جایگاه تصور ذهنی از خدا در میان کودکان

متون روانشناسی کشور وارداتی است

در حقیقت اصطلاح روانشناسي اسلامي ازجمله تعابيري است كه در برخي كتب انديشمندان اسلامي به كار رفته است. بي‌ترديد اهميت اين مساله آن‌گاه آشكارتر مي‌شود كه به ماهيت روانشناسي موجود پي برده و الزامات و مباحث مربوط به آن را مدنظر قرار دهيم.

درهمین زمینه دبیر کمیسیون روانشناسی در دومین کنگره علوم انسانی اسلامی گفت:"در حال حاضر در دانشگاه های کشور با یک نوع روانشناسی ترجمه ای رو به رو هستیم که پیرو آن منابع غربی را ترجمه کرده و به دانشجویان تدریس می شود، و چون روانشناسی از جمله علوم انسانی است که با فرهنگ افراد ارتباط دارد بنابراین ممکن است که ناخواسته غرب گرایی را در جامعه ترویج کنیم. این روش موجب یک تنبلی فکری در بین ما شده و زمینه ساز صرفا استناد به کتاب های غربی و ترجه متون آنها می شود."

مهرداد کلانتری در ادامه افزود: "اتکا به ترجمه متون غربی غفلت از منابع غنی اسلامی را سبب می شود و این بزرگترین ضربه به هویت فرهنگی کشور ماست و یک روانشاس مسلمان باید نسبت به هویت اسلامی خود حساس باشد، چرا که در دانشگاه ها هدف تنها تدریس نیست و همواره باید به منابع اسلامی نیز رجوع شود."

وی با بیان این مطلب که بیشتر مراجعین به کلینیک های روانشناسی مذهبی هستند و انتظار دریافت توصیه هایی مبنی بر اصول دینی را دارند گفت:"در حال حاضر در داخل کشور به خودباوری دینی نرسیده ایم و روانشناسی که مورد استفاده قرار می گیرد یک روانشناسی وارداتی است."

همکاری حوزه و دانشگاه موثر در تحول علم روانشناسی

در این شرایط با توجه به اینکه علوم انسانی اسلامی جایگاه ویژه ای را میان صاحبنظران پیدا کرده است همواره باید به دنبال راهکارهای تازه ای بود تا بتوان این نگرش را در سطح کشور نهادینه کرد.

برهمین اساس کلانتری به عنوان راهکار مد نظر اظهار داشت: "به طور قطع ایجاد یک تیم هماهنگ متشکل از اندیشمندان حوزه و دانشگاه در غالب موسسات دولتی و غیر دولتی می تواند بستر مناسبی را در پیشبرد هر چه بهتر این امر فراهم کند تا به موجب آن بتوان در 3 بعد نظری، پژوهشی و کاربردی به ارائه و تدریس علم روانشناسی اسلامی پرداخت."

این استاد دانشگاه با تأکید بر برگزاری کنگرها و نقش مؤثر آن ها در این زمینه یادآور شد: دبیرخانه این کنگره ها باید پیگیری های مداوم خود را با دانشگاه ها و حوزه ها داشته باشند، و نکته مهم دیگر این است که باید در جهت تحول در علم روانشناسی گام برداشت و به طور قطع چاپ مقالات علمی و پژوهشی و حمایت از پروژه های تحقیقاتی در این زمینه بسیار مؤثر است.

جایگاه تصور ذهنی از خدا در میان کودکان

در نشست کمیسون روان شناسی اسلامی باقر غباری مقاله خود تحت عنوان "بررسی تصور ذهنی از خدا" را ارائه و بیان کرد: این عنوان یک نوع سازه مهم در روانشناسی دینی است و می تواند در بافت فرهنگی خودمان به صورت تحقیقات مبتنی بر داده ها به طور کامل مطالعه و بررسی شود، چرا که سلامت روانی و سلامت معنوی در تصور ذهنی از خدا بسیار دخیل است. در این مقاله سعی شد تا چگونگی ایجاد تصور از خدا در کودکان بررسی شود.

وی در ادامه گفت: چگونگی تصور ذهنی از خدا میان کودکان عنصر مهمی در ایجاد اعتماد به نفس در شخصیت آنها تلقی می شود و این تئوری ها بیانگر اجتماعی شدن در جامعه اسلامی است.

غباری 3 رویکرد را در تغییر تصویر های ذهنی تحریف شده و ناکارآمد در این مقاله معرفی کرد که شامل هنردرمانی، درمان شناختی رفتاری و درمان بین فردی و روابط موضوعی بود.

نگرش مدرن در ساخت مساجد

حمید رضا عُریضی یکی دیگر از اندیشمندان حاضر در این نشست مقاله خود را با موضوع "چگونگی نگرش به مسجد در جامعه اسلامی" ارائه داد.

وی بر این باور است که نگرش یک سازه بسیار مهم در روانشناسی است که همواره در حیطه روانشناسی اجتماعی مطرح بوده است. این سازه 3 مولفه را با خود به همراه دارد که شامل مولفه شناختی، عاطفی و رفتاری می شود.

