مخالفین دهه 60 و شرکای دهه 80

رخدادهای 20 دی 1359

چکیده

• نهضت آزادی در نامه ای سرگشاده در جواب نامه اخیر سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی : اگر برخی از یاران شما به زندان رفته اند باید معلوم شود که در رابطه با احزاب ملی گرا و یا بعضا مارکسیستی بوده است یا به خاطر مبارزه اسلامی؟
• در درگیری های چند روز اخیر بین پاسداران و ضد انقلاب در شهر مهاباد 6 ضد انقلاب کشته و حمله این گروه ها به صدا و سیمای جمهوری اسلامی مهاباد دفع شد.
• تعدادی از کارکنان بانک مرکزی در اطلاعیه ای به شایعه خروج 200 میلیون تومان پول از کشور توسط هاشمی واکنش نشان دادند.
• در قطع نامه سمینار سه روزه ولایت فقیه در شیراز تاکید شده است که ما ولایت فقیه را استمرار حرکت انبیاء و ادامه خط ائمه دانسته و اطلاعت از ولی امر ا واجب شرعی می دانیم.
• آیت الله منتظری در پیامی به سمنیار ولایت فقیه که در کرمانشاه تشکیل شده است تاکید کرد : تجربه نشان داده که آغاز هر خیانت و توطئه با نام اسلام و حمایت از مردم شروع می شود.
• آیت الله بهشتی: همان اندازه که انسان باید در جامعه رحم و مروت داشته باشد، باید از سخت گیری بجا نیز غافل نشود.
• کارتر در روزهای آخر ریاست جمهوری خود در آمریکا ابراز امیدواری کرده است که مسئله آزادی گروگانها حل و فصل شود.
• رمزی کلارک: اگر متقاعد شوم  که دیدارم از ایران به آزادی گروگانها کمک خواهد کرد این کار را انجام می دهم.
• در مرحله دوم سهمیه بندی کالاهای اساسی، 10 قلم کالا نیز  بصورت کوپنی توزیع خواهد شد.

نهضت آزادی در نامه ای سرگشاده به نامه اخیر سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی خطاب به بنی صدر رئیس جمهور واکنش نشان داد. در بخشی از این نامه آمده است : در این لحظات حساس تاریخی که پیش از پیش لزوم وحدت همه اقشار ملت قهرمان ایران در برابر استعمارگران غرب و شرق و ایادی آنان آشکار شده است و امام امت خمینی بت شکن پاسداری و عمق بخشیدن به اتحاد مردم دلیر ایران را در راس وظایف اسلامی و ملی قرار داده است سازمان شما با انتشار اعلامیه ای سراسر آکنده از تهمت و افترا با زبانی تخریبی که شایسته هیچ مسلمانی نیست به نهضت آزادی ایران تاخته و برچسب ناچسب مخالفت با انقلاب را به آن زده و در نتیجه عملا در جهت تفرقه گام برداشته است.

در ادامه این نامه آمده است : ما از مسئولین این سازمان سوال می کنیم که گروهی که نه رهبری و نه اعضا و نه خدمات آن روشن است بر طبق کدامیک از اصول و موازین اسلامی یا انقلابی به جمعیتی که نخستین یاران امام بوده و به شهادت اسناد و مدارک موجود از سال های 1340 مستمر از حرکت اسلامی و روحانیت انقلابی به رهبری امام خمینی بزرگ و استقرار حکومت اسلامی دفاع کرده است چنین برچسب هایی را روا می دارند؟

به خاطر اسلام زندان رفتید یا به خاطر احزاب بعضا مارکسیستی ؟!

