پيش بيني آينده روشن براي بورس نوپاي انرژي ايران در يك سالگي

گروه انرژي- بورس انرژی به منظور ایجاد بازاری شفاف، کارآ، با نقدشوندگی و رقابت پذیری بالا و به جهت رفع انحصار و کشف عادلانه قیمت حامل های انرژی در اسفند ماه سال 1391 راه اندازي شد. در این راستا، اين بورس برآن است تا به مرجعی برای کشف قیمت حامل های انرژی در منطقه خاورمیانه مبدل شود.

به گزارش بولتن نیوز، کشف قیمت و تخصیص بهینه منابع نیز یکی دیگر از کارکردهای بازار سرمایه و در رأس آن بورس انرژي میباشد.  هرچه ابزارهای مالی مورد استفاده در این بازار از تنوع بیشتری برخوردار باشند که بتوانند به اهداف، سلیقه ها و روحیات متنوع صاحبان پس انداز و متقاضیان وجوه پاسخ مثبت دهند زمینه مشارکت افراد بیشتری فراهم شده و موجب رونق بیشتر اقتصاد خواهد شد.

از طرف دیگر در کشورهایی مانند ما كه به نوعی در پی خصوصی سازی هستيم، بورس اوراق بهادار و  بورس انرژي به عنوان یکی از مکانیزمهای اثربخش مورد استفاده قرار گرفته که علاوه بر جذب پس اندازهای مردم زمینه را برای افزایش کارایی دولت فراهم می آورد.

علاوه بر اين باتوجه به راه اندازی بورس انرژی و رینگ های صادراتی در بورس کالا، بازار سرمایه توان بیشتری برای جذب سرمایه های خارجی یافته است.

سال گذشته برای بسیار از منتقدان، تاسیس بورس انرژِی دور از ذهن بود که این بورس بتواند بدون حضور نفت خام اصلی ترین محصولی که همگان منتظر عرضه آن در بورس انرژی بودند، دوام بیاورد. اما بورس انرژی در طول یک سال گذشته با عرضه 20 نوع محصول در بازار فیزیکی و معامله برق ارزشی بالغ بر 450 میلیارد تومان به دست آورد.

بورس انرژی روز 19 اسفند 91 با معامله برق، قطران و زغال سنگ کار خود را آغاز کرد. 600 تن قطران زرند به قیمت پایه هر کیلوگرم 5 هزار ریال و 200 تن زغال سنگ حرارتی کرمان به قیمت پایه هر کیلوگرم یک هزار ریال و 2 هزار 856 مگاوات ساعت برق در این روز معامله شد تا بورس انرژی کار خود را به طور رسمی آغاز کند.

در طول این یکسال معاملات در هر دو بازار برق و فیزیکی با فراز و نشیب هایی همراه کرد. اما با همه این اوصاف، امروز ارزش دو بازار فیزیکی و برق به 450 میلیارد تومان بالغ شده است.

در طول یک سال 100 میلیارد تومان ارزش معاملات برق و 350 میلیارد تومان ارزش معاملات بازار فیزیکی بوده است.

در بازار برق یا همان مشتقه، برق در قالب چهار نماد بار پیک روزانه، بار پایه روزانه، میان باری روزانه و کم باری روزانه معامله می شود.

در بازار فیزیکی تنوع محصولات از زغال سنگ و قطران تا متانول، انواع حلال، گازهای مایع و آیزوریسایکل، میعانات گازی، و اکستراکت، نفتای سبک، پلاتفرمیت پای در کورس قیمت گذاری بورس انرژی گذاشتند البته هنوز نفت خام نتوانسته پای در این میدان بگذارد اما با معامله انواع محصولات بازار فیزیکی راه چه از جهت سخت افزاری چه نرم افزاری برای ورود اصلی ترین محصول انرژی کشور به بورس انرژی هموار می شود.

