باغ نیاوران تهران، معجونی از تاریخ و طبیعت در پایتخت

به گزارش بولتن نیوز به نقل از کارناوال، در میان شلوغی ها و روزمرگی های تهران هم مکان های زیبایی برای گذراندن اوقاتی خوش و به در کردن خستگی ها پیدا می شود . در چهار گوشه ی تهران زیبایی های زیادی وجود دارند که شاید از نگاه ها جا مانده اند . تاریخ و طبیعت گاه در کنار هم غوغا می کنند . هم به چشمانمان زیبایی هدیه می کنند و هم ما را به گذشته ها می برند و در خود غرق می کنند .

به هر طرف که سر بزنیم یکی از همین مکان ها را می بینم که با ورود به آنها دنیای تازه ای را پیش روی خود می بینیم که با شهر و هیاهوهایش خیلی فرق دارد . خیلی هم لازم نیست از شهر دور شویم . کافیست کمی دقت کنیم تا مقصدمان را در همین شهر پیدا کنیم . امروز می خواهیم به شمال تهران برویم . منطقه ای که یکی از #آثار تاریخی تهران را در خود جای داده و جلوه های تماشایی خود را به نمایش گذاشته است .

قصد گشت و گذار در تاریخ و طبیعت را داریم تا کمی از هیاهو ها و روزمرگی ها فاصله بگیریم و وارد دنیای دیگری شویم . مقصدمان یکی از باغ های زیبای تهران است که می تواند نمونه ای از #باغ های ایرانی را به تصویر بکشد.

به باغ نیاوران وارد می شویم

در میان ساختمان های بلند و کوتاه محله ی نیاوران تهران باغ زیبایی خودنمایی می کند که رهگذران کنجکاو را به درون خود می کشاند .

مجموعه ی فرهنگی تاریخی نیاوران باغی است متشکل از چندین ساختمان که دوران های مختلفی را به خود دیده است . در زمان قاجار و پهلوی از اماکن پر رفت و آمدی بوده و امروزه در سکوت عمیقی فرو رفته است .

وارد محوطه که می شوی . کافیست چشمانت را ببندی تا صدای عبور نسیم از میان درختان و نوای آهنگین پرندگان برای لحظه ای از شهر و هیاهو ها دورت کند . گیاهان و پرندگان زیادی در این باغ سکنی گزیده اند و ما را به تماشای تصاویر زیبا مهمان می کنند . حوض میانی باغ جلوه ی خاصی به باغ بخشیده است و آب با جریان یافتن در جویبار ها هوا را خنک نگاه می دارد . نقش های کاشی ها بر در و دیوار نشان از هنر ایرانیان می دهد .

نگاهی که به اطراف بیندازی تازه چشمت به بناها می افتد که در جای جای باغ قد علم کرده اند و قصه هایی برای خودشان دارند . به هر طرف که بروی دیدنی های زیادی انتظارت را می کشند . پس صبور بودن بهترین راه برای تجربه ی یک گردش خوب در این باغ است .

تاریخچه باغ نیاوران

این باغ که امروزه با نام مجموعه فرهنگی ـ تاریخی نیاوران شناخته می شود مساحتی حدود ۱۱ هکتار را به خود اختصاص داده است . بناهای موجود در این مجموعه ی زیبا و تماشایی در دوره های قاجار و پهلوی ساخته شده و امروز زیبایی های خود را به نمایش گذاشته اند .

شاهان قاجار که به دنبال مناطق ییلاقی بودند ، این مکان خوش آب و هوا را در تهران برای خود انتخاب کردند . فتحعلی شاه برای گذراندن تابستان و لذت بردن از تفریحات تابستانی محلی را در نیاوران امروز و در کنار روستای گُرده وی یا گُرده به انتخاب کرد . وی دستور داد تا باغی با صفا در اندازه ای کوچکتر از ابعاد باغ نیاوران کنونی در این محل بسازند . باغ دقیقا در محلی ساخته شد که پیش تر از این نیزاری بیش نبود .  به همین دلیل این باغ به نی آوران مشهور  و در گذر زمان با نام نیاوران خوانده شد.