نهضت آزادی در ادامه سازمان مجاهدین انقلاب را به وابستگی به مارکسیست ها متهم و تاکید کرده است : اگر برخی از یاران شما به زندان رفته اند باید معلوم شود که در رابطه با احزاب ملی گرا و یا بعضا مارکسیستی بوده است یا به خاطر مبارزه اسلامی؟ و اصولا چه مدت به مبارزه اسلامی پرداخته اند و دانش و بینش اسلامی خود را چگونه شکل داده اند؟(1)

دفع حمله مهاجمین مسلح به رادیو و تلویزیون مهاباد

در درگیری های چند روز اخیر بین پاسداران و ضد انقلاب در شهر مهاباد 6 ضد انقلاب کشته و حمله این گروه ها به صدا و سیمای جمهوری اسلامی مهاباد دفع شد. مجتبی هاشمی معاون سیاسی استانداری آذربایجان غربی در این زمینه گفت : به دنبال مصاحبه افشاگرانه ای که از طرف برادران پاسدار در مهاباد به عمل آمد دو روز قبل ضد انقلابیون در این شهر با سلاح های سبک و سنگین به ساختمان رادیو و تلویزیون حمله کردند در این حمله به ساختمان صدا و سیمای مهاباد خسارات جزئی وارد آمد ولی مواضع ضد انقلاب به شدت کوبیده شد.(2)

پاسخ بانک مرکزی به شایعه خروج 200 میلیون از کشور توسط هاشمی

تعدادی از کارکنان بانک مرکزی در اطلاعیه ای به شایعه خروج 200 میلیون تومان پول از کشور توسط هاشمی واکنش نشان دادند. در بخشی از این اطلاعیه آمده است : شبکه های رسانه ای بیگانه و عناصر ضد انقلاب موضوع خرید تجهیزات نظامی سپاه را وارونه جلوه دادند و طوری وانمود کردند که گویا مبلغ 200 میلیون تومانی توسط رییس مجلس از کشور خارج شده است. در این اطلاعیه همچنین آمده است : عوامل داخلی ضد انقلاب با صدور اعلامیه ای جعلی در پی وارونه ساختن حقایق و ترویج شایعات هستند  مردم قهرمان ایران باید به این شیوه های حیله گرانه واقف باشند و در دام تبلیغات دستگاه تبلیغاتی امپریالیسم نیافتند.(3)

در سمینار ولایت فقیه مطرح شد ؛ رهبر انقلاب واجب الاطاعه است

سمینار سه روزه ولایت فقیه در شیراز با صدور قطعنامه ای به کار خود پایان داد. در قطع نامه این سمینار تاکید شده است که ما ولایت فقیه را استمرار حرکت انبیاء و ادامه خط ائمه دانسته و اطلاعت از ولی امر ا واجب شرعی می دانیم. در ادامه قطعنامه آمده است؛ ولایت فقیه در زمان غیبت امام زمان (عج) تنها ضمانت اسلامیت حرکت مردم  است و آیت الله امام خمینی را ولی فقیه و واجب الاطاعه می دانیم. این قطعنامه ولایت فقیه را مهمتر  از قانون اساسی دانسته و عمل به قانون اساسی را گامی در راه رسیدن به حکومت جهانی امام مهدی(عج) تلقی کرده است.

سخنرانی مهاجرانی در سمینار ولایت فقیه

در  این نشست سه روزه اشخاصی هم چون آیت الله منتظری، عطاء الله مهاجرانی و حجت الاسلام ربانی شیرازی به دفاع از موضوع ولایت فقیه پرداختند.(4)

آیت الله منتظری : آغاز هر خیانت به نام اسلام و مردم بوده است

آیت الله منتظری نیز در پیامی به سمنیار ولایت فقیه که در کرمانشاه تشکیل شده است تاکید کرد : تجربه نشان داده که آغاز هر خیانت و توطئه با نام اسلام و حمایت از مردم شروع می شود. در بخش دیگری از این پیام خطاب به دانشجویان و دانش آموزان آمده است : تحت هر شرایطی در فراگرفتن علوم و فنون کوتاهی نکنید دست رد  به سینه افراد مشکوک بزنید و بدانید که دشمنان هیچ گاه با چهره اصلی خود به میدان نمی آیند . آیت الله منتظری در این پیام ادامه داد : تجربه نشان داده که آغاز هر خیانت و توطئه با نام اسلام و حمایت از مردم شروع می شود و دشمنان با شعارهای به ظاهر مردمی و اسلامی و یا احیانا انقلابی به میدان می آیند و مواظب باشید فریب نخورید.(5)

رییس دیوان عالی کشور با بیان اینکه مردم در برابر کارهایی که خلاف موازین اسلام انجام می شود حساسیت دارند، تاکید کرد: همان اندازه که انسان باید در جامعه رحم و مروت داشته باشد، باید از سخت گیری بجا نیز غافل نشود. آیت الله بهشتی افزود: سخت گیری بجا عین مهر است و قهر خداوند جلوه دیگری از مهر اوست.

