نيم قرن احساس تکليف به سبک آيت الله/ محبوبيت هاشمي؛ هر روز کمتر از ديروز!

حواشي احتمال حضور هاشمي در انتخابات

روزهاي اول انقلاب شايد کسي تصور نمي‎کرد که تا سه دهه بعد حضور اکبر‎ هاشمي رفسنجاني در سياست ايران مؤثر باشد. حضورش در صحنه موجب توليد موجي از نظرات و تحليل‎ها مي‎شود و کناره‎گيري‎اش نيز تا مدت‎ها سوژه رسانه‎اي خواهد بود. شايد بايد پس از انقلاب جايگاهي را نيز مخصوص وي در ساختار نظام طراحي مي‎کردند تا بخشي از توان کشور حول تحليل رفتار‎هاي وي تلف نشود! اکبر‎ هاشمي نيز همواره به دنبال تأثيرگذاري در تصميمات مهم بوده و خود را به‎عنوان يکي از اضلاع سياسي ايران تعريف کرده است.

اين روزها نيز باز هم به رسم همه انتخابات‎هاي گذشته نام اکبر‎ هاشمي به گوش مي‎رسد. از سه سال پيش با شدت‎گرفتن زاويه دولت با آرمان‎هاي انقلاب اسلامي و شدت‎گرفتن موج فعاليت‎هاي جريان انحرافي در بدنه دولت احمدي‎نژاد، برخي تلاش کردند که مشکلات دولت را اشتباه مردم در انتخابات جلوه دهند و از نقايص احمدي‎نژاد براي‎ هاشمي آبرويي تازه دست و پا کنند. در اين مدت با شدت‎گرفتن رفتار‎هاي نامناسب دولت، صداي حاميان‎ هاشمي نيز بلند‎تر شد و حالا پس از سه سال‎ هاشمي منجي اين‎روزهاي انقلاب لقب گرفته است! اما اگر منصفانه‎تر نگاه کنيم احمدي‎نژاد اين‎روزها تفاوتي با‎ هاشمي در عملکرد ندارد. نگاه دولت در مسائلي نظير رابطه با غرب با نگاه‎ هاشمي بيشترين شباهت را پيدا کرده است و هر دو گروه براي شکست تابوي مذاکره از يکديگر سبقت گرفته‎اند. روند رو به ضعف اقتصاد در اين‎روزها و افزايش تورم و بيکاري بيش از آنکه‎ هاشمي را بتواند يک منجي نشان دهد، يادآور مشکلات معيشتي مردم در دوران سازندگي است. ضعف در نگاه اسلامي به فرهنگ در دولت دهم بيش از هرچيز يادآور نگاه مديران دولت‎ هاشمي است و حالا بعد از دو دهه برخي از نزديکان‎ هاشمي در تلاش‎اند که به اعتبار دوقطبي منسوخ احمدي‎نژاد -‎ هاشمي بتوانند يک‎بار ديگر‎ هاشمي را به قدرت بازگردانند.