بعد از فتحعلی شاه ، محمد شاه به ساخت بنای کوچک و ساده ای در باغ اکتفا کرد اما ناصر الدین شاه کاخ با شکوه صاحبقرانیه را بنا نمود . در ادامه ی سلطنت قاجار کوشک احمد شاهی آخرین بنایی بود که در این باغ ساخته شد .

محمد رضا پهلوی در زمان سلطنت خود دستور تخریب بناهای کوچک باغ و احداث کاخی مدرن جهت سکونت خود و خانواده اش صادر کرد. وی تا زمان خروج از ایران در همین بنا سکونت داشت .

با پیروزی انقلاب اسلامی ایران این کاخ توسط نیروهای انقلابی در سال ۱۳۵۷ تسخیر گردید و در سال ۱۳۶۰در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت.

کاخ نیاوران در سال ۱۳۶۵ برای اولین بار با کاربری موزه بازگشایی شد .نیاز به تحقیقات در زمینه ی میراث فرهنگی و افزایش سطح دانش کشور در این زمینه باعث شد تا در سال ۱۳۶۸ محل مدرسه اختصاصی در کاخ نیاوران به مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی  اختصاص یابد . پس از یک سال فضاهای جانبی هم تحت عنوان خوابگاه مورد استفاده قرار گرفت.
بناهای دیگر موجود در محوطه ی باغ شامل  موزه جهان نما ، کاخ صاحبقرانیه و کوشک احمدشاهی  نیز به ترتیب در سال های ۱۳۷۶، ۱۳۷۷ ، ۱۳۷۹ در معرض بازدید عموم قرار گرفت . امروزه این اثر در مالکیت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری قرار دارد و بازدید عموم از آن آزاد است .

بخش های مختلف مجموعه نیاوران

محوطه ی کنونی باغ شامل کاخ اختصاصی نیاوران و موزه پارچه و لباس های سلطنتی، کاخ صاحبقرانیه و موزه حوضخانه، کوشک احمدشاهی، #موزه جهان نما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران، باغ کتیبه ها و گلخانه ها می باشد و علاقه مندان زیادی را برای بازدید به سوی خود می کشاند .

فضاهایی هم مانند سینمای اختصاصی و تالار آبی در مواقع برگزاری نمایشگاه ها و برنامه های خاص مورد استفاده قرار می گیرند .

کارناوال در این مطلب به طور خلاصه هر یک از قسمت های قابل بازدید را به شما معرفی می کند اما در مطالب بعدی به طور مفصل به هر یک از قسمت ها خواهیم پرداخت.

۱ – کاخ صاحبقرانیه

قدیمی ترین بنای موجود در محوطه ی باغ نیاوران که در قسمت جنوبی آن واقع شده ، کاخ صاحبقرانیه است و در زمان سلطنت ناصرالدین شاه در دو طبقه ساخته شد . این کاخ به عنوان محل زندگی ناصرالدین شاه و همسرانش مورد استفاده قرار می گرفت .صاحبقرانیه شاهد یکی از رویدادهای مهم ایران یعنی صدور فرمان مشروطیت بوده است .

با روی کار آمدن سلسله ی پهلوی این کاخ خالی از سکنه شد و دیگر مورد توجه قرار نگرفت تا اینکه رضاخان تصمیم گرفت  مراسم ازدواج فوزیه و محمدرضا پهلوی را در این مکان برگزار کند . همین امر موجب انجام بازسازی و آماده سازی این کاخ شد . اما این مراسم به دلیل برودت هوا به مکان دیگری انتقال یافت.

این عمارت در زمان محمدرضا پهلوی به عنوان دفتر کار مورد استفاده قرار می گرفت و  در تاریخ ۱۱ بهمن ماه سال ۱۳۳۴ با شماره ۴۱۹ ثبت ملی گردید .

