در دومین کنگره بین المللی علوم انسانی چه گذشت؟

گروه فرهنگ و هنر: دومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی در حالی روز دوم برگزاری خود را پشت سر گذاشت که در این روزبیش از 70 مقاله در حوزه های مختلف علوم انسانی با رویکرد اسلامی توسط اساتید و پژوهشگران نخبه کشور ارائه شد.

به گزارش بولتن نیوز، در این کنگره که صبح دیروز در مرکزه مایش های بین المللی سازمان صدا و سیما افتتاح شد، جمعی از اساتید، نخبگان و دانشجویان دانشگاه ها و طلاب مراکز حوزوی سراسر کشور گرد هم آمدند تا در نشستی علمی به بحث و گفتگو در خصوص مباحث علوم انسانی مرتبط با تفکر اسلامی بپردازند.

کنگره بین المللی علوم انسانی اسلام بامشارکت مراکز معتبر علمی حوزوی و دانشگاهی، در دومین سال برگزاری خود که همراه با اعطاء جایزه جهانی ویژه نوآوری و نظریه پردازی در قلمرو علوم انسانی اسلامی است، درمحورهای نقدعلوم انسانی متداول، فلسفه و روش شناسی علوم انسانی اسلامی، پیوندهای بین رشته ای علوم طبیعی و علوم انسانی با رویکرد اسلامی، نظریه پردازی و نوآوری با رویکرد اسلامی در قلمرو رشته های فقه و حقوق، علوم سیاسی، جامعه شناسی و ارتباطات، اقتصاد، تعلیم و تربیت، روانشناسی، مدیریت، هنرومعماری و مدیریت تحول برگزار می شود.


علی لاریجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در افتتاحیه این کنگره با اشاره به اینکه مسئله تحولات در علوم انسانی تا حدی اهمیت دارد که به اعتقاد وی این موضوع شعاری و زمانی نبوده و به طور مداوم باید آن را دنبال کرد.
 
وی گفت: علوم انسانی موضوعی را دنبال می کند که دارای اختیار است و آنچنان که مقام معظم رهبری بر  تحول جهانی آن اشاره داشت نقطه اتکایی برای پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در علوم انسانی ساماندهی دشوار نیست و راه توسعه علوم انسانی اسلامی باز است افزود: در علوم انسانی باید حساسیتی در خصوص شناخت و بررسی انسان داشته باشیم و به لحاظ تمرکز علوم قرآنی در این بررسی ها،  تفکر اسلامی در علوم انسانی قابل اهمیت است.


رئیس مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این مطلب که علوم انسانی از نظر روش، منطق و هدف این حوزه را از سایر علوم متمایز کرده است، افزود: دغدغه هایی مبنی بر توجه خاص به علوم انسانی وجود داشته که انتقاد متفکران محدود به ما نیست و این حساسیت در ادوار مختلف وجود داشته است. از سوی باید این دغدغه ها از جانب ما بیشتر باشد. چرا که وقتی علوم انسانی عنوان اسلامی را به همراه دارد، به لحاظ وحیانی بودن این علم باید حساسیت بیشتری هم داشت.


وی با اشاره به اخذ علوم نافع براساس مبنای تفکر اسلامی افزود: به طور کلی باید به دنبال علومی که نفعی را برای جامعه اسلامی دارد، بود. همچنین به جای پسوند اسلامی باید محتوا را غنی کنیم. چرا که در بیان کلمه اسلامی در علوم انسانی، موضوع اسلامیت را مطرح می کند و  از طرفی هم نوعی کمال را القا می کند.
 
در ادامه افتتاحیه کنگره رئیس مجلس شورای اسلامی یکی از اشکالات وارد بر علوم انسانی اسلامی را ناسازگاری علوم و زبان ما در جهان دانست و گفت: این امر باعث می شود تا بسیار ی از مقالات علمی مبتنی بر تفکر اسلامی در مجرای مقالات علمی جهان قرار نگرفته و نقد و بررسی نشود. در حالی که در بحث مطالعات تحقیقی این موضوع را باید بیش از این جدی گرفت تا گفتگوی علمی جهانی صورت گرفته و این بحث ها در تفکرات علمی جهان نفوذ پیدا کند.


لاریجانی ابراز کرد: اگر تحقیقات در مجرای علمی جهان قرار بگیرد به باروری فکر کمک کرده و ما می توانیم از نقد ها استفاده کرده و این امر اهمیت کار کنگره را بالا می برد در حالی که این روند نیز ساده نیست و ساختن نظام فکری علوم انسانی اسلامی کاری دشوار و پرممارست است که در صورت صبر و بررسی مراحل مختلف پیشبرد آن موفق خواهد بود.
 