پرده اول: بدل‎ هاشمي

شکست‎هاي متعدد‎ هاشمي رفسنجاني و يارانش در انتخابات گذشته و سن بالا و ناتواني‎ هاشمي براي حضور در صحنه و همچنين علاقه‎ هاشمي براي ايفاي نقش پدرخوانده در سياست ايران از دلايلي بود که از مدت‎ها پيش بحث حمايت‎ هاشمي يا خاتمي از يک نامزد خاص را به ميان آورد تا شايد آن نامزد بتواند به اعتبار‎ هاشمي رفسنجاني راهي پاستور شود. محمدرضا عارف، اسحاق جهانگيري، حسن روحاني، محمدعلي نجفي و حتي علي‎اکبر ولايتي همه نامزدهايي هستند که از آن‎ها به‎عنوان گزينه‎هاي مورد حمايت‎ هاشمي ياد مي‎شد. محمدرضا عارف از گزينه‎هايي بود که هيچ‎گاه پايگاه مطمئني براي‎ هاشمي محسوب نمي‎شد و پيش از آنکه به‎ هاشمي يا حتي خاتمي ارادت داشته باشد خود را يک اصلاح‎طلب مستقل مي‎داند و سرمايه‎گذاري خاصي روي وي صورت نگرفت. اسحاق جهانگيري از اعضاي حزب کارگزاران يکي از چهره‎هاي اصلاح‎طلب و البته نزديک به‎ هاشمي محسوب مي‎شود که حضور وي در قدرت مي‎تواند پدرخواندگي‎ هاشمي را براي 4 سال آينده تضمين کند. اما به نظر مي‎رسد‎ ترس از عدم انتقال رأي خاتمي و‎ هاشمي به سبد رأي جهانگيري و شکل‎نگرفتن فضاي انتخاباتي در اطراف جهانگيري، برخي از اصلاح‎طلبان و همچنين‎ هاشمي را در رابطه با احتمال پيروزي در انتخابات نگران کند. نکته‎اي که سبب شده است محسن‎ هاشمي احتمال نيامدن پدرش را 99درصد عنوان کند، ولي صحبت از يک درصد احتمال حضور کند؛ يک‎درصدي که شايد در آينده بتواند آيت‎الله را به حضور در صحنه ‎ترغيب کند. اما نزديک‎ترين گزينه به اکبر‎ هاشمي را مي‎توان حسن روحاني دانست. جضور فرزندان‎ هاشمي در برنامه اعلام حضور حسن روحاني و از سوي ديگر حضور ياسر‎ هاشمي در اتاق فکر حسن روحاني اين ذهنيت را تقويت مي‎کند که آيت‎الله حساب ويژه‎اي روي حسن روحاني باز کرده است. «روحاني با حمايت کامل‎ هاشمي نامزد شد» اين واکنش علي يونسي وزير اطلاعات دوران اصلاحات به کانديداتوري روحاني است. وي در ادامه گفت: «حسن روحاني تنها با حمايت‎ هاشمي وارد عرصه انتخابات شده؛ زيرا به‎احتمال زياد‎ هاشمي به عرصه انتخابات قدم نگذارد.» وي ادامه داد: «تاکنون‎ هاشمي سخني در خصوص آمدن به عرصه سياست و انتخابات رياست‎جمهوري مطرح نکرده، اما به‎طور حتم نمي‎توان در خصوص حضور نداشتن وي در اين عرصه سخن گفت.» يونسي با بيان اينکه در صورت واردشدن‎ هاشمي به عرصه انتخابات روحاني از کانديداتوري براي رياست جمهوري انصراف مي دهد، گفت: «در صورتي که هريک از آقايان‎ هاشمي و خاتمي وارد انتخابات شوند، روحاني از اين عرصه کنار مي رود، زيرا وي به هيچ وجه درصدد رقابت با اين دو شخص نيست.» همه اين هزينه‎هايي که فرزندان‎ هاشمي و يونسي براي کانديداتوري روحاني انجام داده بودند تنها يک دليل داشت و آن هم اين‎که خاتمي را متقاعد کنند که وي نيز به حمايت از روحاني بپردازد و روحاني گزينه مورد اجماع‎ هاشمي و اصلاح‎طلبان گردد. اما عدم اعتماد خاتمي به حسن روحاني و اينکه وي در يکي از جلسات خود در رابطه با اصلاح‎طلبي روحاني تشکيک وارد کرده بود، روحاني را با مشکل روبه‎رو کرد و پروژه بدل‎ هاشمي ابتر ماند. اما داستان ولايتي اندکي متفاوت است. نزديکي علي‎اکبر ولايتي به‎ هاشمي و عدم انتقاد وي از آيت‎الله سبب شده بود که برخي اصول‎گرايان مدعي شوند که حضور وي با هماهنگي‎ هاشمي صورت گرفته است. سابقه کناره‎گيري ولايتي در سال 84 به نفع آيت‎الله از دلايلي بود که مخالفان ولايتي به آن استناد مي‎کنند. اين تحليل‎ها سبب شد که ولايتي مجبور شود براي اولين‎بار آيت‎الله را يکي از نقش‎آفرينان فتنه 88 بنامد! وي در پاسخ به سوالي درباره نقش‎ هاشمي در فتنه گفت: «آقاي‎ هاشمي با حکم رهبر معظم انقلاب رئيس مجمع تشخيص مصلحت است و نظر مقام معظم رهبري اين است که احترام ايشان حفظ شود، اما اين‎که آقاي‎ هاشمي در فتنه نقش داشته معلوم است؛ هر کس که در خط و طريق رهبري است بايد در فتنه موضع ميگرفت، آن روز بعضيها فکر ميکردند که کار تمام شد ولي مردم آمدند و نشان دادند کار تمام نشده و آن روز، روز امتحان بود.» اين برائت ولايتي در روزهاي انتخابات سبب شده است که نتوان وي را گزينه مناسبي براي‎ هاشمي دانست.