۲ – حوضخانه

طبقه ی پایینی کاخ صاحبقرانیه به نام حوضخانه معروف است . دلیل آن هم وجود حوضی در وسط آن است که آب قنات از آن عبور می کند تا هوای فضا را تازه و خنک نگه دارد . در دو طرف حوضخانه راهروهایی وجود دارند که هر کدام شامل چندین اتاق هستند و در دوره های مختلف استفاده های گوناگونی از آنها شده است .

آثار هنری به در و دیوار این قسمت زینت خاصی بخشیده اند و چشم از دیدن آنها سیر نمی شود .

۳ – کوشک احمدشاهی

کوشک احمد شاهی نام عمارتی دو طبقه است که در اواخر دوره ی قاجار و به عنوان خوابگاه ییلاقی احمدشاه ساخته شد . این عمارت در میان باغ نیاوران قرار گرفته و دارای مساحتی برابر ۸۰۰ مترمربع است.

سقف شیروانی و به کار رفتن آجر در سراسر نمای بیرونی ، جلوه ی خاصی را به این عمارت بخشیده است . وجود ایوان سراسری چهار طرفه در طبقه ی دوم امکان تماشای مناظر زیبا در باغ را فراهم می سازد .

این بنا در زمان محمدرضا پهلوی به منظور مورد مرمت و بازسازی و تغییر دکوراسیون قرار گرفت تا به عنوان مکانی مستقل برای کار و زندگی رضا پهلوی مورد استفاده قرار گیرد .

۴ – کاخ اختصاصی نیاوران

کاخ اختصاصی نیاوران جلوه ای از معماری نوین در شمال شرقی این باغ را به نمایش می گذارد . ساخت این بنا در  سال ۱۳۳۷ هجری شمسی آغاز گردید . در معماری این کاخ در کنار نوین بودن مزین به طراحی ایرانی است .  طبقه ی اول بنا برای پذیرایی مهمانان ، و طبقه ی آخر برای اتاق خواب ها و فضاهای شخصی خانواده کاربرد داشته و در میان این دو طبقه یک نیم طبقه برای فضای کاری در نظر گرفته شده است .

معماری کاخ را مهندس محسن فروغی طراحی کرده و ساخت بنا بر عهده ی شرکت ماپ بوده است .شرکت مهندسین مشاور عبدالعزیز فرمانفرماییان و همکاران به عنوان مهندس مشاور وظیفه ی نظارت بر اجرای پروژه را بر عهده داشته است .در تاریخ ششم خرداد ماه سال ۱۳۷۷ این بنا با شماره ی ۲۰۲۵ به ثبت ملی رسید .

بخشی از این کاخ به موزه ی پارچه و لباس های سلطنتی اختصاص یافته و در اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ لباس های خانواده های سلطنتی در آن به نمایش در آمده است .

۵ – کتابخانه سلطنتی

به منظور ایجاد محیطی برای مطالعه ی  شخصی و خصوصی فضایی با عنوان کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران در شمال شرقی کاخ نیاوران توسط توسط شرکت فرمان فرماییان ساخته شد . ساخت بنا مربوط به سال ۱۳۵۵ هجری شمسی و زیربنای آن حدود ۷۷۰ متر مربع است .

در ویژگیهای معماری این بنا خبری از استاندارد های معمول یک کتابخانه نیست اما نور فضا بسیار هوشمندانه و دقیق و از طریق پنجره ها و سیستم نورپردازی ترکیب شیشه و آیینه ی طراحی شده توسط هنرمند آمریکایی Charles sevigny تامین می شود . ۲۳۰۰۰ جلد کتاب با ۱۶۰۰۰ عنوان در این کتابخانه وجود دارد .