در مقدمه این مقاله به نقل از "پوپ" عنوان شد که در برخی دوره های پادشاهی ایران در ساخت و معماری مساجد توجه زیادی می شد و این در شرایطی است که این اندازه هنر و زیبایی در کاخ پادشاهان به چشم نمی خورد، پس این بیانگر نوع نگرش پادشاهان به مسجد به خصوص در دوره صفوی است

وی معتقد است در دوره مدرن ایران که مقارن با عصر ناصری است نگرش مدرن بین پادشاهان هم شکل گرفت که در ساخت عمارت ها و مساجد یک نوع تقلید از اروپا را شاهد هستیم. مثل ساخت عمارت شمس العماره که به تقلید از کاخ های فرانسویان بود.

وی در ادامه اذعان داشت:"مسجد در دوره های مختلف تاریخی نقش مهمی در زندگی افراد ایفا کرده است و هدف از ارائه این مقاله، بررسی نگرش افراد به مسجد است که همواره جایگاه رفیعی در زندگی انسان داشته است."

روانشناسی مبتنی بر تبیین بنیان های نظری و کاربردی

مهرداد کلانتری به عنوان دبیر جلسه مقاله خود را با موضوع "سوگ و داغ دیدگی در اسلام و روانشناسی" ارائه داد و هدف از نوشتن این مقاله را تحول در علم روانشناسی براساس الگوی اسلامی-ایرانی دانست.

به اعتقاد وی این پژوهش ها باید در 3 بعد نظری، پژوهشی و کابردی انجام شود چرا که هدف تولید علم بومی در روانشناسی است و این علم بستر مناسبی است که هم بنیان های نظری تبیین شود و هم مسایل کاربردی مد نظر قرار بگیرد.

وی افزود: بررسی وضعیت آینده کودکانی که در جنگ ایران پدران خود را از دست داده اند در مقایسه با کودکانی که در این سن با پدر و مادر خود زندگی می کنند، تفکر تأسیس یک انجمن مردم نهاد با هدف آشنایی با درمان های مبتنی بر شواهد برای کودکان داغ دیده را موجب شد.

وی در پاسخ به سوال یکی از حاضرین که مبنی بر تقابل بومی سازی روانشناسی با اسلام بود، اظهار داشت: باید بین بومی سازی روانشناسی و روانشناسی اسلامی تفکیک قائل شد و در نهایت باید یک مدل اسلامی ارائه داد و آن را با مدل غربی مقایسه کرد.

نقش مذهب در درمان افسردگی

در ادامه این نشست سمیه جمالی دانشجوی مقطع دکتری مقاله خود را با موضوع "اثربخشی رویکردهای مبتنی بر مذهب و معنویت بر میزان افسردگی" ارائه داد

براساس این پژوهش ثابت شد که مذهب و نگرش معنوی تأثیر زیادی بر کاهش افسردگی دارد و همواره اعتقادات مذهبی در درمان افسردگی بیماران نقش مهمی داشته است.

وی در پایان این مقاله پیشنهاد داد که بهترین راه درمان بیماران افسرده این است که درمانگران در درمان های خود، بافت فرهنگی و مذهبی کشور را در نظر بگیرند و بر اساس آن توصیه های لازم را به بیماران ارائه دهند.

شادی به عنوان یک هدف در زندگی انسان

در مقاله بعدی این کمیسیون دکتر محمد حسن یعقوبیان شادی را از منظر دین و روانشناسی مورد بررسی قرار داد. در همین زمینه وی در مقدمه مقاله خود با عنوان "بررسی تحلیلی رابطه شادی و معناداری زندگی از منظر اسلام و روانشناسی" ماهیت شادی را به چالش کشید و گفت: باید دید که انسان چه جایگاهی را برای شادی در زندگی خود تعریف می کند چرا که بعضی بعد عاطفی شادی را در نظر دارند و برخی بعد شناختی و بعضی دیگر نبود عواطف منفی و در نهایت افراد گاه معتقدند که شادی برای انسان و رسیدن به آن یک هدف مهم در زندگی است.

وی در ادامه افزود: شغل، ازدواج، تحصیل و ... از جمله عوامل بیرونی برای شادی محسوب می شوند و بهزیستی زندگی، معنای زندگی و ... از عوامل درونی شادی هستند

یعقوبیان معتقد است که همکاری افراد با انجمن های معنوی تاثیر زیادی بر ایجاد شادی آن ها دارد و باید توانمندی خود را برای ارتقاء بهزیستی انسان ها در سطح جامعه افزایش دهیم.

4 علت سیر نزولی باور های دینی در دهه سوم زندگی افراد

راضیه تباییان به عنوان آخرن نفر مقاله خود را با موضوع "بررسی تحولی باورهای دینی از نوجوانی تا پیری" ارائه داد.

در این مقاله وی 6 گروه سنی را مد نظر قرار داد که شامل گروه اول 14 تا 17، گروه دوم 18 تا 24، گروه سوم 25تا 34، گروه چهارم 35 تا 45، گروه پنجم 46 تا 65 و گروه ششم 66 تا 88 بود.

تباییان معتقد است که در سنین نوجوانی افراد گرایش زیادی نسبت به دین و مسایل مذهبی دارند اما با ورود به دانشگاه و گاه ازدواج این باورها کم رنگ تر می شود و می توان بر اساس آن نتیجه گرفت که افراد در دهه سوم زندگی خود دچار کاهش تمایل به مذهب می شوند.

وی در ادامه 4 علت را از دلایل مهم این امر دانست و عنوان کرد: «رابطه والدین-فرزند، تغییر سبک های فرزندپروری، گروه همگنان و تأثیر رسانه» در تغییر باورهای مذهبی افراد تاثیر گذار است.