پسته در انتظار لبخندی دوباره

به گزارش مهر، استان کرمان یک سوم باغهای مثمر کشور را در خود جای داده است که در این میان باغهای پسته از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند وسعت باغهای پسته به خصوص در دشتهای رفسنجان، انار و زرند به حدی است که از آن به عنوان بزرگترین جنگل دستکاشت کشور یاد می شود و ارزش اقتصادی این محصول آنچنان چشمگیر است که لقب طلای سبز را بر این گوهر کویر گذاشته اند.




پسته محصول کشاورزی بومی است که بازار بسیار مناسبی در کشورهای مختلف به خصوص اروپا، آمریکا و کشورهای عربی دارد و به تازگی جای خود را در چین نیز باز کرده است.
هم اکنون 75 درصد از پسته جهان در ایران کشت می شود که از این میزان نیز 70 درصد در استان کرمان تولید و روانه بازار جهانی می شود هر چند این محصول تا سالها قبل به صورت انحصاری در دست ایرانیان بود اما هم اکنون کشورهایی همچون ترکیه و آمریکا نیز در حال سرمایه گذاری بر روی این محصول هستند و هکتارها باغ پسته در ایالت فلوریدا ایجاد شده است که متاسفانه بخش قابل توجهی از آن توسط کشاورزان ایرانی مهاجر کشت شده است.

هر چند بنا به گفته کارشناسان کیفیت پسته آمریکا و ترکیه بسیار پائین تر از محصول ایرانی است اما فشارهای سیاسی و رانتهای خاص غربی بازار پسته ایران را به خصوص بعد از مطرح شدن بحث افلاتوکسین در کشورهای اروپایی به خطر انداخته است و بخش قابل توجهی از بازار اروپا به پسته آمریکایی تعلق یافته است.

این درحالی است که تجار ایرانی در این میان مجبور به تغییر بازار هدف شده اند و سرمایه گذاری برای جذب مشتری در کشورهای عربی و خاور دور به خصوص چین را افزایش داده اند.

با این وجود عدم حمایت از پسته کاران ایرانی، عدم توازن در نرخ نهاده های تولید و نرخ تمام شده محصول و مشوقهای دولتی برای کشاورزان و قوانین تبعیض آمیز در بازار مصرف خارجی و از همه مهمترین مشکل خشکسالی عواملی هستند که تولید کنندگان ایرانی را با مشکلات عمده مواجه کرده اند و تنها شاخصی که تاکنون بخشی از بازار بین المللی را در دست ایرانیان باقی گذاشته است حضور سنتی در بازار و کیفیت بسیار مطلوب پسته ایرانی است.

در این میان پسته رفسنجان جایگاه بی رقیبی را در بازار جهانی دارد و تجار و تولید کنندگان این محصول نیز سعی کرده اند با ایجاد زیر ساختهای لازم در برخی کشورهای اروپایی زمینه حضور همیشگی خود را در این صنعت به خصوص در آلمان مهیا کنند.

در حال حاضر سالانه بین 80  تا 100 هزار تن در سالهای کم محصول و 160 تا 200 هزار تن در سالهای پر محصول، پسته در استان کرمان تولید می شود که در بدترین شرایط سالانه یک میلیارد دلار و در بهترین شرایط 1.7 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری دارد.

تحریمها هیچ تاثیری بر پسته ایران نداشته است/ راهی برای دور زدن تحریم
تقریبا 8 درصد از درآمدهای ارزی، بیش از 60 درصد از صادرات محصولات کشاورزی و بیش از 68 درصد از محصولات باغی نیز مربوط به محصول پسته است.
 
این امار درحالی ارائه می شود که این محصول طی سالهای گذشته تحت تاثیر نگاههای سیاسی و اقتصادی خاص کمتر مورد حمایت بخش دولتی قرار گرفته است و بیشترین حمایت از سوی بخش خصوصی انجام شده است.
 
اما در طول سالها تحریم و فشارهای اقتصادی بر کشور هیچ گاه این محصول مزیت اقتصادی خود را از دست نداده است و ارزآوری آن به دلیل وابستگی بازار جهانی به پسته ایران ادامه داشته است و این دقیقا مزیتی است که پسته را به طلای سبز تبدیل کرده است.
 
هم اکنون پسته کاران در استان کرمان با تشکیل شرکتهای مختلف سعی می کنند تا وضعیت خود را در بازار جهانی تثبیت کنند اما ادامه این روند با توجه به سیاستهای پولی و مالی که غرب پیش گرفته است با مشکلاتی مواجه شده است که برای رفع آنها از جمله انتقال پول تجار از کشورهای وارد کننده و افزایش روز افزون نهاده های تولید و کمبود شدید آب به حمایت دولت نیاز دارد.
 
 
 
بزرگترین مشکل پسته کمبود شدید آب در دشتهای کرمان است
 
به گفته کشاورزان رفسنجانی هم اکنون کمبود آب به مهمترین مشکل پسته کاران استان کرمان تبدیل شده است و قطب تولید پسته جهان در صورتیکه در آینده نزدیک با حل مشکل آب مواجه نشود مرکزیت خود را برای همیشه در تولید این محصول از دست خواهد داد.
 
نکته قابل توجه اینکه سطح آب دشتهای پسته خیز استان کرمان هر ساله چندین متر کاهش می یابد و کیفیت آب در این دشتها کاهش می یابد که در نتیجه به کاهش کیفیت محصول منجر می شود.
 
کمبود آب به حدی دردسر ساز شده است که کشاورزان در برخی دشتها از جمله انار و رفسنجان و راور به صورت داوطلبانه در برخی از فصول سال برداشت آب را متوقف می کنند به امید اینکه بارش باران این ذخایر را تشدید کند.
 