پرده دوم: خاتمي به جاي‎ هاشمي

مشکل عدم رأي‎آوري و اجماع اصلاحات بر روي يک گزينه را خاتمي مي‎تواند به صورت هم‎زمان برطرف کند. اما مشکل رد صلاحيت خاتمي به واسطه سال 88 تا‎کنون سبب شده است که نتوان حسابي براي وي باز کرد و خاتمي پيش از حضور در صحنه خواهد باخت. اما در روزهايي که خاتمي به‎واسطه عملکردش از موقعيت ديدار با رهبري محروم شده است،‎ هاشمي هنوز ديدار‎هاي منظم خود با رهبري را حفظ کرده است و اين نشان مي‎دهد که برخلاف‎ هاشمي، خاتمي راه همواري براي حضور در صحنه انتخابات نخواهد داشت.

پرده سوم:‎ هاشمي، آخرين منجي

مشکلات مورد اشاره در دو پرده ذکر شده سبب شده است که حضور آيت‎الله در صحنه و کانديداتوري وي به‎عنوان آخرين گزينه مطرح شود. اصلاح‎طلبان و نزديکان‎ هاشمي علاقه زيادي به حضور‎ هاشمي در صحنه دارند. ايجاد فضاي رسانه‎اي و مصاحبه‎هاي متعدد اصلاح‎طلبان مبني بر احتمال حضور‎ هاشمي و ديدارهايي نظير ديدار اخير اهالي رسانه و ديگر گروه‎ها براي دعوت از‎ هاشمي از اقداماتي است که صورت گرفته تا‎ هاشمي را متقاعد کنند که در صحنه حضور يابد. روزنامه اصلاح‎طلب شرق در پوشش اين ديدار نوشت: «عصر يکشنبه جمعي از خبرنگاران، نويسندگان، دانشجويان و طلاب اصلاح‎طلب در ساختمان مجمع تشخيص مصلحت نظام با آيت‎الله‎ هاشمي رفسنجاني ديدار و گفت‎وگو داشتند. در اين جلسه شش نفر به نمايندگي از ساير حاضران با قرائت بيانيه، نامه و درخواست از آيت‎الله‎ هاشمي خواستند تا خود را براي رياست جمهوري آينده کانديدا کند. يکي از سخنرانان ‎هاشمي را مسئول تغيير کشور، ديگري تنها چاره‎ساز مشکلات کنوني کشور و ديگري شاه‎کليد مشکلات خواند. در اين جلسه بيش از آنکه نام‎ هاشمي براي نامزدي برده شود نام نامزدهاي انتخابات 88 برده شد و تقاضا براي نامزدي خاتمي مطرح بود. حاضران در جلسه از ‎هاشمي خواستند با توجه به مشکلات کنوني کشور و اينکه نيازمند افرادي باتجربه هستيم از آبروي خود هزينه کند و به عنوان نامزد در انتخابات حضور پيدا کند.» در کنار اين اظهارات سايت آيت‎الله نيز در تلاش است تا گمانه‎زني‎ها را در مورد آمدن‎ هاشمي قوت ببخشد. اين سايت، در کنار بازخواني مطالب سال‎هاي گذشته و انتشار مطالبي با عنوان کنايه‎آميز«وقتِ آبرو دادن براي مردم است» به بازنشر مواضع سال 84 وي پرداخته است تا تنور درخواست‎ها از آيت‎الله شدت بگيرد. اما چرا بايد اين درخواست‎ها روز به روز بيشتر جلوه داده شود؟ دليل اين همه تلاش براي متقاعد کردن آيت‎الله چيست؟

