جامع‌ترين كتاب پيرامون سخنان امام حسين(ع)

گروه فرهنگي ـ دربارۀ اباعبدالله(علیه‌السلام) چیزهایی می‌دانیم. اما خیلی از ما دوست ‌داریم او را بیشتر بشناسیم. و شناختِ بیشتر، دلبسته‌ترمان می‌کند. کتاب‌های بسیاری با موضوع امام حسین(علیه‌السلام) منتشر شده است. زمینه‌های گوناگونی برای شناخت امام حسین(علیه‌السلام) وجود دارد که نظر نویسندگان و پژوهشگران را جلب کرده؛ روایات پیامبر و ائمۀ معصومین(علیهم‌السلام) دربارۀ امام حسین(علیه‌السلام)، گزارش‌هایی که از گفتار و کردار و زندگانی آن حضرت به ثبت رسیده، زندگی اصحاب و یاران و یا دشمنان آن حضرت، چگونگی قیام کربلا و تأثیرات آن در طول تاریخ، و زمینه‌های دیگری از این قبیل، همه و همه می‌تواند بستری برای شناخت امام(علیه‌السلام) باشد.

اما شاید یکی از جامع‌ترین کتاب‌هایی که در این باره به چاپ رسیده، «دانشنامۀ امام حسین(علیه‌السلام)» است که توسط آیت‌الله محمدی ری‌شهری، در 14 جلد به رشتۀ تحریر در آمده است. دانشنامه‌ای که سعی کرده همۀ آن‌چه که به اباعبدالله(علیه‌السلام) مربوط می‌شود را جمع کند.

اگر به این دانشنامه دسترسی هم داشته باشیم، به‌هرحال خواندنِ 14 جلد، مجال مفصلی می‌طلبد که خیلی از ماها نداریم.  البته گزیدۀ تک‌جلدی دانشنامۀ امام حسین(علیه‌السلام) نیز به چاپ رسیده، که نمایانگر خلاصه‌ای از هر بخش است. از طریق این آدرس می‌توانید آن را به‌صورت آنلاین ملاحظه فرمایید.

ازجمله بهترین راه‌های شناختِ یک شخصیت، مطالعۀ سخنان اوست. مطالعۀ گفته‌ها و نوشته‌هایش شناختی مستقیم، بی‌واسطه و دقیق از او به دست می‌دهد. گویی خلاصه و مفید درمی‌یابیم حرف حساب آن شخصیت چه بوده. اگر گشتی در بازار کتاب بزنید، تأیید خواهید کرد که کتاب‌های منتشر شده، معمولاً بخشی گزینشی از فرمایشات امام(علیه‌السلام) را نقل کرده‌اند. پس از این جست‌وجو، شاید با خود بگویید ای کاش کتابی بود که همۀ فرمایشات امام حسین(علیه‌السلام) را در یک جلد جمع می‌کرد. خوشحال می‌شوید اگر بدانید چنین کتابی هست؟ ... خب باید بگوییم خدا ناشرش را خیر بدهد؛ چنین کتابی چاپ شده است.

کارشناسان گروه حدیث پژوهشکدۀ باقرالعلوم(علیه‌السلام) در زمینۀ تهیۀ فرهنگ جامع سخنان معصومین (علیهم‌السلام) عزم و جهدی تحسین‌برانگیز دارند. ازجمله بهترین آثاری که تا کنون به انتشار رسانیده‌اند، «فرهنگ جامع سخنان امام حسین(علیه‌السلام» است. اگر در این باره جویای اثری بوده‌اید که در عین جامعیت، تک‌جلدی نیز باشد، تأیید خواهید کرد که این کتاب خلأ مهمی را پر نموده است.

نسخه‌های پیشین این کتاب، فقط به ترجمۀ فارسی اکتفا کرده بود؛ متن عربی و راویانِ روایات را نداشت. البته در پاورقی به بخشی از متن عربی اشاره شده بود. در این سایت می‌توانید نسخۀ آنلاین ِ این چاپ را ملاحظه کنید.