وی درجمع پرسنل نظامی مشهد گفت: یک ارتش پیروز پس از پیروزی دو حالت دارد؛ یا غرور ناشی از پیروزی و یا رضای خدا. آیت الله بهشتی خاطر نشان کرد: اگر بنا بر غرور پیروزی بود دلیلی بر انقلاب نداشتیم اما ما و شما برادران نظامی باید به دنبال رضای خدا و سعادت جاودانه باشیم.(6)

آخرین تلاش های کارتر برای آزادی گروگان ها- سفر رمزی کلارک

کارتر در روزهای آخر ریاست جمهوری خود در آمریکا ابراز امیدواری کرده است که مسئله آزادی گروگانها حل و فصل شود. رئیس جمهور آمریکا با اشاره به فرستادن معاون وزیر خارجه کشورش به الجزایر برای مذاکره در خصوص گروگانها اظهار داشت: پیشنهاد آمریکا برای پایان دادن به بحران گروگانها باید از سوی مردم ایران و آمریکا عادلانه تلقی شود. از سوی دیگر «رمزی کلارک» که گفته می شود به خاطر تخلف از حکم رییس جمهوری آمریکا در خصوص ممنوعیت سفر اتباع آمریکا به ایران تحت پیگرد قرار خواهد گرفت، گفت: اگر متقاعد شوم  که دیدارم از ایران به آزادی گروگانها کمک خواهد کرد این کار را انجام می دهم. گفتنی است؛ دادستان آمریکا جریمه سفر اتباع خود به ایران را 10 هزار دلار تعیین کرده است.(7)

سهمیه بندی 10 کالای اساسی

در مرحله دوم سهمیه بندی کالاهای اساسی، 10 قلم کالا نیز  بصورت کوپنی توزیع خواهد شد. هوشنگ سامانی نماینده بانک صادرات در کمیته سوخت با اعلام این خبر افزود: در مرحله بعد توزیع کالاهای سهمیه بندی افزایش پیدا خواهد کرد. وی گفت: کوپن 10 کالا پیش بینی شده به مردم داده می شود اما نوع کالا و تاریخ توزیع آنها متعاقبا از طریق رسانه ها اعلام خواهد شد.(8)

پی نوشت :

1-   کیهان ، 20 دی 1359 ، صفحه 2 ، نامه سرگشاده نهضت آزادی خطاب به سازمان مجاهدین انقلاب از ابعاد چندی قابل بررسی است که در پی می آید .

1- تاکید نهضت آزادی بر سوابق مبارزاتی خود : آن چه روشن است این است که نهضت آزادی در زمان رژیم پهلوی تلاش می کرد قانون اساسی و سلطنت باقی بماند. با بررسی مواضع نهضت آزادی و شعارهای بی‌پروای این نهضت در پیروی از مصدق و الگو‌سازی روشن و نمایان از این شخصیت ، می‌توان مواضع نهضت را نسبت به رژیم شاهنشاهی تبیین کرد. هر چند که تحلیل‌ها و تفسیرهای انتشار یافته از سوی نهضت پس از انقلاب مدعی این است که نهضت، جریانی ضد سلطنت بود‌ه و با هدف براندازی رژیم شاه شکل گرفته، اما با اشاره به دو نکته در مبارزات نهضت آزادی پیش از انقلاب اسلامی نادرستی این ادعا به وضوح نمایان می‌شود.