هاشمي رفسنجاني آن‎قدر خسته و سالمند است که آسايش خود را با منافع اصلاح‎طلبان معاوضه نکند و بايد براي آمدنش موجي جدي شکل بگيرد که متقاعد به آمدن شود. از سوي ديگر در سال 84 يک نفر از نامزدها قصد مقابله و تخريب‎ هاشمي را داشت و توانست جايگاه سي‎ساله‎ هاشمي را متزلزل کند و حالا پس از هشت سال تعداد مخالفان‎ هاشمي در صحنه رشد چشمگيري داشته است و اين يعني چند برابر شدن رقباي‎ هاشمي در انتخابات. عليرضا زاکاني هفته گذشته درباره حضور‎ هاشمي گفته است: «توصيه خاص من اين است که آقاي‎ هاشمي رفسنجاني وارد صحنه نشوند چون اگر به عنوان کانديدا حضور يابند آسيب‎پذيريشان خيلي بالاست و کشش هم براي اين کار ندارند و معتقدم سرنوشتي بيش از سرنوشت سال 84 در انتظارشان نخواهد بود.» باقري لنکراني نيز در اظهارنظري مشابه گفته است: «آقاي‎ هاشمي بهتر است به همان سمتي که رهبري به وي داده اکتفا کند و آن را قدر بداند.» حداد عادل نيز چندي پيش گفته بود: «اگر همسن آقاي‎ هاشمي بودم هيچ‎گاه نامزد انتخابات نمي‎شدم.» از سوي ديگر به‎نظر مي‎رسد که خانواده‎ هاشمي نيز به اين حضور خوشبين نباشند. خبرهاي تأئيد نشده حاکي از مخالفت عفت مرعشي با حضور‎ هاشمي در صحنه است و فرزندان‎ هاشمي هرچند روز يک‎بار در رسانه‎ها حاضر مي‎شوند و تلاش دارند برخلاف علاقه رسانه‎ها به انتشار خبر حضور‎ هاشمي، احتمال به ميدان آمدن پدر را کم‎رنگ جلوه دهند. اما درنهايت‎ هاشمي نيز پخته‎تر از آن به نظر مي‎رسد که براي جبران رأي‎آوري اصلاح‎طلبان يا نبود خاتمي در صحنه، در سن 80 سالگي وارد ميدان پردردسر انتخابات شود. وي در پاسخ به حاضران در جلسه ديدار رسانه‎اي در پاسخ به درخواست‎هاي مکرر حاضران گفت: «بااينکه حرف‎هاي شما از صميم قلب بود، اما براي من اسباب شرمندگي بود، چون اگر حرف‎هاي شما را تأييد کنم، يعني در مملکت «مرد خيز» ما کسي نيست که بيايد و با اميدواري بيشتر قبول مسئوليت کند.» ‎هاشمي افزود: «من در کابينه‎ام از همه طيف‎هاي سياسي استفاده کردم که اين الان هم قابل پياده‎کردن است. نياز هم نيست من بيايم. البته من نمي‎گويم که نمي‎آيم، ولي مي‎گويم ضرورت نيست پيرمرد 80 ساله بيايد.» يکي از حاضران گفت شما جوان هستيد حاج آقا دود از کنده بلند مي‎شود... که آيت‎الله ‎هاشمي گفت: «کنده‎اي نمانده است!«

محبوبيت هاشمي؛ هر روز کمتر از ديروز!

علاقه شديد هاشمي رفسنجاني براي حضور در انتخابات سبب شده است که وي بتواند به تنهايي با يازده بار حضور در انتخابات هاي مختلف رکورد حضور در عرصه انتخابات را به نام خود ثبت کند.

اما به نظر ميرسد روز به روز از محبوبت وي کاسته شده است. وي در اولين انتخابات رياست جمهوري که حضور يافته است؛ توانسته94 درصد آرا را به دست آورد و در آخرين دوره اين رقم به 30 درصد کاهش يافته است. معلوم نيست که با اين روند اگر وي در انتخابات خرداد 92 نيز حضور يابد راي وي به چند درصد ريزش خواهد کرد.

در سال 84 يک نفر از نامزدها قصد مقابله و تخريب‎ هاشمي را داشت و توانست جايگاه سي‎ساله‎ هاشمي را متزلزل کند و حالا پس از هشت سال تعداد مخالفان‎ هاشمي در صحنه رشد چشمگيري داشته است و اين يعني چند برابر شدن رقباي‎ هاشمي در انتخابات