص است که این بانو نشسته و چادری او را پوشانده است.

همچنین نقاشی‌های دوران اشکانی زنانی را نشان می‌دهد که پوشش آنان با رنگ آمیزی‌هایشان گواهی بر استفاده این بانوان از پوششی همچون چادر است. چراکه در این نقاشی‌ها زنی وجود دارد که چادری ارغوانی و بزرگ به سر افکنده و سرتا سر بدنش را پوشش داده است.

همچنین بانوان این دوران پارچه‌ای را همچون شنل از روی دوش‌های خود می‌آویختند و یا از آن مانند چادر استفاده می‌کردند و گاه آن را به دور کمر خود می‌بستند.

در دوران ساسانیان نیز استفاده از چادر به صورت‌های مختلف رواج داشته است. چنانکه در بررسی بشقاب‌های نقره این دوران به خوبی مشخص شده که چادر برای زنان ساسانی از عناصر مهم پوشش تن و سر بوده و یا به صورت‌های گوناگون از آن استفاده می‌کردند. گاه نیز آن را مانند زنان روستایی به دور کمر خود می‌بستند.

علاوه بر این که شنل نیز به عنوان نوعی بالاپوش از عناصر مهم پوشاک زنان ساسانی بوده و از سوی برخی زنان طبقات اجتماعی استفاده می‌شد که شباهت زیادی به چادر دارد.

درباره کاربرد چادر توسط زنان عهد ساسانی گفته شده که زنان این دوران گاهی چادری گشاد و پرچین به سر می‌کردند که تا وسط ساق پا می‌رسیده است و حتی از نقوشی که از بانوان ساسانی در بشقاب‌های نقره‌ای نشان داده شده، هر یک از این بانوان چادری به خود می‌پیچیدند. به همین خاطر باید گفت چادر که از دوره‌های کهن و حتی از زمان پارسی ها مورد استفاده بانوان ایرانی بوده، در این دوره نیز به صورت‌های مختلف مورد استعمال قرار می‌گرفته است.

در متون قدیم فارسی که بیانگر واقعیات دوران کهن است، می‌توان اشاراتی درباره پوشش با چادر یا سایر اشکال پوششی مانند چادر را یافت. به عنوان نمونه زمانی که گفتگویی شیرین با پادشاه جدید و ناپسری‌اش، شیرویه، به پایان می‌رسد، شیرین چادر خود را بر می‌دارد تا ثابت کند این زیبایی‌اش بوده که شاه فقید، خسرو پرویز را مسحور خود ساخته است و بدین گونه چهره‌ای که تا آن لحظه توسط دیگران رؤیت نشده بود، دیده شد. چنانکه ملاحظه می‌کنید این متن به کاربرد چادر و یا مشابه آن دلالت دارد.

حجاب و چادر در بین برخی زنان ایرانی پیش از اسلام متداول بوده، گر چه ممکن است گفته شود، این چادر صرفا به عنوان یکی از انواع تن پوش‌ها همواره شکل یکسانی نداشته و آثار ادبی، این احتمال را توقیت می‌کنند که چادر آن دوران در اصل روبنده یا تن پوشی بوده که کل بدن و صورت را در بر می‌گرفته است یا چادر در روزگاری از همان عصر تنها از دو قسمت بالایی و پایینی تشکیل می‌شده است. اما به هر شکل وجود آن را نمی‌توان انکار کرد.

در دوره اسلامی، چادُر یا چادَر به شکل تن پوش رویی، بی آستین، گشاد و محیط بر بدن، توسط زنان در به ویژه در ایران کاربرد بیشتری یافت. این پوشش در عربی (ملحف) یا (ملحفه) نیز نامیده می‌شود.

بی شک پوشش زنان ایرانی بعد از اسلام با توجه به دستورات شرعی اسلام و زمینه‌ای که آنها از پوشش داشتند، استفاده از حجاب چادر را قطعی می‌نماید. اگر چه اطلاعات ما در این زمینه چندان نیست، اما می‌توان دریافت که تن پوش زنان در قرن اولیه تن پوش محلی بوده که بر گرفته از همان تن پوش دوره ساسانی بوده، ولی مقنعه و چادر از عناصر اصلی و مهم پوشش زنان این عصر در خارج از خانه بوده است. استفاده از چادر سیاه رنگ سراسری که تمام بدن را می پوشانیده، از قرون اولیه اسلامی قطعی و یقینی می‌باشد.

همچنین استفاده از عمامه و مقنعه در کنار چادر پوششی برای سر زنان ایرانی در دوران اولیه اسلامی بوده و گاهی نیز از پیشانی بندهایی استفاده می‌کردند که مزین به جواهر آلات بوده است. مقنعه به عنوان پوشش بانوان همواره با چادر ملازم و همراه بوده و در دوران بعد از اسلام رواج زیادی می‌یابد، به گونه‌ای که در تصاویر بر جا مانده از آن دوران قابل مشاهده و بررسی است و حتی در آثار ادبی قرون نخستین اسلامی و به ویژه در شعر شعرا از مقنعه به صورت خاص و یا در کنار چادر یاد شده و تصاویر فراوانی از زنان محجبه ایرانی با مقنعه به تنهایی و یا در کنار چادر دیده می شود که همه اینها نشانگر رواج این گونه پوشش برای بانوان در این دوران‌ها می‌باشد.

این مطلب به قدری دقیق است که می‌توان با قاطعیت تمام گفت در همه دوره‌های اسلامی، زنان به ویژه بانوان ایرانی حجاب سراسری که همان چادر سیاه باشد، را به کار می‌بردند. این خانم‌ها هنگام خروج از خانه روبندی نیز از پیشانی آویزان می‌کردند، یا همراه چادرها از روبندهای ابریشمی استفاده می‌کردند، تا صورت‌هایشان پوشیده باشد. در مینیاتوری قدیمی در کتابخانه ملی پاریس که ترکان خاتون مادر سلطان محمد خوارزمشاه و حرم‌های او تصویر شده، دو زن یکی با چادر سفید و دیگری با مقنعه و چادر سیاهی دیده می‌شوند که حقانیت ادعای ما را اثبات می‌نماید. علاوه بر اینکه محققان این عرصه به رواج چادر به عنوان پوشش اصلی زنان دوره‌های مختلف اسلامی تاکید دارند.

البته در برخی از دوره‌ها ممکن بود که در رنگ چادر تغییراتی ایجاد شود چنانکه در برخی از سفرنامه‌هاو آثار تاریخی عصر صفویه بیان شده که زنان این دوران هنگامی که می‌خواهند از خانه بیرون بیایند، روی لباس‌های خود پوشش بلند سفیدی می‌پوشیدند که سر تا سر بدن آنها و صورتشان را پوشش می‌داد. البته ممکن است این پوشش جلوی صورت زنان بوده  که علاوه بر چادر و بر روی آن قرار می‌گرفته چنانکه تا دوره‌های اخیر نیز رایج بوده است.

منبع: فرهنگ نیوز