یخفروشیِ حکمرانی؛ وقتی فرصتها آب میشوند و تصمیمی گرفته نمیشود
گروه اجتماعی: بر اساس این مقاله، هشدار امیرالمؤمنین(ع) درباره گذر سریع فرصتها و تأکید رهبر انقلاب بر ضرورت شجاعت و سرعت در تصمیمگیری، نشان میدهد که ساختارهای اداری ایران نیازمند تحول فوری هستند. این گزارش توضیح میدهد که بیتصمیمی در دستگاهها، جلسات تکراری و فرآیندهای طولانی باعث کاهش اعتماد عمومی، عقبماندگی اقتصادی و از دست رفتن مزیتهای ملی شده و ضرورت تغییر رویکرد مدیران از «احتیاط افراطی» به «تصمیمگیری مسئولانه» بیش از هر زمان دیگری احساس میشود.
به گزارش بولتن نیوز، حاج حسینی: یکی از مهمترین نشانههای کارآمدی حکمرانی در عصر جدید، قدرت تصمیمگیری بهنگام است. در دولتها و سازمانهایی که تصمیمگیری با تعلل، موازیکاری، محافظهکاری یا ترس از تبعات همراه باشد، نهتنها راهحلها دیر میرسند، بلکه فرصتهای بزرگ نیز از دست میروند. سخن سینا کلهر درباره اینکه «چینیها معتقدند روند تصمیمگیری در ایران ۷ تا ۱۰ سال طول میکشد» دقیقاً اشاره به همین فاصله خطرناک میان مسئله و تصمیم دارد؛ فاصلهای که فرصتها را نابود میکند، درست مانند همان حکایت مشهور:
«یخفروشی که چیزی نفروخت، اما همه یخش آب شد!»
این مثال، توصیف دقیقی از وضعیت بسیاری از طرحها، سیاستها و اصلاحات در کشور است؛ اصلاحاتی مثل سربازی، کنکور، تلویزیون خصوصی، اقتصاد دیجیتال، شفافیت مالی، نظام مالیاتی و دهها حوزه دیگر که سالهاست در چرخه ارزیابی، بررسی، کارگروه، کمیسیون و جلسه باقی میمانند.
۱. اهمیت تصمیمگیری سریع در روایات و سیره امیرالمؤمنین(ع)
۱–۱. پیام امیرالمؤمنین(ع): «فرصتها همچون ابر میگذرند»
امیرالمؤمنین(ع) میفرمایند:
«إِنَّ لِلْفُرْصَةِ لَمَرَّةً كَالسَّحَابِ، فَاغْتَنِمُوا مَرَّهَا»
یعنی فرصتها مانند ابر عبور میکنند؛ پس پیش از گذرشان آنها را غنیمت شمارید.
این روایت، ستون اصلی مدیریت فرصت در حکومتداری است:
•فرصت منتظر تصمیمگیر نمیماند.
•تعللِ مدیریتی، نوعی اتلاف منابع ملی است.
•مسئول بیتصمیم، از مسئول بدتصمیم خطرناکتر است.
۱–۲. روایت درباره ضرر تعویق تصمیم
در روایتی دیگر آمده است:
«مَنِ اسْتَبْطَأَ التَّدْبِیرَ عَجَّلَتْ بَهِ الْفَاقَةُ»
کسی که در تدبیر و تصمیمگیری تأخیر کند، فقـر و خسارت او را شتابان فرا میگیرد.
امروز این سخن را در اقتصاد، عدالت، نظام آموزشی و حوزه فرهنگی میبینیم؛ هر جا تصمیمگیری با تأخیر مواجه شود، جامعه هزینه میدهد.
۲. رهبری انقلاب و هشدارهای صریح درباره تعلل در تصمیمگیری
رهبر انقلاب در سالهای مختلف تأکید کردهاند:
•مدیران باید شجاع باشند.
•نباید از تصمیم سخت ترسید.
•کشور بیش از هر چیز از بیتصمیمی و کندی آسیب میبیند، نه از اشتباه در تصمیم.
•گاهی تصمیم نگرفتن، از بد تصمیم گرفتن خطرناکتر است.
یکی از محورهای مهم تذکرات ایشان، این بوده است:
«برای هر مسألهای نباید ماهها و سالها آن را در کمیسیونها و شوراها معطل کرد.»
این نگاه دقیقاً همان چیزی است که امروز در ارزیابی چینیها دیده میشود؛ کشوری که با سرعت تصمیم میگیرد، عملکرد ما را با تأخیرهای چندساله مقایسه میکند.
۳. حکمرانی کند، مثل یخفروشی زیر آفتاب است
حکایت یخفروش، یک تصویر نمادین از نظام تصمیمگیری ناکارآمد است:
•فرصتها همان یخ هستند.
•گرمای زمان و تحولات جهانی، آنها را آب میکند.
•نتیجه: بدون اینکه بهرهای برده شود، همهچیز از دست میرود.