همچنین حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، رئیس شورای سیاستگذاری کنگره در جمع اساتید و دانشجویان علوم انسانی از داخل و خارج از کشور، با بیان اینکه علوم انسانی عبارت است از علومی که زیر چتر نگاه اسلامی به مسائل خرد و کلان اجتماعی می پردازد، ناکارآمدی علوم انسانی در جهان را یکی از نقد های وارده به این حوزه دانست و گفت: علوم انسانی اسلامی که خواه برگرفته از علوم تجربی و خواه برگرفته از وحی الهی است، روش شناسی های گوناگونی را در قلمرو خود دارد که در مقابل شکل متداول آن یعنی نشست های آزاد اندیشی سکولار و معرفی علوم انسانی غربی، کاربرد علوم انسانی اسلامی مطرح می شود.
 
 
رئیس شورای سیاستگذاری کنگره علوم انسانی اسلامی با اشاره به بررسی لزوم تحول علوم انسانی در جامعه کنونی و اینکهعلوم انسانی اسلامی دیگر یک بحث مطرود و منزوی نیست، بلکه روز به روز در حال تبدیل‌شدن به بخش رایج و پرطرفدار در محافل علمی کشور است،افزود: در این کنگره بیش از 490 مقاله دریافت شد که بیش از 480 مقاله تایید و به چاپ رسیده است و مقالاتی در این کنگره ارائه خواهد شد که از نظر علمی و پژوهشی معتبر هستند.
 
بنابراین گزارش ده کمیسیون تخصصی با عناوین محورهای فوق در ده مرکز علمی برجسته کشور تشکیل شده که ازاین پس در هر کنگره از بین کمیسیون های ده گانه یک کمیسیون ویژه انتخاب خواهدشد، که مسئولیت آن سرمایه گذاری ویژه علمی در موضوع آن خواهدبود. دردومین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی کمیسیون تخصصی علومسیاسیبهعنوانکمیسیونویژهانتخابشدهکه در این کنگره به همراه سایر کمیسیون ها به ارائه مقالاتی در حوزه های مختلف علوم انسانی پرداختند.
 
در دومین روز این کنگرهپس از افتتاحیه، اساتید و دانش پژوهان مقالات خود را در قالب کمیسیون های تخصصی از جمله تعلیم و تربت اسلامی، اقتصاد اسلامی، مدیریت اسلامی، فقه و حقوق اسلامی، روانشناسی اسلامی، علوم سیاسی اسلامی، جامعه شناسی اسلامی، فلسفه و روش شناسی علوم انسانی، هنر و معماری اسلامی ارائه کردند.
 

هنر و معماری از رهگذر فلسفه هنر به علوم انسانی اسلامی ارتباط پیدا می کند.
 
کمیسیون هنر و معماری اسلامی یکی از محافل علمی علوم انسانی در این کنگره بود که به گفته فرزانه فرشید نیک، دبیر اجرایی این کمیسیون، مقالاتی با محور  فرهنگ اسلامی در معماری ارائه شد که در این میان به لحاظ اهمیت این حوزه با تکیه بر مخاطب هنر و معماری و شهرسازی پنج مقاله با عناوینی چون تجلی فرهنگ در فضاهای معماری ایرانی اسلامی، حکمت اسلامی در هنر معماری، الگوی باز تعریف متون تاریخ هنر، بررسی فرآیند خلق معانی و بیان مضامین عرفانی در شهر اسلامی از دانشگاه های تربیت مدرس، علوم تحقیقات، دانشگاه هنر تهران و دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی ارائه و مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.
 
خود سازی نقطه مقابل خود فراموشی هویتی در تعلیم و تربیت اسلامی
 
مهم ترین موضوعات مورد بررسی در کمیسیون تعلیم و تربت اسلامی، عینیت در علم دینی و مباحث اخلاقی بودکه در جمع متفکران و صاحب نظران حوزه تعلیم و تربیت دینی مورد بحث قرار گرفت. پژوهشگران و محققان در این نشست علمی به بحث و گفتگو در خصوص خود فراموشی هویتی پرداخته و در پاره ای از مباحث به این مطلب تاکید داشتتند که خود نژادی، قومی، ملی، جهانی، فرهنگی، به خود فراموشی می رسد که در این راستا راهکارها و همچنین نگاه اسلامی در تقویت بعد خودسازی و تقوا مورد بررسی و موشکافی قرار گرفت.
 
لزوم نگاه به گذشته و آینده در مدیریت اسلامی
 
مدیریت اسلامی یکی دیگر از حوزه های علوم انسانی اسلامی است که غلامرضا گودرزی رئیس کمیسیون مدیریت اسلامی در این گنگره با اشاره به اهمیت آینده پژوهی گفت: در بحث مدیریت نگاه به گذشته و نگاه به آینده برای عبرت و برنامه ریزی و تصمیم گیری مهم است. این در حالی است که در این کمیسیون مباحثی همچون مبانی مدیریت زمان از منظر اسلام، واکاوی نقطه آغاز در تحقیقات مدیریت اسلامی، مبانی آیندهپژوهی از دیدگاه آموزه های دینی، مدیریت اسلامی برگرفته از سیره شهدا در قالب مقالات علمی بررسی و تحلیل شد.