از مزیت‌های چاپ جدید، آوردنِ متن عربی کتاب (موسوعة کلمات الامام الحسین علیه‌السلام) در کنار ترجمۀ فارسی است. فرمایشات امام(علیه‌السلام) آن‌چنان که در منبع اصلی آمده، مستند به سند روایت است.

هر سخن یا نوشته‌ای که از اباعبدالله(علیه‌السلام) صادر شده باشد، در این فرهنگ هست. خطابه‌ها، پیام‌ها، توصیه‌ها، پندها، احکام صادره، تفسیر آیات قرآن، دعاها، شعرها، و خلاصه، همۀ آن‌چه که از زبان یا قلم آن حضرت در کتب تاریخی ثبت شده را می‌توانید در این کتاب بیابید.

برای تبرّک، در ادامه، بخش‌هایی از «فرهنگ جامع سخنان امام حسین(علیه‌السلام» را نقل می‌کنیم.

امام حسین(علیه‌السلام) در خردسالی، طبق گزارش طبری، این‌چنین از شهادت خویش خبر می‌دهند:

"ابوجعفر الطبری: حدّثنا سفیان‌بن وکیع عن أبیه وکیع عن الأعمش، قال: سمعتُ أباصالح التمّار یقول: سمعتُ  حذیفة یقول: سمعتُ الحسین‌بن علی(علیهماالسلام) یقول: «وَاللهِ لَیَجتَمِعَنَّ علی قَتلی طُغاةُ بَنی‌اُمَیَّة وَ یَقدِمُهُم عُمَرُ بنُ سَعدٍ» و ذلک فی الحیاة النبی(صلی‌الله علیه و آله).

فقلتُ له: أنبأک بهذا رسول‌الله(صلی‌الله علیه و آله)؟ قال: «لا».

فأتیت النبی فأخبرته، فقال: «علمی علمه، و علمه علمی، و أنا لنعلم بالکائن قبل کینونته».

طبری با سند خود از ابوصالح تمّار از حذیفه نقل کرده که گفت:

از حسین‌بن علی(علیهماالسلام) شنیدم که می‌فرمود: «به خدا سوگند! سرکشان بنی‌امیّه بر کشتن من فراهم آیند و پیشاپیش آنان، عمر سعد خواهد بود.»؛ او این سخن را در عصر پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) [و در دوران خردسالی خود] فرمود؛ من از او پرسیدم: آیا این خبر را از رسول خدا(صلی‌الله علیه و آله) شنیدی؟ فرمود: نه.

پس خدمت پیامبر(صلی‌الله علیه و آله) رسیدم و او را از این خبر آگاه کردم؛ حضرت فرمود: «علم من، علم اوست و علم او، علم من است و ما از حوادث، پیش از آن‌که رخ دهند آگاهیم.»" (ص49)

در جای دیگری از این کتاب، که به واقعۀ عاشورا می‌پردازد، آمده است:

"رویَ أنّ الحسین(علیه‌السلام) کان یوم الطّفّ إذا حمل علی عسکر ابن‌زیاد یقتل بعضاً و یترک آخرین مع تمکّنه من قتلهم. فقیل له فی ذلک. فقال(علیه‌السلام): کُشِفَ عن بَصَری فَأصبرتُ النُّطَفَ الّتی فی أصلابِهم فَصَرَفتُ مِن نُطفةِ مَن هُوَ مِن أهل ِ الایمانِ فَتَرَکتُهُ عن ِ القَتل ِ لاِستِخلاص ِ تِلکَ الذُّریَّة مِنهُ وَ رَأیتُ مَن لَم تَخرُج مِنهُ نُطفتُهُ صالِحَة ً فَقَتَلتُهُ.

