در ایام نوروز «آموزش» تعطیل نبود!

گروه فرهنگ و هنر، تعطیلات نوروز 93 هم به پایان رسید و برنامۀ نوروزی تلوزیون که به خصوص در حدود 2 دهۀ اخیر جایگاه ویژه ای درمیان آداب و فرهنگ نوروزی مردم باز کرده، نیز به پایان رسید و فرصتی مناسب برای ابرازنظر درخصوص حدود کیفی و کمّی این ویژه برنامه که با بودجۀ ملّی، توسط رسانۀ ملّی و برای ملّت ایران تولید و پخش می شوند، فرارسید.

به گزارش بولتن نیوز، در روزهای گذشته و درمطالبی جداگانه به برنامه های پُرمخاطب رسانۀ ملّی که طبیعتاً شامل برنامه های نمایشی، سریال های مناسبتی نوروز، جنگ های شاد و فیلم های سینمایی نوروزی می شود، پرداختیم و باوجود آن که بسیاری از این تولیدات از سطح کیفی چندان مناسبی نیز برخوردار نبودند و نسبت به سال های گذشته نتوانستند مخاطبان سیما را راضی نگه دارند، بحث های عمیقی را به آن ها اختصاص داده و ضمن صحبت از دلایل این عدم موفقیّت نسبی، راهکارهایی را نیز برای بالا بردن کیفیت آثار و همچنین ایجاد تطابق با نیازهای اجتماعی و فرهنگی ارائه نمودیم.

البته با نگاهی به برگزیدگان سال های اخیر، می توان به سادگی برترین های امسال را حدس زد. به ویژه آن که در دو سه سال اخیر، رسانۀ ملّی با رویکردی مخاطب محور، به هرقیمتی شده ورژن های بعدی آثار محبوب هرسال را برای سال بعد نیز بازتولید نموده به پخش می رساند که نمونه اش «پایتخت3» در نوروز امسال و «پایتخت2» در نوروز پیش تر یا «کلاه قرمزی» که بدون این که حتی یک سین، کم کم به یکی از سین های سفرۀ نوروز تبدیل می شود.

نکتۀ مهم دیگری که در خصوص برنامۀ نوروزی در سال های اخیر جلب توجه می کند، نوعی رقابت ساختگی اما جدی میان شبکه های تلوزیونی مختلف است. نکته ای که شاید بیش از هرچیز در ویژه برنامۀ سال تحویل یا برنامه های ویژۀ روزهای خاص ایام عید(و حتی مناسبت های عزاداری یا جشن دیگر در طول سال) به چشم بیاید. البته ما به هیچ وجه نافی تاثیر مثبت رقابت سالم در پیشرفت هر پدیده ای نیستیم و اگر این رقابت واقعاً مثبت و به دور از چشم و هم چشمی های سطحی باشد، از آن استقبال هم می کنیم. با این حال از آن جا که هدف از این رقابت نه برای ما و نه حتی برای خود برنامه سازان و کارمندان صداوسیما روشن نیست، این رقابت نمی تواند، رقابتی کامل و واقعی باشد و به نظر می رسد، سردرگمی کارمندان صداوسیما در این رقابت بی معنی منجر به تقلید بی دلیل شبکه های مختلف سیما از همدیگر و ازمیان رفتن تفاوت های بنیادی آن ها شود. مسئله ای که باتوجه به سیاست های کلی تعدد شبکه های تلوزیونی صداوسیما، به هیچ عنوان پذیرفته نیست.

در یک دهۀ اخیر با افزایش شبکه های تلوزیونی دولتی، نوعی رویکرد تخصصی ازسوی سیاست گذاران اعمال گردید که مخاطب بتواند بنابر سلایق و علایقش شبکۀ موردنظرش را انتخاب کند. روندی که پس از تاسیس شبکۀ سوم سیما که در آن زمان با عنوان و شعار فرعی"شبکۀ جوان" خود را به مخاطب می شناساند، آغاز شد و امروز با ادامۀ این سیاست و رویکرد تخصصی به رسانه از سوی مدیران صداوسیما کار به جایی رسیده که کمتر موضوع و محور کلانی است که شبکه ای به صورت تخصصی آن را پوشش ندهد.

شبکه خبر، شبکه آموزش، شبکه قرآن و معارف، شبکه مستند، شبکه بازار(معرفی کالا و خدمات ایرانی)، شبکه نمایش (فیلم سینمایی)، شبکه ورزش، شبکه پویا(برنامه کودک، پویانمایی)، شبکه سلامت، شبکه تماشا(سریال)، شبکه نسیم(طنز) و شبکه شما(تولیدات مراکز استان ها) برخی از این شبکه های تخصصی اند که در کنار 10 شبکۀ برون مرزی، 34 شبکۀ استانی و محلی و 2 شبکۀ تلوزیونی اینترنتی، مجموع 62 شبکۀ تلوزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران را تشکیل می دهند.