بورس انرژی کار خود را با مدیر عاملی دکتر شاپور محمدی آغاز کرد که با روی کار آمدن دولت یازدهم ، مدیر عامل بورس انرژی به سمت معاون اقتصادی وزیر اقتصاد برگزیده شد و اداره بورس انرژی به دست دکتر سید علی حسینی معاون سابق نظارت بر بازارها و بورس های سازمان بورس سپرده شد تا به عنوان دومین مدیرعامل چهارمین بورس کشور کار خود را آغاز کند.

حسینی با توجه به فعالیت طولانی خود در سازمان بورس روند شکل گیری بورس انرژی را به خوبی به یاد می آورد و می گوید: تلاش برای تشکیل بورسی که بتوان در آن، حامل های انرژی را معامله کرد به یک دهه قبل بر می گردد. البته این تلاش ها درقالب دو بورس مجزا برای معامله برق و معامله نفت دنبال می شد.

پس از تصویب قانون بازار جمهوری اسلامی ایران در آذر ماه 1384 تلاش ها سمت وسوی مشخصی به خود گرفت و بالاخره پیشنهاد تشکیل بورسی واحد برای معامله انواع حامل های انرژی از جمله برق و هیدرو کربورها در سال 1390 توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به شورای عالی بورس ارائه شد و این شورا با آن موافقت کرد.

او درباره جایگاه بورس انرژی در اقتصاد ملی و بازار سرمایه معتقد است: با توجه به تخصصی بودن این بورس رویکرد آن هم تخصصی است و از آنجایی که بورس بهترین نقطه برای تعیین قیمت هر نوع محصول یا اوراق عرضه شده در آن بورس انرژی در پی آن بود تا بازاری شفاف با دسترسی زیاد در سطح ملی و منطقه ای برای کشف قیمت حامل های انرژی، تامین مالی تولید کنندگان و مدیریت ریسک ایجاد کند.

حسینی سال 92 را برای بورس انرژی سالی مهم برای این بورس نوپا ارزیابی می کند و در گفتگو با پايگاه اطلاع رساني بازار سرمايه می گوید: در سال 92 بیشتر فرآورده های ویژه پالایشگاه های نفتی مثل انواع حلال ها، آیزوریسایکل، آیزوفید و همچنین میعانات گازی و از محصولات پتروشیمی متانول و برش های سنگین در بورس انرژی معامل شده اند.

همچنین برق نیروگاه های خصوصی طی این دوره مهمان دائمی بورس انرژی بوده است که برای یک بورس نوپا حفظ و تداوم معاملات اصلی ترین گام محسوب می شود.

 مدیر عامل بورس انرژی ابراز امیدوار کرد سال آینده با به ثمر نشستن برنامه هایی که در حال پیگیری است سال خوبی برای بورس انرژی باشد.

وی افزود: این برنامه ها در زمینه توسعه بازارهای موجود از جمله بازار فیزیکی محصولات پالایشی و پتروشیمی است. همچنین برنامه هایی در زمینه توسعه بازار مشتقه برق و طراحی ابزارهای تامین مالی برای تولید کنندگان برق و سایر حامل های انرژی درجریان پیگیری است.

این مقام مسوول تحقق این برنامه ها را در گروی حمایت جدی بورس انرژی از طرف سیاستگذاران اقتصادی خواند و اظهار داشت: حمایت و پشتیبانی وزارتخانه های اقتصاد، نفت و نیرو و درک قابلیت های این بورس برای ارتقای شفافیت، سلامت و انضباط مالی، تامین مالی و کمک به رشد وتوسعه پایدار کشور عزیزمان جمهوری اسلامی ایران، می تواند به آینده این بورس ونقش آفرینی آن در این عرصه های اقتصادی کمک شایانی کند.