نکته اول اینکه در مرامنامه نهضت آزادی بر مسلمان بودن، ایرانی بودن، تبعیت از قانون اساسی و پیروی از مصدق به عنوان اصول اولیه تفکر و اندیشه نهضت تأکید شده است. در قانون اساسی رژیم شاهنشاهی به این نکته تصریح شده است که «سلطنت ودیعه‌ای است الهی که از طرف ملت به شخص پادشاه تفویض شده است» و «سلطنت مشروطه ایران از طرف ملت، به وسیله مجلس مؤسسان به شخص اعلی‌حضرت شاهنشاه‌ رضا پهلوی، تفویض شده و در اعقاب ذکور ایشان نسلا بعد نسل برقرار خواهد بود.»

مهندس بازرگان به عنوان بنیانگذار نهضت آزادی بر پیروی از همه مواد قانون اساسی تأکید می‌نمود و هیچ اصل و تبصره‌ای را استثنا نمی‌کرد :«تابع قانون اساسی ایران هستیم ولی منافق (نؤمن ببعض و نکفر ببعض) نبوده، از قانون اساسی به صورت واحد و جامع، طرفداری می‌کنیم.» رک سخنرانی مهدی بازرگان در روز تاسیس نهضت آزادی ایران ، جرس ، 25آبان 1390

«حسن نزیه» نیز به عنوان یکی از بنیانگذاران نهضت آزادی در تشریح مرامنامه نهضت موضوع تبعیت از قانون اساسی را شکافته و به این نکته تصریح می‌کرد که: در رژیم سلطنت مشروطه شاه باید بماند و خاندانش نسل بعد نسل سلطنت کند و تنها عاملی که می‌تواند این امتیاز را برای یک سلسله سلطنتی حفظ کند، احتراز جدی شاه از قبول مسئولیت و اجتناب دائم او از طرفیت با دولت و مجلس و مردم و خارجی‌هاست.

مهندس بازرگان نیز به هنگام دستگیری و محاکمه در سال 1342 در دادگاه رژیم شاه چنین گفت: نظریات ما در مورد سلطنت هم بر رونق و دوام مقام سلطنت خواهد افزود و هم اجازه تولید نیروهای فوق‌‌العاده ملی را می‌دهد... ما واقعا طرفدار و موافق آن ـ سلطنت ـ هستیم.

از سخنان صریح رهبران نهضت آزادی و نامه سرگشاده‌ای که نهضت آزادی به شاه نوشته و برخوردی که با رژیم شاهنشاهی داشته چنین بر می‌آید که هر چند نهضت آزادی به مبارزه معتقد بود، اما براندازی و سرنگون کردن شاه از اهداف آن نبوده و این مبارزات جنبه پارلمانی داشته است.‌

نکته دوم تأکیدی است که همواره نهضت آزادی بر رهبری مصدق دارد و باید دانست که مصدق بنا به اعتراف خودش، هیچ‌گاه مقابل شاه و سلطنت نبوده است، بلکه پیوسته این شعار را سر می‌داده که شاه باید سلطنت کند نه حکومت. مصدق در دفاع از خود در دادگاه نظامی رژیم به روشنی ابراز می‌دارد که مخالف شاه نیست، بلکه خادم اوست. از سوی دیگر نهضت آزادی در اطلاعیه‌ای که به سال 1342 منتشر می‌کند، اعلامیه‌هایی که به ادعای نهضت آزادی از سوی سازمان امنیت رژیم انتشار یافته و نهضت را ضد سلطنت خوانده، تکذیب کرده است. رهایی بازرگان از زندان در پی عفو ملوکانه شاه به سال 1346 و پیوندی که نهضت آزادی با آیت الله شریعتمداری به عنوان کسی که رژیم سعی داشت از وی برای کمرنگ کردن رهبری امام استفاده کند، از نکات مبهم و تردید‌آمیز است که نیاز به کنکاش دارد . 