آزادی، خانواده و امنیت محور اصلی مطالعات علمی جامعه شناسی اسلامی است
 
به گفته سید سعید زاهد رئیس کمیسیون جامعه شناسی اسلامی 10 مقاله در این کمیسیون به مرحله ارائه راه پیدا کردند. وی آزادی، خانواده، امنیت، جامعه شناسی علم و جریان شناسی علمی را از محورهای اصلی مطالب عنوان شده در این کمیسیون نام برده و افزود: تمام مقالات داوری شده در قالب جامعه شناسی اسلامی تهیه شده و مولف نتایج را بر پایه تفکر اسلامی دنبال کرده است.
 
با روش شناسی غربی علوم انسانی، اسلامی نمی شود
 
درکمیسیون تخصصی فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی، حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه رییس موسسه حکمت و فلسفه ایران به ارائه مقاله‌ خودبا عنوان "الگوی حکمی-اجتهادی علم دینی" پرداخت و گفت: معتقدم ارائه تعریف و الگویی برای تولیدعلم دینی باتوجه به اینکه علوم تمایل روشی و غایتی دارند، متفاوت است؛ بنابراین نمی‌شود به یک تعریف اکتفا کرده و باید از الگوهای متفاوت استفاده کرد.
 
وی معتقد است علوم انسانی دو تعریف عام وخاص دارد. گاهی تمام علوم انسانی حوزوی و دانشگاهی به‌جزعلوم پایه و مهندسی مدنظراست که این علوم انسانی به معنای عام است اماعلوم انسانی خاص شامل علم رفتاریاجتماعی می‌شود.
حجت‌الاسلام خسروپناه تمایز انسانی که درعلوم رفتاری-اجتماعی سکولارو علوم رفتاری-اجتماعی حکمی-اجتهادی شناخته می‌شود را منجر به تمایز در روش‌شناسیآن می داند و می گوید: اگر روش‌شناسی اسلامی را پذیرفتیم می‌توانیم از علوم انسانی سخن بگوییم و اگر با روش‌شناسی غربی و مکاتب آنها پدیده‌ها را توصیف کنیم علوم انسانی،اسلامین می‌شود.
 
بررسی الگویی برای تدوین علوم سیاسی اسلامی در کنگره علوم انسانی
 
کمیسیون علوم سیاسی اسلامی یکی از مهمترین حوزه ها و پربحث ترین نشست های این کنگره بود که به بررسی این موضوع پرداخت که چه چیزی باید بنا و الگو برای تدوین علوم سیاسی اسلامی قرار گیرد. در این راستا با ارائه مقالاتی همچون فقه سیاسی الگوی دانش بومی اسلامی، آسیب ششناسی بومی سازی فلسفی فارابی،مؤلفه های پارادایمی درمردم سالاری دینی و جایگاه نظریه اسلامی در روابط بین الملل،این مهم مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
 
استفاده از مولفه های بومی و تکیه بر کتب اسلامی در روانشناسی اسلامی ضروری است
 
مهرداد کلانتری رییس کمیسیون روانشناسی اسلامی یکی از اساتید نخبه و فعالان حوزه روانشناسی اسلامی است که بر استفاده کتب اسلامی در روانشناسی اسلامی تاکید کرد و گفت: یکی از نقدهایی که بر روش های روان کاوی و روانشناسی در کشور مطرح است، الگوبرداری از ترجمه های غلط و نادرست از متون خارجی مبنی بر فرهنگ غرب است که در این نشست روابط ناشی از این نقایص و اثر بخشی رویکردهای مبتنی بر معنویت و مذهب بر ناهنجاری های روحی و روانی بررسی شد.

بازار اسلامی و سنن الهی در اقتصاد رویکرد پایه ای در اقتصاد اسلامی
 
اقتصاد که در سالهای اخیر یکی از حوزه های علوم انسانی در مباحث و تفکرات اسلامی است در این کنگره مورد بررسی و تحلیل جدی اقتصاد دانان قرار گرفت به طوری که در این راستا «مداخلات راهبردی پیامبر اسلام در طراحی نهاد دادو ستد مبتنی بر آموزه های اسلامی» یکی از مباحث جدی در صحبت های متفکران اقتصاددان این نشست بود.
 
بنابراین گزارش این نشست ها و تحلیل و تبیین ها به نحو خودجوش و متمرکز از ساعت 10 تا 17 دوشنبه 27 آبان ماه از سوی دانشجویان و اساتید علوم انسانی کشور و و صاحب نظران خارج از کشور دنبال شد تا به فضای جدیدی در علوم انسانی اسلامی و معرفی آن به جهان اسلام برسد.