وقتی تصمیمی درباره اصلاح نظام آموزش، ساماندهی سربازی، میدان دادن به بخش خصوصی در رسانه، اصلاح ساختار اقتصادی، تولید محتوا، حمایت از خانواده یا اصلاح نظام بانکی بیش از یک دهه طول بکشد، طبیعی است که «فرصت» تمام شده باشد و جامعه چیزی بهدست نیاورد.
۴. نمونههای جهانی؛ چرا وزیر خارجه انگلیس عزل شد؟
سینا کلهر اشاره میکند که:
اهمیت تصمیمگیری آنقدر بالاست که وزیر خارجه انگلستان تنها به دلیل ناتوانی در اتخاذ تصمیم برکنار شد.
در بسیاری از کشورها:
•بیتصمیمی جرم مدیریتی است.
•مدیر باید شجاع، پاسخگو و زمانشناس باشد.
•نه اینکه مسئله را به «آینده نامعلوم» حواله دهد.
این مقایسه بهخوبی نشان میدهد که استاندارد حکمرانی در دنیا سرعت عمل همراه با دقت است، نه «سالها معطل کردن یک مسئله بدیهی».
۵. پیامدهای تعلل در تصمیمگیری در ایران
تأخیر ۷ تا ۱۰ ساله در تصمیمگیری، آثار جدی دارد:
۱. از بین رفتن فرصتهای اقتصادی
سرمایهگذار منتظر نمیماند.
بازار جهانی منتظر نمیماند.
فناوری هم منتظر نمیماند.
۲. فرسایش سرمایه اجتماعی
وقتی مردم میبینند سالها درباره یک مسئله ساده تصمیمگیری نمیشود، احساس بیاعتمادی و نارضایتی شکل میگیرد.
۳. کاهش رقابتپذیری کشور
اصلاحات دیرهنگام، کشور را از شبکه رقابت منطقهای و جهانی عقب میاندازد.
۴. ضعف فرهنگ پاسخگویی
بیتصمیمی، یعنی:
•هیچکس پاسخگو نیست.
•هیچکس مسئولیت نمیپذیرد.
•همه چیز به آینده حواله میشود.
۶. راهحل؛ تغییر ساختار تصمیمگیری و شجاعت مدیریتی
۶–۱. حرکت از «احتیاط افراطی» به «تصمیم مسئولانه»
مدیر باید بداند:
•تصمیمگیری همیشه ریسک دارد،
•اما بیتصمیمی، ریسک بسیار بزرگتری بر کشور تحمیل میکند.
۶–۲. کوتاه کردن زنجیره تصمیم
در بسیاری از دستگاهها:
•جلسات تکراری،
•کمیتههای موازی،
•فرآیندهای اداری طولانی
بزرگترین مانع اصلاحات هستند.
۶–۳. تعریف زمانبندی روشن
هر سیاست باید:
•اولویتبندی داشته باشد،
•زمانبندی مشخص داشته باشد،
•و مدیر مسئول اجرای آن مشخص باشد.
۶–۴. تقویت شجاعت و پاسخگویی مدیران
این مهمترین عنصر است.
هیچ اصلاحی بدون مدیر شجاع، متعهد و پاسخگو پیش نمیرود.
این همان چیزی است که رهبر انقلاب سالهاست بر آن تأکید میکنند:
«مدیر انقلابی یعنی مدیر بهموقع، تصمیمگیر، شجاع و مسئولیتپذیر.»
جمعبندی:
حکمرانی کارآمد، نیازمند تصمیمهای بهنگام، دقیق و شجاعانه است.
روایات اهلبیت(ع)، تجربه تاریخی، عقل مدیریتی و حتی نظامهای سیاسی مدرن همگی بر یک نکته تأکید میکنند:
بیتصمیمی هزینهای بیشتر از اشتباه دارد.
وقتی تصمیمگیری ۷ تا ۱۰ سال طول بکشد، نتیجه همان میشود که در حکایت آمده:
«یخ نفروخت، اما آب شد و رفت.»
اگر میخواهیم کشور از فرصتهای بزرگ عقب نماند، باید:
•حلقههای تصمیمگیری را کوتاه کنیم،
•مدیران شجاع را در مسئولیت قرار دهیم،
•و فرهنگ «تصمیمگیری مسئولانه» را جایگزین «احتیاطِ فلجکننده» کنیم.
منابع:
نهجالبلاغه، حکمت ۲۱ – درباره گذر سریع فرصتها.
غررالحکم و دررالکلم، حدیث ۸۲۹۲ – درباره پیامدهای تأخیر در تصمیمگیری.
نهجالبلاغه، حکمت ۱۷۵ – درباره شجاعت و پرهیز از تردید در عمل.
بیانات رهبر انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان و مدیران (سالهای ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰) درباره ضرورت تصمیمگیری بهموقع.
اظهارات سینا کلهر درباره طولانی بودن روند تصمیمگیری در ایران.
مقالات و گزارشهای حکمرانی جهانی درباره برکناری مقامات به دلیل بیتصمیمی.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