هنگام اوج‌گیری انقلاب اسلامی و پیروزی ملت بر رژیم شاهنشاهی نیز نهضت آزادی دست از سلطنت‌خواهی و طرفداری از رژیم بر نداشته و در ملاقاتی که بازرگان به همراه یدالله سحابی و محمد توسلی با مأمور سیاسی سفارت امریکا در تاریخ 9/3/1356 داشته چنین گفته است: نهضت آزادی به قانون اساسی معتقد است اگر شاه حاضر باشد که تمام موارد قانون اساسی را به اجرا در آورد ما آماده‌ایم تا سلطنت را بپذیریم. برخورد نهضت آزادی با نخست وزیری شریف امامی و بختیار نیز در زیرمجموعه مواضع نهضت پیش از انقلاب اسلامی درخور توجه است. در 29 مرداد 1357 شریف امامی استاد بزرگ لژ فراماسونری در ایران با شعار دولت آشتی ملی، پست نخست وزیری را بر عهده گرفت. او دو ماه فرصت خواست تا اوضاع را آرام کند. شریعتمداری که سعی می‌شد از رهگذر تبلیغات شاهنشاهی و رسانه‌ای بیگانه به قطب مبارزه مردم تبدیل شود به شریف امامی فرصت داد و او را تائید کرد.

شریف امامی با اصلاحات جزئی و فریب‌کارانه‌ای مانند رسمی کردن تاریخ شمسی به جای تاریخ شاهنشاهی و تعطیل کردن برخی مراکز فساد و قمارخانه‌ها، وعده انحلال ساواک و برقراری آزادی و امنیت تلاش کرد تا نظر مردم را جلب کند و از نا‌آرامی‌ها بکاهد.

وعده برگزاری انتخابات آزاد از سوی شریف امامی باعث شد که نهضت آزادی مفتون شده و خود را برای انتخابات آماده سازد. بازرگان در این زمینه می‌گوید:عقیده‌ نهضت آزادی‌ها و سایرین این بود که انتخابات یک مائده الهی است. دولت وقتی به مرحله‌ای رسیده که می‌گویند می‌خواهیم آزادی انتخابات بدهیم چه بهتر از این‌؟ اول کاری که ما می‌کنیم به دولت خواهیم گفت که اگر راست می‌گویی و انتخابات آزاد است باید اجازه دهی که ما باشگاه داشته باشیم. یا می‌دهد یا نمی‌دهد، اگر داد این باشگاه وسیله‌ای می‌شود که ما دور هم جمع شویم. اگر نداد همانجا مچش را می‌گیریم و می‌گوییم پس تو دروغ می‌گویی، ‌وقتی که باشگاه داد آن وقت می‌گوییم، خیلی خوب آزادی انتخابات است اجازه بده ما کاندیدا بدهیم و وقتی ما کاندیدا بدهیم مردم مسلما به کاندیدای ملیون رأی خواهند داد. ملیون یعنی مثلا مخالفین و آن وقت روی کاندیداها می‌توانیم حرف بزنیم دیگر چیست که آدم نگوید.

نهضت آزادی از حمایت خود از شریف امامی درس نگرفت و با وجود آنکه روحیه سازش‌ناپذیر امام خمینی (ره) را می‌شناخت، برای پیاده کردن اهداف خود بازرگان به فرانسه رفت و تلاش کرد که امام را به در پیش گرفتن سیاست گام به گام متقاعد سازد و شاه را به شرطی بپذیرد که سلطنت کند نه حکومت. این پیشنهاد از سوی امام رد شد. با وجود این نهضت آزادی از دولت بختیار نیز استقبال کرد. برخی از رهبران نهضت آزادی تلاش‌های زیادی کردند تا امام را به پذیرش بختیار ـ که خود از نیرو‌های ملی بود و همسنگر و همفکر رهبران نهضت قلمداد می‌شد ـ وادار کنند و حتی رادیو نیز خبر پذیرش بختیار از سوی امام خمینی را پخش کرد؛ اما امام در اعلامیه‌ای در تاریخ هفتم بهمن 1357 چنین می‌گویند: آنچه ذکر شده است که شاپور بختیار را با سمت نخست وزیری، من می‌پذیرم دروغ است. بلکه تا استعفا ندهد او را نمی‌پذیرم. حضرات آقایان به ملت ایران ابلاغ فرمایند که توطئه‌ای در دست اجراست و از این امور جاریه گول نخورید.

