لزوم ورود نهادهای نظارتی برای بررسی قراردادهای نفتی با چینی ها / دست های پنهان در پشت پرده

 به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایرنا، طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی در اوایل دولت دهم به شرکت چینی CNPCI واگذار شد که در طی این مدت، نه تنها سودی عاید کشور نشد، بلکه میلیاردها دلار از سرمایه کشور را هدر داد و در مقابل سود سرشاری را نصیب عراقی ها کرد.

با توجه به شبهات در خصوص امضای قرارداد ضعیف و پرحاشیه با این شرکت چینی، در این گزارش ابعاد مختلف این قرارداد و عملکرد چینی ها مورد بررسی قرار گرفته است

** توافق اولیه ایران و ژاپن برای توسعه میدان آزادگان

ایران و ژاپن در جریان سفر سیدمحمد خاتمی رییس جمهوری اسبق کشورمان به ژاپن به توافقی برای توسعه میدان آزادگان دست یافتند که براساس آن، قرارداد توسعه این میدان با شرکت ژاپنی اینپکس امضا شد.

در آن مقطع زمانی، همزمان با بهبود روابط و کاهش تنش میان ایران و آمریکا احتمال همکاری شرکت های اروپایی و آمریکایی برای توسعه این میدان نیز مطرح شد، اما روند امور، طبق پیش بینی ها جلو نرفت.

در نهایت، پس از 5 سال با فشار آمریکا و تهدید به تحریم شرکت های نفتی ژاپن و در نتیجه عدم فعالیت شرکت ژاپنی، دولت ایران مذاکره با روسیه و هند را در دستور کار قرار داد.

** چینی ها پول بیشتری نسبت به ژاپنی ها گرفتند

بعد از تعلل ژاپنی ها برای توسعه میدان در مهر سال 1389 توسعه میدان آزادگان جنوبی به شرکت سی.ان.پی.سی چینی واگذار شد.

قرارداد توسعه میدان آزادگان جنوبی در قالب بیع متقابل بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی نفت چین امضا شد و در نهایت با توجه به تغییرهای اعمال شده در طرح جامع توسعه(MDP)، عملیات اجرایی این طرح از شهریورسال ١٣٩١ همزمان با تصویب طرح جامع تجدیدنظر شده توسعه میدان (RMDP) آغاز شد.

به گفته برخی منابع قیمت پیشنهاد شده توسط شرکتهای چینی برای اجرای پروژه گرانتر از شرکت ژاپنی بوده است.

** عملکرد ضعیف و اخراج پیمانکار چینی

طبق قرارداد با چینی ها باید طی 52 ماه حجم تولید از این میدان به روزانه 320 هزار بشکه برای مدت سه سال افزایش می یافت که بعد از گذشت حدود چهار سال این طرح کمترین پیشرفتی نداشت.

پس از حدود چهار سال از حضور شرکت س.ان.پی.سی در میدان آزداگان جنوبی، این شرکت به دلیل تعلل در توسعه این میدان مشترک با عراق در اردیبهشت 1393 خلع ید شد.

از مجموع ١٨٥ حلقه چاهی که باید براساس برنامه در فاز نخست توسعه این میدان به بهره برداری می رسید، تنها هفت حلقه چاه حفاری شد، در حالی که شرکت متن(کارفرمای ایرانی)، پیمانکار چینیِ طرح(CNPCI) را طبق قرارداد به استقرار ٢٥ دکل حفاری در این میدان در سال 2014 میلادی ملزم کرد، شرکت CNPCI تنها برای افزودن یک دکل حفاری دیگر در این میدان مشترک برنامه ریزی کرد.

** سود عراق از عملکرد ضعیف شرکت چینی

عراق از شهریور ماه سال گذشته تنها از میدان مجنون که میدان مشترک با آزادگان جنوبی است، روزانه 175 هزار بشکه نفت استخراج می کند و امیدوار است این میزان را بزودی به 400 هزار بشکه در روز برساند.

** کاهش 21 هزار بشکه ای تولید نفت آزادگان جنوبی

در زمان تحویل طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی به چینی ها، ظرفیت تولید میدان روزانه 50 هزار بشکه بود، اما پس از چهار سال فعالیت، نه تنها ظرفیت تولید را افزایش ندادند، بلکه با کاهش 21 هزار بشکه ظرفیت تولید را به 29 هزار بشکه در روز کاهش دادند.