کسی فریاد بی آبی را نمی شوند
 
با این وجود درخت پسته که از کم مصرفترین درختان در خصوص استفاده از آب است و هر ماه به یک بار آبدهی نیاز دارد با کمبود آبدهی مواجه شده است بطوریکه در برخی باغهای پسته کشاورزان در بهترین حالت هر چند ماه یک بار آبدهی می شوند و در این میان هیچ یک از مسئولان فریاد بی آبی کشاورزان را نمی شوند.
 
در این خصوص محسن جلال پور، رئیس اتاق بازرگانی استان کرمان و نائب رئیس اتاق ایران به خبرنگار مهر می گوید: مشکل اصلی صنعت پسته در استان کرمان کمبود آب است و به دلیل همین مشکلات ناشی از کم ابی پیش بینی می شود که این استان بعد از گذر از دهه 90 دیگر قطب تولید پسته نخواهد بود.
 
محسن جلال پور افزود: این درحالی است که سالانه نزدیک 200 تن پسته در استان کرمان برداشت می شود که از این حجم نیز 70 درصد آن صادر می شود و ارزآوری قابل توجهی را برای کشور به همراه دارد.
 

 
وی ادامه داد: برخلاف برخی محصولات کشاورزی در صنعت پسته مشکل فراوری وجود ندارد بلکه تنها کمبود در زمینه آب است اما باید این حقیقت را در نظر بگیریم که اگر می خواهیم مزیت اقتصادی خود را در این بخش حفظ کنیم باید در زمینه کشت این محصول سرمایه گذاری بیشتری را انجام دهیم و زیر ساخت اصلی که آب است را فراهم کنیم.
 
وی افزود: با توجه به شرایط اقتصادی موجود باید روی اقتصاد غیر نفتی سرمایه گذاری شود و پسته نیز اولین محصول از این دست محسوب می شود اما برای تداوم این روند نیاز به حمایت ویژه از کشاورزان داریم.
 
وی با اشاره به تقاضای روز افزون پسته ایران در بازارهای تجاری گفت: باید بازارهای هدف جدید را توسعه دهیم ضمن اینکه زمینه صادرات محصول نیز باید مهیا شود.
 
نرخ تمام شده محصول با افزایش بی رویه نرخ نهاده قابل مقایسه نیست
 
در این میان محمد میرزایی، کارشناس اقتصاد کشاورزی و صادر کننده پسته در گفتگو با مهر اظهارداشت: نرخ تمام شده پسته در حال حاضر با توجه به نرخ تمام شده هزینه تولید به هیچ وجه متناسب نیست بطوریکه هر سال شاهد افزایش نرخ کود، سم و کمبود آب هستیم اما از سوی دیگر هیچ حمایتی از پسته کار و یا صادر کننده نمی شود که ادامه این روند مشکلاتی را ایجاد کرده است.
 
وی ادامه داد: سالهاست که کارشناسان کشاورزی و کشاورزان فریاد بی آبی را بلند کرده اند اما گویی کسی نمی خواهد در این زمینه کاری کند.
 
میرزایی افزود: سطح زیر کشت محصول درحال کاهش است و کم آبی، سرمازدهی و آفت میزان تولید را کاهش داده است و این درحالی است که پسته از مهمترین محصولات کشاورزی و ارز آور است که تقریبا در انحصار ایران قرار دارد اما اگر به همین وضع پیش برویم برخی کشورها که به تازگی وارد این عرصه شده اند گوی رقابت را از ما می ربایند.
 
وی ادامه داد: هم اکنون پسته آمریکا در کشورهای هم مرز با ایران فروخته می شود و به دلیل نرخ تمام شده کمتر، نرخ نهایی نیز کاهش یافته است و در نتیجه مصرف کننده خارجی به سمت پسته ترک و آمریکایی گرایش یافته است.
 
میرزایی افزود: با تمام این شرایط و دیدگاههای تنگ نظرانه ای که برخی در خصوص پسته دارند بخش خصوصی این صنعت را پا برجا نگاه داشته است اما با کم آبی دیگر زمینه کشت در برخی دشتهای استان وجود ندارد چه برسد به توسعه محصول، به همین دلیل انتقال آب به خصوص در بحث حوزه به حوزه به مسئله ای استراتژیک تبدیل شده است.
 
 
 
وی گفت: اگر از این بخش حمایت نشود بدون تردید تا 15 سال آینده از چرخه رقابت خارج خواهیم شد و این درحالی است که ما سالهاست داریم در این خصوص هشدار می دهیم اما تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
 
وحید نظری، صادرکننده پسته نیز در گفتگو با مهر اظهارداشت: کمبود آب مشکل اصلی در خصوص کشت این محصول است و به نظر می رسد طی سالهای آینده امکان کشت در سطح بالا در استان وجود نخواهد داشت.
 
وی ادامه داد: نمی توان از صنعتی که حمایت نمی شود انتظار درآمدهای میلیاردی و ارز آوری داشت.
 
نظری افزود: قیمت سم، کود و سایر نهاده های تولید سال به سال در حال افزایش است و برای انتقال پول محصول صادراتی با مشکلاتی روبرو هستیم.
 
وی خواستار تشکیل کارگروهی برای حمایت از تولید کنندگان و صادر کنندگان پسته شد و گفت: برای تداوم این صنعت باید کاری کنیم که فعالان این بخش تمایل به حضورشان در این عرصه اقتصادی را از دست ندهند.
 
نظری گفت: در برخی دشتهای استان کشاورزان مجبورند برای حفظ باغهای مثمر آب باغهای کم ثمرتر را قطع کنند این درحالی است که آب در دسترس هر روز کمتر می شود.