طبق اسناد لانه جاسوسی حمایت نهضت آزادی از بختیار تا جایی پیش می‌رود که به بختیار کمک می‌کنند تا کابینه‌اش را جمع و جور کند. بدین‌‌سان در طول سال‌های پیش از انقلاب همواره در سازش و کنار آمدن با رژیم سعی نموده و به شکلی ساده‌لوحانه، حوادث را تحلیل می‌کرده است.

با پیروزی انقلاب اسلامی و انتخاب بازرگان به سمت نخست وزیر دولت موقت از سوی امام و تکیه زدن برخی از بنیانگذاران و رهبران نهضت آزادی بر مناصب مهم و کلیدی کشور،‌ فرصت مناسبی در اختیار آنان بود تا با تصحیح مواضع و نگرش خود و درک واقعیت‌های انقلاب، خاطره‌ای خوب از خود بر جای گذاشته و به اسلام و ملت مسلمان خدمت کنند. اما نه تنها این فرصت را از دست دادند، بلکه با موضع‌گیری‌های نامناسب در برابر حوادث و رویدادهای انقلاب اسلامی به کنج انزوای سیاسی فرو غلتیدند. رک بررسی نظری و تاریخی مواضع نهضت آزادی ایران در برخورد با انقلاب اسلامی ، سیروس حاجی زاده ، فصلنامه 15خرداد ، شماره 8 

 2- مواضع نهضت آزادی علیه مجاهدین انقلاب : در این نامه سرگشاده به این نکته مهم اشاره شده که سوابق برخی اعضای سازمان مجاهدین انقلاب مشکوک بوده و یکی از موارد این مشکوک بودن نزدیکی برخی از این افراد به گروه های چپ گرا از جمله حزب توده است . از جمله توجه به زندگی بهزاد نبوی از سرکردگان مجاهدین انقلاب نشان می دهد که او دارای پیشنیه گرایش به گروه های مارکسیستی را داشته است . رابطه او با مصطفی شعاعیان از فعالان چپ گرای مایل به مارکسیسم که منجر به تحول در زندگی بهزاد نبوی شد و نیز تغییر مرام از مارکسیسم به اسلام در زندان از نقاط ابهام آلود زندگی بهزاد نبوی است که پرداختن به آن از حوصله این نوشتار خارج است . به هر حال نهضت آزادی در نامه سرگشاده خود به مواضع ابهام آلود و سوابق مشکوک اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اشاره می کند که برای محققین و پژوهشگران می تواند قابل توجه باشد .

 3- نزدیکی نهضت آزادی و مجاهدین انقلاب در دهه سوم انقلاب : نهضت آزادی و مجاهدین انقلاب که از دشمنان دیرین هم بودند در دهه 70 و 80 بسیار به هم نزدیک شدند و این نزدیکی به اتحاد علیه نظام اسلامی منجر شد . نهضت آزادی باید به این سوال پاسخ گوید که چگونه سوابق روشن مبارزاتی خود را رها کرده و با سازمانی مشکوک که اعضای آن گرایشات و تمایلات مارکسیستی داشته اند نشسته و متحد شده اند ؟! شاید تلاش برای براندازی نظام اسلامی آنان را از اختلافات گذشته دور ساخته باشد ولی به هر حال این اتحاد ها خود نشان می دهد که مبارزات ادعایی نهضت آزادی و ادعاهای ضد لیبرالی مجاهدین انقلاب در آغاز پیروزی نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی همه دروغ و منافقانه بوده است.

2- کیهان ، 20 دی 1359 ، صفحه 2

3- اطلاعات ، 20 دی 1359 ، صفحه 3

4- اطلاعات ، 20 دی 1359 ، صفحه 4

5- جمهوری اسلامی ،20 دی 1359 ، صفحه 6

6- اطلاعات ، 20 دی 1359 ، صفحه 9

7-  اطلاعات ، 20 دی 1359 ، صفحه 10

8- اطلاعات ، 20 دی 1359 ، صفحه 11

پژوهشگر : سید روح الله امین آبادی