** 38 میلیارد دلار عدم النفع ایران از قرارداد با چینی ها

به ادعای نورالدین موسی کارشناس مدیریت فنی مناطق نفت خیز جنوب که چندی پیش با یک روزنامه داخلی گفت و گو کرده بود، عدم النفع ایران از این قرارداد ضعیف با چینی ها حدود 38 میلیارد دلار برآورد می شود.

با احتساب چهار سال عدم النفع ناشی از کاهش تولید توسط چینی ها از 50 هزار بشکه به 29 هزار بشکه در این میدان و در نظر گرفتن نفت 100 دلاری طی مدت مذکور تنها از این محل، کشور با عدم النفع بالغ بر 4/1میلیارد دلار مواجه می شود.

وی افزود: این در حالی است که عراقی ها طی این مدت روزانه 290 هزار بشکه از این میدان مشترک برداشت کرده اند و اگر بخواهیم عدم النفع ناشی از عدم برداشت طرف ایرانی را در نظر بگیریم این رقم به حدود 38 میلیارد دلار افزایش می یابد.

** دست های پنهان در پشت قرارداد ضعیف با شرکت چینی

این کارشناس مدیریت فنی مناطق نفتخیز جنوب می گوید: انعقاد این قرارداد و لغو نشدن آن طی سال های گذشته با وجود تعلل واضح شرکت چینی می تواند نشان از دست های پنهانی باشد که در نهایت منجر به عقب افتادگی ایران از عراق در برداشت از این میدان مشترک شد.

وی ادامه می دهد: دست های پنهانی هستند که طی سال های گذشته به راحتی در نفت کارشکنی کرده اند و عدم النفع های مختلفی را به نام ایران و ایرانی به ثبت رسانده اند، اما از چشم سازمان های نظارتی دور مانده و مدیرانی که این تصمیم ها را خواسته یا ناخواسته گرفته اند امروز به راحتی در صندلی دیگر و با پست مدیریتی مشغول به فعالیت هستند.

این کارشناس مدیریت فنی مناطق نفتخیز جنوب خاطرنشان می کند: براساس طرح جدیدی که توسط کارشناسان داخلی برای توسعه میدان آزادگان جنوبی آماده می شود، توسعه گام به گام میدان با صرف هزینه ای به مراتب کمتر از شرکت چینی صورت خواهد گرفت.

وی یادآور می شود: این همان طرحی است که از حدود چهار سال پیش، مناطق نفتخیز جنوب خواستار اجرای آن توسط خود شده بود که در صورت اجرا، امروز از میدان آزادگان روزانه بین 100 تا 170 هزار بشکه نفت تولید می شد، در حالی که پس از چند سال اتلاف وقت توسط شرکت چینی ظرفیت تولید این میدان که در زمان تحویل به این شرکت 50 هزار بشکه در روز بوده، کاهش 21 هزار بشکه ای نیز داشته است.

** نادیده گرفتن سهم 51 درصدی سازندگان داخلی در قرارداد با شرکت چینی

این کارشناس مدیریت فنی مناطق نفتخیز جنوب اظهار داشته است: طرف چینی که ملزم به رعایت 51 درصد سهم مشارکت شرکت های ایرانی بوده با تخفیف 21 درصد، به مشارکت 30 درصدی شرکت های داخلی مکلف می شود که این در حالی است که این دست و دلبازی مدیران وقت وزارت نفت با قانون مشارکت 51 درصدی شرکت های ایرانی در پروژه ها مغایرت دارد

** سوق دادن نفت آزادگان به سوی کشور عراق

به گفته این کارشناس نفتی، یکی دیگر از ایرادات مهم این قرارداد این بود که محل احداث لوکیشن برای حفر چاه ها در پروژه چینی ها در عمق خاک ایران در نظر گرفته شده است، در حالی که حتی همین شرکت چینی در طرف عراقی محل لوکیشن های خود را در نزدیک مرز قرار داده است. این شرایط می تواند نفت میدان را به سمت عراق سوق دهد و از این رو با شیوه نادرست و نیز تعلل چینی ها میلیاردها دلار به جیب کشور مقابل ریخته شده است.

** شایعه فروش اطلاعات میدان آزادگان به عراق

خلع ید چینی ها از آزادگان جنوبی آغازگر شایعاتی مبنی بر فروش اطلاعات نفتی ایران در این میدان توسط چینی ها به طرف عراقی بود، هر چند به طور رسمی هیچگاه این ادعا تایید نشد.

