هنر انقلاب، راوی واقعیت و اصطلاحاً «هنر-واقعیت» است!

گروه فرهنگ و هنر، با آغاز به کار رسمی چهارمین دورۀ«جشنوارۀ مردمی فیلم عمّار» امروز(شنبه 14 دی ماه) اولین نشست کارگاهی این جشنواره نیز در سالن شمارۀ 2 سینما فلسطین با سخنرانی آقای محسن صفایی فرد از ساعت 16 با عنوان «سوژه های سینمایی در تاریخ هنر انقلاب اسلامی» برگزار شد.

به گزارش بولتن نیوز، صفایی فرد در ابتدای این جلسه که با حضور جمعی از شرکت کنندگان و نیز مخاطبان جشنواره و اصحاب هنر و فرهنگ برگزار می گردید، حضور خود را به نمایندگی از یک تیم تحقیقاتی معرفی کرد که به مدت سه سال بر روی موضوع شایان اهمیتی چون "فرهنگ انقلاب اسلامی" با محوریت «تاریخ شفاهی جبهۀ انقلاب اسلامی در دهۀ شصت» کار کرده اند.

محسن صفایی فرد در بخشی از سخنان مقدماتی اش، به فقر تاریخ نگاری هنر انقلاب اشاره کرد و با بیان نمونه های از حوزه های فرهنگی هنری موسیقی و گرافیک، بر عدم اطلاع عمومیِ مناسب و درخور نسبت به تاریخچه و عقبۀ  آن ها، علی رغم ضرورت فرهنگی آن، تاکید کرد.

وی در ادامه اظهارامیدواری کرد که حرکات فرهنگی و ارزشی همچون «جشنوارۀ عمّار» بتوانند باب تحلیل نظری دربارۀ این مسائل فرهنگی را گشوده و نیز بر تعداد حرکات و اقدامات فرهنگی ازین دست افزوده شود.

«نظریۀ هنر انقلاب»

صفایی فرد همچنین با اشاره به این که آثار انقلابی نوعاً و عمدتاً توسط هنرمندان آکادمیک خلق نشده اند، تأکید نمود که جا دارد آسیب شناسی ای انجام شود تا بتوان پاسخگوی این سوال بود که اصلاً «نظریه هنر انقلاب چیست؟» چرا که با پیدا کردن نظریه فرهنگی انقلاب و تحلیل آثار انقلابی می توان از حجاب نوستالژی بیرون آمد و با کشف شاخص ها هنر انقلابی را از غیر آن تشخیص داد.

وی افزود: اهمیت تئاتر را در دهۀ شصت بسیار زیاد و حتی بیش از سینما بود. در دهۀ شصت، همگان دو هنر تئاتر و موسیقی را دو هنر اصلی می شناخته و مطرح می کردند و امروز سینما کاملاً جایگزین تئاتر شده است.

وی در ادامه نقش کانون هایی مثل مساجد در پرداختن به هنرهای انقلابی را مورد اشاره قرار داد و خلاقیت های فعالان مذهبی با وجود محدودیت های آن زمان را کاملا قابل اعتنا توصیف کرد، به طوری که گروه های سرود و تئاتری که در مساجد شکل می گرفتند باب آشتی متدینین با موسیقی و نمایش را گشوده بودند.

صفایی فرد همچنین اظهار داشت، بعد از مسجد یکی از مهم ترین رسانه ها برای انتقال پیام های انقلابی «دیوار» بوده است. پیش از پیروزی انقلاب و در سال های پایانی حکومت رژیم پهلوی، با این که رسانه های رسمی در معرض فتح انقلابیون بودند، اما به هرحال از دسترس انقلابیون دور بوده و رسانه ای مثل دیوار خلاء ناشی از این کمبود را پر می نمود.

رسانه دیگری که صفایی فرد مورد توجه قرارداد«نوار کاست» بود. وی با اشاره به نقل قول معروفِ میشل فوکو، انقلاب ایران را انقلابی نوار-کاستی خواند. این نوارها از یک طرف درس ها و سخنرانی های امام خمینی را و از طرف دیگر شعرها و سرودهای انقلابی را  منتقل می کرده اند.

در ادامه وی با کم یاب شدن «حجله»ها در سطح جامعه، «حجله»ها را نیز به عنوانی یکی از رسانه های موثر و رسانه ای برای انتشار پیام های ارزشی دانست. وی با اشاره به طراحی خاص بسیاری از این «حجله»ها، اشاره ای گذرا به «جعبه آینه»های مزار شهدا در سراسر کشور و گفت: این«جعبه آینه»ها حاوی عناصر فرهنگی کاملاً خلاقانه هستند و نمونۀ مشابهی هم در جاهای دیگر دنیا ندارند.

محسن صفایی فرد در پایان با جمع بندی مطالب مطروحه، افزود: "ما می توانیم در تحلیل آثارفرهنگی انقلاب سراغ سه روش متفاوت برویم؛ در ساخت یک مستند فرهنگی سوژه می تواند خود اثر باشد، یا می توان با نگاه شخصیت محور مستند پرتره ساخت، یا مراکز و جریان های فرهنگی را مورد توجه قرار داد."

وی با ارائۀ پیشنهاد به مستندسازان نیز گفت: "هر اثر پُر فروش و هر ستارۀهنر انقلابی می تواند سوژۀ مستند ما باشد؛ چرا که هر کدام انبوهی از قصه ها را دارند و پر از درام هستند."

صفایی فرد در ادامه افزود: "نکته اساسی در این است که هنر انقلاب تخیل موهوم نیست. در ساخت اثرهنری قطعاً خیال نقش دارد اما خیال در معرض یک تهدید است و آن این که پشتوانۀخیال، وهم باشد نه حقیقت. وهم کاذب است و عقل صادق. وی نظریه هنر انقلاب را با اشاره به جلسات آیت الله جوادی آملی با گروه روایت فتح در این موضوع دانست که هنر انقلاب راوی واقعیت است."

وی افزود: "هنر به معنای خیال موهوم سازنده آثار انقلابی نبوده است و وقتی می خواهیم درباره نظریه هنر انقلابی حرف بزنیم باید اصطلاحی مثل «هنر-واقعیت» را استفاده کنیم."

صفایی فرد در آخرین سخنانش نیز با نگاهی آسیب شناسانه به ارائۀ دو نگاه متفاوت به برخی غفلت های عمومی ای که درخصوص فرهنگ و مسائل فرهنگی انقلاب صورت گرفته، گفت: "تا کنون دو اتفاق افتاده که یکی بد است و دیگری کاملا امیدوار کننده. اولی این که رسانه های خارجی بسیار بیشتر از ما و کامل تر از ما هنر انقلاب را مورد بررسی قرار داده اند. اما اتفاق خوب و امیدوار کننده، همین برگزاریِ جشنواره هایی مانند عمار است که می تواند پذیرای تولیدات تأثیرگذار فرهنگی در حوزه های موسیقی و فیلم باشد.