۶ – موزه خودروهای اختصاصی نیاوران

این موزه در شمال غربی مجموعه قرار دارد و خودروهای متعلق به خاندان سلطنتی در آن به نمایش در آمده است . از جمله آثار این مجموعه می توان به خودروهای اختصاصی خاندان پهلوی ، موتور سیکلتهای کوچک متعلق به فرزندان پهلوی و ماکت های خودرو  اشاره کرد. برنامه ی ایجاد این موزه از فروردین ماه ۱۳۹۱ در دستور کار قرار گرفت و در تیرماه همان سال به صورت رسمی افتتاح شد . موزه فضایی برابر ۲۰۰ متر مربع دارد و در گاراژ سابق مجموعه ایجاد شده است .

۷ – باغ موزه کتیبه ها

در اردیبهشت ماه ۱۳۸۷ با هدف آشنایی بیشتر مردم با کتیبه های ایران مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با همکاری پژوهشکده زبان و گویش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری موزه ای را در فضای باز قسمت شرقی باغ نیاوران ایجاد کرده و مولاژ ( نمونه ی مشابه ) کتیبه ها را در ابعاد بزرگتر به نمایش گذاشته اند .تعداد مولاژ ها به ۴۳ عدد می رسد و علاوه بر آشنایی مردم با تاریخ و کتیبه ها فضای خاصی را در این قسمت مجموعه ایجاد کرده است .

کتیبه های شاپور و اردشیر در نقش رستم، کتیبه شاپور یکم در نقش رجب، کتیبه کرتیر در نقش رجب از جمله کتیبه هایی است که در این باغ موزه به چشم می خورند.

۸ – موزه جهان نما

موزه ی جهان نما درواقع قسمتی از کاخ صاحبقرانیه است که امروزه کاربری موزه پیدا کرده و ورودی جداگانه ای دارد . این موزه در ضلع غربی کاخ قرار دارد و فضایی را برای نگهداری آثار و اشیاء هنری اهدایی و یا خریداری شده ایجاد کرده است . این کاربری در سال ۱۳۵۵ برای این قسمت از ساختمان در نظر گرفته شد و پس از انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۳۷۶ به عنوان موزه بازگشایی گردید.

 این فضا با چهار سالن آثار زیبا و منحصر به فردی را در خود جای داده و سقف قسمت میانی با نقاشی روی چوب با نقوش گل و مرغ شیراز مزین شده است.

تفریحات و امکانات مجموعه نیاوران

مجموعه ی نیاوران علاوه بر آثار تاریخی که در خود جای داده ، فرصتی هم برای گذراندن وقت کنار دوستان و خانواده را به شما می دهد . قدم زدن در میان باغ و تماشای درختان سر به فلک کشیده و گوش سپردن به صدای پرندگان لحظات خوبی را برای شما رقم خواهد زد .

در کنار لذت بردن از این زیبایی ها ثبت تصاویر از این مجموعه ی زیبا را فراموش نکنید . البته حواستان باشد که در موزه ها عکاسی باید بدون فلاش صورت گیرد تا از آسیب به اشیا و آثار جلوگیری شود .

اگر دلتان خواست می توانید بر روی نیمکت هایی که در مجموعه قرار دارد بنشینید و خستگی هایتان را به طبیعت بسپارید . شاید هم هوس نوشیدن یک فنجان چای یا قهوه در این فضا را کردید . نگران نباشید کافه ای در مجموعه ی نیاوران قرار دارد که می تواند لحظات زیبایی را در آن بگذرانید. این کافه در نزدیکی کوشک احمدشاهی و در کنار حوض میانی قرار دارد .

دوست دارید سوار ماشین های قدیمی شوید ؟ در مجموعه ی نیاوران این فرصت برای شما ایجاد شده است تا مسافت کوتاهی را با ماشین قدیمی طی کنید .

در این مجموعه امکاناتی همچون سرویس بهداشتی ، آبسرد کن و فروشگاه کوچکی برای خرید صنایع دستی وجود دارد.

کارناوال شما را به تماای این ویدئوی زیبا از باغ نیاوران تهران دعوت می کند …

پوشش گیاهی و جانوری باغ نیاوران

کیفیت مناسب خاک و آب محوطه، در شکل ‌گیری، بقایای جمعیت گیاهی و پوشش فضای سبز آن نقش مهمی را ایفا کرده و وجود خاک های حاصلخیز دامنه کوه های البرز و آبرفت های کوهپایه‌ای، محیط رشد و تغذیه مناسبی را در این باغ زیبا فراهم نموده است.