علی ماجدی معاون امور بین الملل وزارت نفت نیز اتهام فروش این اطلاعات توسط چین به عراق را تایید نکرده است، اما در عین حال خبرهای منتشره در این خصوص را تکذیب نکرد و اظهار داشت: در هر حال شرکتی که با ما کار می کرده حق نداشته، اطلاعات ما را به طرف مقابل بدهد. هر طوری هم حساب کنید جای گله دارد و تردید نکنید حتی جای شکایت هم دارد.

در این میان؛ مجری طرح آزادگان شمالی هرچند این خبر را تایید نکرده، اما در عین حال متذکر شده که در قرارداد، بندی داریم مبنی بر اینکه هر دو طرف قرارداد باید حفاظت اطلاعات را رعایت کنند. افشای اطلاعات خطای بزرگی در این نوع قراردادهاست، البته باید این نگرانی وجود داشته باشد، اما اینکه چینی ها به طرف عراقی اطلاعات را فروخته اند هم باید اثبات شود که تاکنون چنین چیزی نبوده است.

** چینی های ممکن است طلبکار شوند

عبدالرضا حاجی حسین نژاد مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت(متن) با بیان اینکه در قرارداد میدان آزادگان جنوبی با چینی ها، جریمه ای بابت تاخیر پیمانکار قید نشده بود، نحوه برخورد شرکت سی.ان.پی.سی چین را در ملاقات با آنها قابل تأمل می داند.

وی می گوید: آدم هایی که ما به عنوان مجری پروژه در شرکت چینی دیدیم قطعا توانایی انجام این کار را نداشتند، بودجه در اختیارشان قرار نمی گرفت. آنها اختیار آنچنانی نداشتند و باید از دفتر مرکزی شان اجازه می گرفتند.

حاجی حسین نژاد ادامه داد: در ملاقاتی هم که با آنها داشتم نمی خواستند که در کسوت پیمانکار خود را ببینند و به حرف کارفرما گوش بدهند. این در حالی است که آنها تحت شرایطی خاص به این مملکت آمده بودند و توجه نمی کردند که در هر شرایطی که آمده اند باید کارشان را انجام دهند و پولشان را بگیرند. آنها کمی سرسنگین بودند.

مدیرعامل شرکت متن در مورد اینکه آیا چینی ها بابت تاخیر در توسعه میدان آزادگان جنوبی نباید جریمه ای بپردازند؟ گفت: جریمه ای در قرارداد پیش بینی نشده بود؛ در مورد هیچ قراردادی پیش بینی نشده بود. الان باید حساب کتاب شود که آنها طلبکارند یا بدهکار

** توسعه آزادگان جنوبی با قیمت کمتر توسط شرکت های ایرانی

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت با اشاره به توسعه آزادگان جنوبی توسط شرکت های توانمند داخلی می گوید: اعتبار مورد نیاز خیلی کمتر از آن چیزی است که چینی ها می خواستند برای توسعه این میدان آزادگان جنوبی بگیرند.

حاجی حسین نژاد اظهار داشت: در برنامه اولیه چینی ها سرمایه ای حدود شش میلیارد دلار نیاز بود که با توجه به بسته نشدن بخش هزینه ها کپکس، این رقم می توانست به دو برابر هم برسد و با تاخیرهایی که چینی ها در انجام کار داشتند رقم سرسام آوری می شد.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت ادامه داد: اکنون پیش بینی شده رسیدن به همان 320 هزار بشکه ای که قرار بود چینی ها تولید کنند با رقمی کمتر از شش میلیارد دلار مورد نیاز آنها و با لحاظ کردن منافع ملی و در حد منابعی که در اختیار ما می گذارند قابل انجام است

** لزوم ورود نهادهای نظارتی برای بررسی قراردادهای نفتی با چینی ها

به نظر می رسد در شرایط فعلی نهادهای نظارتی باید پا به میدان بگذارند و با بررسی وضعیت قرارداد آزادگان جنوبی با تخلف احتمالی چینی ها و دست های پشت پرده برخورد کنند تا از انعقاد اینگونه قراردادهای پرحاشیه و تداوم این نوع رفتارها در میادین نفتی کشور جلوگیری شود.