با اندکی دقت در این تعدد و گوناگونی بیش از پیش متوجه می شویم که تقلید شبکه های تلوزیونی در برنامه های مناسبتی تا چه میزان می تواند، مشکل ساز و غیرعقلانی باشد. از طرفی این تعدد بالا، به این معناست که روند حرکتی و رشد کلی صداوسیما به لحاظ کمّی قابل قبول بوده و مدیران سازمان به این لحاظ توانسته اند، نیازها را پوشش دهند. با این حال، آن چه مسلم است این است که این شبکه های 62 گانۀ تماماً دولتی تلوزیونی، هنوز به لحاظ کیفی فاصلۀ قابل توجهی با انتظارات دارند و راه درازی پیش رو .

با این حال، شاید پُر بیراه نباشد اگر بگوییم در میان شبکه های تلوزیونی تخصصی، یکی از موفق ترین، مستقل ترین، متفاوت ترین و این روزها حتی پرمخاطب ترین شبکه های صداوسیما، «شبکۀ آموزش» است. شبکه ای که برخلاف دیگر شبکه های تلوزیونی، معمولاً استقلال معنوی و رسالت رسانه ای اش را فدای مناسبت های گذرا نمی کند و شاهد این ادعا، شعارجالبی است که ازسوی مدیران و مسئولان این شبکه برای ویژه برنامه های نوروزی این شبکه انتخاب و اعلام شد: «آموزش تعطیل نیست»

با دقت در برنامۀ ویژۀ نوروزی «شبکۀ آموزش» متوجه نکات جالب و البته مثبتی می شویم. یکی از این نکات مثبت زمان پخش اولین برنامه نوروزی یا همان ویژه برنامۀ تحویل سال این شبکه است. در حالی که ویژه برنامۀ تحویل سال همۀ شبکه های نهایتاً از 24 ساعت قبل از تحویل سال آغاز شدند، ویژه برنامه تحویل سال نو «شبکۀ آموزش» از 20 روز پیش از نوروز آغاز شد. این برنامه با عنوان «20:27»که اشاره به همان ساعت تحویل سال است، هر روز درهمین ساعت آغاز می شد و نهایتاً در روز پنجشنبه 29 اسفند این ویژه برنامه به کارگردانی سیدوحیدحسینی، در زمانی طولانی تر از معمول(از ساعت 17 تا 22) به روی آنتن رفت که باتوجه به نوع شوخی های نسبتاً سنگین تری که در برنامه وجود داشت، کار متفاوتی از آب درآمد و مخاطب خاصش را نیز با خود همراه ساخت.

یکی از برنامه های محبوب «شبکۀ آموزش» که در ایام نوروز به صورت ویژه برنامه به کار خود ادامه داد، «رادیو هفت» بود. این برنامه در روزهای پیش از سال تحویل با آیتم های نوروزی به مدت 3ساعت پس از این ویژه برنامۀ «20:27» پخش می شد و با تحویل سال، در همین ساعت با آیتم ها و محتوایی نوروزی، میهمان منزل مخاطبان و علاقه مندان بود و شب هایی آرام و دلنشین را برای مخاطبانش به ارمغان می آورد.

درحقیقت مهم ترین ویژگی برنامۀ نورزی«شبکۀ آموزش» که آن را از دیگر برنامه های مشابه تلوزیون متفاوت می ساخت، عدم تقلید و رویکرد خلاقانۀ سازندگان این برنامه بود. به عنوان نمونه درحالی که ویژه برنامۀ نوروزی همۀ شبکه های تلوزیون در چندین سال اخیر، صرفاً استفاده از چندین مجری بی نمک و دعوت از بازیگران، ورزشکارن و چهره های سال است، در ویژه برنامۀ نوروزی«شبکۀ آموزش» هیچ کدام از این ها دعوت نداشتند. به بیان دیگر با آن که به لحاظ شکلی این برنامه هم، کم و بیش فرق چندانی با برنامه های دیگر نداشت، تهیه کنندگان برنامه با دعوت طنزپردازان سراسر کشور به عنوان مهمانان ویژۀ این برنامه، ضمن این که برنامه را هدفمندتر و با سیاستی روشن تر ساختند، توانستند فضایی به واقع جذاب و فرح بخش برای مخاطب فراهم آورند و به جای آن که نظرات اغلب نامربوط چهره ها و بازیگران تلوزیونی، درمورد گوشت مرغ یا جان آدمیزاد را به خورد مخاطب بیچاره بدهند و حوصله اش را سرببرند، آن چه مخاطب از یک چنین برنامه ای انتظار دارد را برایش تدارک دیدند.