مدير عامل بورس انرژي در پاسخ به اين سوال اعتماد كه اگر بخواهيم بورس انرژي ايران را با بورس هاي منطقه يي در اين حوزه مورد مقايسه قرار دهيم، جايگاه بورس انرژي ايران كجاست؟ مي گويد:

اين موضوع از چند جنبه قابل بررسي است، البته ما در منطقه به آن معناي خاص بورس انرژي داريم غير از بورس كالاي دوبي، اخيرا شنيدم تركيه هم قرار است يك بورس انرژي داشته باشد، دركشور چين نيز برنامه ريزي مي كنند كه يك بورس انرژي بين المللي داشته باشند كه متمركز روي حوزه انرژي كار كند، البته در اين كشور بورس كالايي زياد است.

 اولين مقايسه بورس انرژي ايران با ديگر بورس ها اين است كه ظرفيت هاي بورس انرژي و حوزه انرژي در كشور ما چيست و دوم اينكه درمقام عمل ما چه كرده ايم !

 در حوزه ظرفيت ها بورس ايران قابل مقايسه نيست در واقع دليلش هم اين است كه ما صاحب بيشترين ذخاير نفت و گاز در دنيا هستيم و يك بورس وقتي موفق مي شود كه وصل باشد به دارايي پايه و بر معاملات كاغذي تكيه نداشته باشد.

 درحال حاضر كشورهايي مثل شانگهاي معاملات روي حامل ها به صورت فيوچرز انجام مي شود در حالي كه خودشون يك ليتر هم نفت كوره ندارند اما در سال ميليون ها قرارداد مشتقه را در آنجا معامله مي كنند و خودشان هم مي دانند كه نداشتن كالاي پايه و تكيه بر معاملات كاغذي و پي پر (paper)از نقاط ضعف آنها محسوب مي شود اما در ايران به لحاظ داشتن دارايي پايه كه ذخاير نفت و گاز است و بسيار هم غني هستيم كه اين خود مزيت ما در راه اندازي و توسعه بورس انرژي است. در نتيجه ما به دليل داشتن زيرساخت هاي لازم و داشتن منابع غني هيدروكربوري و وصل بودن به دارايي پايه از پتانسيل بالايي براي داشتن يك بورس انرژي قوي برخورداريم.

در مقايسه با بورس هاي منطقه يي مشكلاتي را كه داريم هم بايد برشمرد، اول اينكه خيلي دير كار را شروع كرده ايم زماني كه ايده شكل گيري بورس انرژي دركشور ما مطرح بود هنوز در دوبي بورس انرژي وجود نداشت اما الان آنها ادعا مي كنند از بدو تاسيس تاكنون بالغ بر پنج ميليارد بشكه نفت خام را در قالب قراردادهاي فيوچرز معامله كرده اند و اين خيلي حرف بزرگي است و بعضا حتي توانسته اند براي بعضي از كالاها مانند نفت خام عمان رفرنس در سطح منطقه ايجاد كنند به طوري كه بازارهاي ديگر از قيمت هاي كشف شده در اين بازار به عنوان مرجع و پرايس ميكر استفاده كنند و اين براي يك بورس مساله بسيار ارزشمند و مهمي است. ما در كشورمان اين پتانسيل را براي بعضي از كالاهايمان مانند نفت فوق سنگين داريم چرا كه هنوز در دنيا رفرنس قيمتي ندارند و ايران مي توانست خيلي سريع با شناخت اين موضوع و اهميت آن با ورود اين محصول به بورس رفرنس و شاخص سازي كند بر همين اساس با توجه به اين دلايل مي توان گفت براي راه اندازي بورس انرژي دير شروع به كار كرده ايم.

نكته دوم اين است كه بعضا دستگاه هايي كه در اين حوزه فعال هستند اصولاكاركرد بورس ها را به قول بعضي خيلي اعتقادي به آن ندارند يا به نظر من درباره كاركرد بورس چندان عميق نيستند، در حالي كه در كشور ما بارها شده كه مديران نفتي به دليل عدم شفافيت مورد بازخواست قرار مي گيرند بورس مي تواند شفافيت ايجاد كند، مي تواند كمك كند به كشف قيمت به جاي اينكه ما محصولات خود را با رفرنس بورس دوبي قيمت گذاري كنند مي توانيم درحوزه خودمان در بخش كشف قيمت يا ايجاد قيمت ورود پيدا كنيم و مساله ديگر اين است كه از تامين مالي از طريق بورس استفاده كنيم الان بازار سرمايه در ميان عموم مردم يك ساختار شناخته شده است و اين بهترين فرصت در اين مهم است و تحقق اين امر منوط به اين است كه يك اعتقاد راسخ به بازار سرمايه به وجود آيد.