روایت شده است که:

امام حسین(علیه‌السلام) در روز عاشورا چون بر لشکر ابن‌زیاد حمله می‌برد، برخی را می‌کشت و برخی را با اینکه می‌توانست، رها می‌کرد. سبب را پرسیدند، فرمود: «حجاب از چشمم افتاده و نطفه‌ها را در اصلاب می‌بینم. آن را که در صلب خود نطفۀ مؤمنی دارد، رها می‌کنم و آن را که نه، می‌زنم.»” (صص۵۶۸-۵۶۹)

اباعبدالله(علیه‌السلام) در روز عاشورا نفرین‌ها و دعاهایی فرموده‌اند، که این یکی از آن فرازهاست:

" …اللّهمّ أحبس عنهم قَطر السَّماء، وابعث علیهم سِنینَ کَسِنیِّ یوسف، وَ سَلِّط علیهم غُلامَ ثَقیفٍ یَسقیهم کأساً مُصَبِّرَة، فلا یَدَعُ فیهم أحداً، قَتلة ً بِقَتلَةٍ وَ ضربة ً بِضَربَةٍ، یَنتَقِمُ لی وَ لِأولیائی وَ أهل بیتی وَ أشیاعی منهُم …

 …بارالها! آسمان را از اینان بازدار و ایشان را قحطی‌ای، همچون قحطی زمان یوسف بر انگیز و غلام ثقیف [گویا مراد حضرت(علیه‌السلام)، مختار بن ابی عبیدة ثقفی باشد] را بر آنان چیره ساز تا پیاله‌های تلخ مرگ را بر آنان بنوشاند و هیچ‌یک را واننهد؛ هر کشته‌ای را کشته‌ای و هر ضربتی را ضربتی، انتقام گیرد و انتقام من و اولیاء و خاندان و پیروانم را از ایشان بستاند." (ص478)

شاید تا کنون نشنیده باشید که امام حسین(علیه‌السلام) طبعی لطیف و قریحه‌ای شاعرانه داشته‌اند. برای نمونه، به این شعر عاشقانه که در مدح دخترشان جناب سکینه و همسرشان جناب رباب (علیهماالسلام) سروده‌اند، توجه کنید:

لَعَمرُکَ اِنَّنی لَاُحِبُّ داراً

تَصَیَّفَها [تَحُلُّ بِها] سکینةً و الرَّبابُ

اُحِبُّهُما وَ اَبذُلُ بَعدُ (جُلُّ) مالی

وَ لَیسَ لِلائِمی فیها عِتابُ

وَ لَستُ لَهُم وَ اِن عَتِبوا مُطیعاً

حَیاتی اَو یُغَیّبُنی التُّرابُ

"به جان تو سوگند! که من، خانه‌ای را دوست می‌دارم که سکینه و رباب را در برگرفته است. آن دو را دوست می‌دارم و سپس مالم را در این راه، بذل می‌کنم. و حق ندارد کسی مرا سرزنش کند. و من، آن بدخواهان را –اگرچه مرا سرزنش کنند- در همۀ زندگیم فرمان نخواهم برد، تا اینکه خاک مرا در خود پنهان سازد." (ص917)

همۀ محاسن این اثر نیکوست؛ اما جای یک انتقاد باقی است. از آن‌جا که در گردآوری این فرهنگ، سعی شده همۀ فرمایشاتِ مستند و منتسب به آن حضرت آورده شود، به نقل برخی موارد انتقادهایی وارد است. مثلاً یک‌چند گزارش در این کتاب آورده شده که جای تأمل دارد؛ هرچند در کتب اهل سنت موجود است، ولی کتب علمای شیعه فاقد این گزارش‌هاست. امیدواریم در چاپ‌های آتی دربارۀ این دقایق و ظرایف، دقت بیشتری شود.

«فرهنگ جامع سخنان امام حسین(علیه‌السلام» در 1000 صفحه، توسط نشر معروف، با قیمت 10هزار تومان عرضه شده است. کتاب ارزشمندی است. خواندنش را از دست ندهید. مخصوصا در اين روزهايي كه منتسب به آن حضرت است.