منبع دقیق این سخن که «خداوند ممکن است از حق خود بگذرد اما از حق الناس نمی گذرد» کجاست؟

به گزارش بولتن نیوز به نقل از شفقنا، پاسخ اجمالی«حق الناس» یکى از عالی‌ترین مفاهیم حقوقى در اسلام است.


هر چیز که حقى از مردم در آن باشد، در حیطه‌ی حق الناس قرار مى‏گیرد.[1] تأکید اسلام بر رعایت حق الناس آن‌چنان است که اگر گناه‌کاری از گناهان پیشین خود به درگاه الهى توبه ‏کند، تا زمانى که حقوق ضایع کرده‌ی مردم را ادا نکند، توبه‌اش پذیرفته نمی‌شود؛ یعنى خداوند حق خود را در کوتاهی‌ها و تقصیرها در شرایطى که نشانه‌هاى ندامت واقعى در فرد آشکار شود، می‌بخشد، اما حق مردم را نخواهد بخشید، مگر این‌که در حد امکان در صدد جبران و جلب رضایت آنان باشد.

سخن مطرح شده در پرسش، برگرفته از روایات فراوانی درباره‌ی حق الناس است که دایره‌ی گسترده‌ای دارد. در این‌جا به ذکر دو نمونه بسنده می‌شود.

۱. امام باقر(ع) می‌فرماید: «ظلم سه گونه است: ظلمی که خدا از آن نمی‌گذرد، ظلمی که خداى از آن درگذرد و ظلمی که از آن بازخواست نماید؛ و امّا ظلمی که خداى از آن نگذرد شرک به خدا است و ظلمی که خداى از آن درگذرد ستم‏ورزى شخص بر خود است در آنچه میان خود و خدا است و ظلمی که خداوند از آن بازخواست کند، ستم در حقوق میان بندگان است».[2]

۲. «اوّلین قطره خون‏ شهید که روى زمین می‌چکد کفّاره‌ی گناهان او است، مگر بدهى که به مردم دارد، و آن‌را جز أداء به صاحبش کفّاره‏اى نیست».[3]

گفتنی است؛ لوازم حسرت و ندامت بر گناه سعی در تدارک آن است؛ یعنی اگر حق الله بود؛ مانند ترک نماز و روزه، و حج، قضای آن را به جای آورد و اگر حق الناس و از حقوق مالی است، به صاحبش و اگر مرده به ورثه‌اش بپردازد و اگر حق عرضی (آبروئی) است حلالیت بطلبد و اگر حق قصاص یا دیه بود خود را تسلیم او کند تا قصاص کند یا دیه بگیرد یا ببخشد. پس ان شاءالله همه‌ی گناهان، چه حق الله و چه حق الناس بخشیده می‌شود به شرطی که توبه‌ی واقعی انجام شود و هر گناه متناسب با خودش تدارک و جبران شود.[4]



[1]. ر.ک: نمایه‌های «حق الناس»، سؤال 9249؛ «حق الناس و طلب بخشش»، سؤال 7952.

[2]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلى الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، ص 293، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1404ق.

[3]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، ج 3، ص 183، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 1413ق.

[4]. برگرفته از نمایه «آمرزش گناه کبیره»، سؤال 843.