یکی دیگر از ویژه‌برنامه‎های جالب و خاطره انگیز تدارک دیده شده برای نوروز در «شبکۀ آموزش»، پخش ویژه‌برنامه های نوروزی شبکه های سیما در 20سال گذشته بود که با استقبال بسیار خوبی نیز روبرو شد.

در راستای تحقق و زنده نمودن این ایده، یعنی یادآوری گذشتۀ شیرین و یاد کردن از ایام خوش و شیرین، مجریان ویژه برنامه نوروزی این شبکه آقایان رفیع، شهرام شکیبا، رضا فیض و قمیشی درحرکتی نو 10قطعه مستند از کاریکاتورهای سال های گذشته هفته نامه «گل آقا» را با موضوع وزرای دولت های قبل تهیه کرده و در هر قسمت از این مستندها به سراغ یکی از وزرای سابق می روفتند و حس و حال آن وزیر را در خصوص کاریکاتور جویا می شدند که در نوع خود هم نو و متفاوت و هم زیبا و شیرین بود.

شاید یکی ازنکات جالب و مثبتی که دربرنامه های عادی و نیز ویژه برنامه های نوروزی«شبکۀ آموزش» جلوه می کند، رویکرد خاصی است که برنامه سازان این شبکه در برخورد با مسائل مربوط به شعر و ادب و هنر و فرهنگ دارند. در حقیقت این هنرمندان تلوزیونی به درستی به تفاوت ماهوی شبکۀ شان با شبکه ای همچون «شبکۀ 4» واقفند و با وجود شباهت هایی که دارند، به درستی توانسته اند، با اتخاذ رویکردی خاص به این مقولات و موضوعات مشترک، ضمن این که جذابیت بیشتری برای مخاطب شان ایجاد می کنند و به لطف این جذابیّت رسالت آموزشی شان را متحقق می سازند، تعاریف جدید و همه فهمی از این موضوعات سنگین(بنابر باور عامه) ارائه نموده و در راه آشتی دادن مردم با فرهنگ و ادب و هنر، گام های بلندی برمی دارند. نماهنگ های طنز از دیگر ویژه برنامه های این شبکه است، متن این نماهنگ ها اغلب اشعار شعرای بنام و طنزپردازی چون ابولقاسم حالت، ابوتراب جلیل و مرحوم منوچهر احترامی است.

شعرخوانی شاعران طنزپرداز در ایام نوروز در برنامۀ «قندپهلو» بنابرروال همیشگی این برنامه، «رخ تو رخ» که برنامه ای جدید (در 15 قسمت 30 دقیقه ای به کارگردانی رضا حماسی و تهیه کنندگی رامین موسوی ملکی) بود و به گفت‌و گوی طنزگونه با طنزپردازان و هنرپیشگان طنزپرداز سریال های سیما(مهران غفوریان، بیژن بنفشه خواه، محمد رضا هدایتی، رضا عطاران، بهنوش طباطبایی، علیرضا خمسه،ونصر الله راداش) می پرداخت و «مشاعرۀ ستاره ها» (در 13 قسمت 45 دقیقه ای با حضور ستاره هایی نظیر میرطاهر مظلومی،افشین ذی نوزی،رضا فیاضی، افسر اسدی، لیندا کیانی، روشنک عجمیان، حدیث فولادوند، مهرداد شکرآبی و ... ) از دیگر برنامه های نو «شبکۀ آموزش» با این رویکرد خاص بودند.

«خانواده آقای پریشان»(به کارگردانی حسین قناعت و حسین احمدی با طرحی از حسین محب اهری) که با استفاده از شیوه های آموزشی نمایشی و با همکاری شرکتی ژاپنی تولید بود و به آموزش راه های مقابله در برابر زلزله می پرداخت؛ برنامه"ترنم"(در 13قسمت 15 دقیقه ای) که با محوریت فعالیت های استاد حاتم عسگری فراهانی موسیقیدان و ردیف شناس برجسته کشورمان تولید شده بود، مستند «علّت ها»(در 13 برنامه 30 دقیقه ای) که به بحث درباره محیط زیست و طبیعت می پرداخت، برخی دیگر از برنامه های نوروزی مثبت و آموزنده و مفرح «شبکۀ آموزش» بودند که در کنار برنامه های تامینی این شبکه(8 فیلم سینمایی خارجی با محوریت آموزش و 7 تله فیلم ایرانی و سریال خارجی 13 قسمتی «لئوناردو داوینچی») برنامه های نوروزی «شبکه آموزش» را تشکیل می دادند.