بدين ترتيب بايد اين سوال را اين طور جمع بندي كنم كه از نظر پتانسيل و ظرفيت بورس انرژي ما با بورس هاي منطقه يي اصلاقابل مقايسه نيست، بورس ايران به دليل وصل بودن به انواع منابع هيدروكربوري يا همان دارايي پايه از ظرفيت هاي بالقوه بسياري براي رشد برخوردار است اما از نظر پيشرفت چند سالي از بورس هاي منطقه به ويژه در حوزه انرژي عقب هستيم.

به گزارش بولتن نيوز، تاریخچه تأسیس بورس انرژی در اوایل دهه 80 ایده تأسیس بورسی برای انجام معاملات نفت طی فرآیندی مشترک میان وزارتخانه های نفت و اقتصاد شکل گرفت. برای محقق شدن این ایده، اواخر بهمن ماه سال 86 مبادلات فرآورده های نفت و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز شد.

در حالیکه تلاش مسئولان بر تأسیس بورس معاملات نفتی متمرکز بود، وجود زیر ساخت های موجود در صنعت برق کشور و تمایز ایران در این عرصه نسبت به کشورهای منطقه، لزوم راه اندازی بورس برق همزمان با شکل گیری بورس نفت را به طور جدی مطرح کرد. به این ترتیب در خرداد ماه سال 87 شورای عالی بورس با تأسیس بورس برق موافقت می کند. در این بین تشکیل بازاری منسجم برای در برگیری همه کالاهای از جنس انرژی و تشکیل بورسی جامع و واحد برای معاملات انواع حامل های انرژی نیز پیشنهاد شد و بالاخره تلاش ها برای ورود نفت و سایر حامل های انرژی به بازار سرمایه و تعیین قیمت این محصولات در بورس اوایل سال 90 شکل دیگری یافت.

در این سال شورای عالی بورس تصمیم گرفت بورسی را با محوریت حامل های انرژی شکل دهد. این شورا در جلسه روز سی ام خردادماه 90با تجمیع درخواستهای جداگانه برای راه اندازی بورس نفت و برق به راه اندازی بورس انرژی رای داد.

 بر این اساس بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضه محصولا نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سیار حامل های انرژی شکل گرفت. در پی صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروه های سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار فراخوانی را در روز 5 تیرماه 90 جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت، گاز و فراورده های نفتی برق و با قید ترکیب 60 درصد نهادهای مالی، 20 درصد فعالان صنعت برق و نفت و 20 درصد عموم مردم و سقف 2.5 درصد برای هر متقاضی منتشر کرد. و در آخر در روز یازدهم اسفند 90 مجمع عمومی مؤسس شرکت بورس انرژی برگزار شد و از بین نامزدهای عضویت در هیأت مدیره، 7 عضو اصلی و 2 عضو علی البدل انتخاب شدند.

با مشخص شدن ترکیب هیأت مدیره بورس انرژی در 25 اردیبهشت ماه 91 دکتر شاپور محمدی استاد دانشگاه تهران و رییس سابق کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران به عنوان نخستین مدیر عامل بورس انرژی انتخاب و برای تأیید به سازمان بورس معرفی شد.

پس از آن، زیر ساخت های سخت افزاری و نرم افزاری، دستورالعمل های مختلف چهارمین بورس کشور در طول هشت ماه طراحی، تدوین و راه اندازی شد تا بورس انرژی سال گذشته در تاریخ 19 اسفند ماه با حضور وزرای اقتصاد و نیرو به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کند.