درختان کاخ ، چنار ، نارون و گردو در همه جای باغ به چشم می خورند . شمال باغ میزبان خوبی برای درختان توت و شاتوت ، فندق و آلو ، سیب ، گوجه سبز ، ماگنولیا ، بلوط ، سپیدار ، سرو ، سولاق ، برگ نو ، لوراو و گونه ای خاص از سرو به نام ژونی پروس است و درختچه های توری ، مو ، یاس زرد ، یاس خوشه ای و گل یخ نیز در کنار درختان جا خوش کرده اند .

گونه های گیاهان تزئینی و پوششی همچون رز ، شمشاد ، پاپیتال ، پیچ گلیسین ، پیچ امین الدوله ، انواع گل های هفت رنگ و مینیاتوری ، گل های فصلی و دائمی مانند کوکب کوهی ، آماراتتوس قرتفل و حنا جلوه ی خاصی به باغ بخشیده اند .

این باغ زیبا ۱۳ گونه ی پرنده را در آغوش گرفته است . گنجشک خانگی، بلبل خرما ، مینا، دلیجه ، چرخ ریسک ، کبوتر کوهپایه ، سار ، کلاغ ابلق ، دارکوب خالدار ، شاه طوطی ، طوطی طوقی صورتی ، قمری معمولی و یاکریم مامن خوبی را در این باغ یافته اند .

برای ایجاد شرایط مناسب زندگی و جلوگیری از مهاجرت پرندگان در زمستان و محافظت از آنها در برابر آسیب ها ، آشیان و مخازن دانه متناسب با محیط  بر درختان قرار داده شد . این کار توسط مجموعه ی نیاوران و با همکاری اساتید و دانشجویان دانشکده ی علوم دانشگاه تهران صورت پذیرفت .

اطلاعات بازدید

این مجموعه همه روزه به جز ایام سوگواری از ساعت ۹٫۰۰ تا ۱۷٫۰۰ قابل بازدید می باشد .

هزینه های ورودی به شرح زیر است :

ورودی مجموعه              25000 ریال 
موزه جهان نما                25000 ریال  
کاخ صاحبقرانیه               تا اطلاع ثانوی تعطیل است
حوضخانه                        تا اطلاع ثانوی تعطیل است   
کوشک احمدشاهی        20000 ریال     
کاخ اختصاصی نیاوران     25000 ریال  
موزه کتابخانه سلطنتی   20000 ریال     
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران     20000 ریال     

بهای بلیط برای دانشجویان و بازنشستگان نیم بها می باشد.

برای اتباع خارجی قیمت ها متفاوت است :

ورودی مجموعه              150000 ریال 
موزه جهان نما                150000 ریال  
کاخ صاحبقرانیه               تا اطلاع ثانوی تعطیل است
حوضخانه                        تا اطلاع ثانوی تعطیل است   
کوشک احمدشاهی        80000 ریال     
کاخ اختصاصی نیاوران     150000 ریال  
موزه کتابخانه سلطنتی   80000 ریال     
موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران     80000 ریال    

راه دسترسی

نشانی مجموعه نیاوران : تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

برای رسیدن به مجموعه با استفاده از وسایل نقلیه عمومی چند راه دارید :

۱) با استفاده از مترو می توانید به تجریش بروید و از آنجا با تاکسی و اتوبوس به نیاوران بروید .

۲) از خط بی آر تی راه آهن – تجریش استفاده کنید و خودتان را به تجریش برسانید و با استفاده از وسایل نقلیه ی دیگر به نیاوران برسید .

۳) اکثر پایانه های تاکسیرانی دارای تاکسی هایی به مقصد تجریش هستند و می توانید از طریق آنها به تجریش و سپس با استفاده از وسایل نقلیه عمومی به نیاوران بروید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر می توانید با روابط عمومی مجموعه نیاوران به شماره ۱۵-۲۲۲۸۲۰۱۲ تماس بگیرید.

دغدغه های کارناوالی

با گذشت زمان پدیده ی افزایش سن درختان، ریشه‌ دهی بیشتر و توسعه سیستم ریشه‌ها  غیر قابل انکار است . با این اتفاق مواد آلی و مغذی موجود در خاک کاهش یافته و در کیفیت فیزیکی درختان تاثیر محسوسی برجای گذاشته است . این باغ به دلیل شیب تند زمین و توپوگرافی خاص آن، جاری بودن جریان آب از از شمال به جنوب و حرکات مداوم آب در جهات مختلف و استفاده از سیستم آبیاری غرقابی و بارانی  مستعد ابتلا به آفات و بیماری هایی است که کنترلشان ماموریتی مشکل را به وجود می آورد . این مشکل می تواند منجر به قطع حیات باغ و از بین رفتن تدریجی آن شود و دقت هرچه بیشتر مسئولین امر را می طلبد . 

در کنار از بین رفتن درختان ، نباید فراموش کنیم که ساخت کاخ جدید نیاوران و پارک نیاوران در دهه ی چهل خورشیدی آسیب هایی را به کاخ وارد کرده و قطع درختان به منظور مناسب سازی فضا و کاشت درختان جدید باعث از بین رفتن نمای باغسازی ایرانی شده است . پس مراقبت بیشتر از این مجموعه امری است که باید جدی گرفته شود  تا آسیب های جدید تری متوجه این باغ نگردد.

پیشنهادات کارناوالی

مجموعه ی نیاوران چندین موزه و کاخ را در خود جای داده است . زمان پیشنهادی برای بازدید همه ی مجموعه ۳ ساعت می باشد اما برای اینکه بتوانید بدون دغدغه از مجموعه بازدید کنید زمان بیشتری را اختصاص دهید . صبح ها زمان بهتری برای بازدید است و فرصت بیشتری برای شما فراهم می آورد . با شروع بازدید از صبح دیگر دغدغه ی تمام شدن وقت را ندارید .

در بازدید از مجموعه مراقب کودکان باشید و نهایت دقت را به عمل آورید تا آسیبی به مجموعه و آثار آن وارد نکنید . به منظور علاقه مند سازی کودکان به موزه ، مقاله چگونه یک کودک علاقه مند به موزه داشته باشیم ؟ را مطالعه کنید .

ما هم درخواست داریم که در صورت عکاسی در فضاهای سرپوشیده به هیچ وجه از فلاش استفاده نکنید چرا که با این کار روند پوسیدگی و فرسایش آثار را سرعت می بخشید.

آثار مجموعه را به هیچ وجه لمس نکنید . این کار ممکن است باعث آسیب های جدی و غیر قابل جبرانی را به وجود بیاورد.

در صورت داشتن هر گونه سوال از راهنمایان موزه کمک بگیرید .

در صورت تمایل برای بازدید گروهی ، سازمانی و اداری حتما هماهنگی های لازم را با روابط عمومی مجموعه انجام دهید .

در بیرون از مجموعه هم رستوران هایی برای صرف غذا وجود دارند و شما می توانید روزی به یاد ماندنی را برای خود خلق کنید .

سری هم به پارک نیاوران بزنید و از قدم زدن در این پارک هم لذت ببرید .

در محوطه ی کاخ گاهی برنامه های خاصی مانند کنسرت و نمایشگاه برگزار می شود . می توانید با مراجعه به سایت مجموعه  و یا تماس با روابط عمومی  از این برنامه ها اطلاع پیدا کنید.

سخن آخر

از گشت و گذار با کارناوال لذت بردید ؟ امروز بخشی از زیبایی های پایتخت را برای شما به تصویر کشیدیم . آیا تا به حال این مجموعه را از نزدیک دیده اید ؟ کدام یک از دیدنی های تهران را بیشتر دوست دارید ؟