متن برجام ۱۴ ماه قبل از امضای توافق در یک اندیشکده آمریکایی نوشته شده بود

گروه سیاسی: در یک برنامه تلویزیونی که به بررسی ابعاد توافق هسته‌ای ایران (برجام) می‌پرداخت، جبرائیلی با ارائه اسنادی، ادعاهای جنجالی و قابل تأملی را مطرح کرد که روند مذاکرات و ساختار این توافق را به کلی زیر سؤال می‌برد. این منتقد مدعی شد که برخلاف تصور عمومی مبنی بر دو سال مذاکره فشرده، متن اصلی برجام یک «دیکته» از پیش نوشته شده توسط یک اندیشکده آمریکایی بوده و تیم مذاکره‌کننده ایران در عمل متنی را پذیرفته که فاقد توازن و تضمین‌های لازم برای حفظ منافع ملی بوده است.

به گزارش بولتن نیوز، مهم‌ترین و جنجالی‌ترین بخش اظهارات این کارشناس، لحظه‌ای بود که سندی را به دوربین نشان داد و ادعا کرد این گزارش توسط «گروه بین‌المللی بحران» (International Crisis Group)، یک اندیشکده مستقر در آمریکا، ۱۴ ماه پیش از امضای رسمی برجام منتشر شده است. او با قاطعیت اظهار داشت: «این متن برجام است و این هم متن گزارش آن اندیشکده. شما به من نشان بدهید تفاوت این دوتا چیست؟» به گفته وی، جزئیات دقیقی مانند تعداد سانتریفیوژها و حتی محل نگهداری آن‌ها، تماماً در این گزارش قید شده بود. این ادعا، این پرسش بنیادین را مطرح می‌کند که اگر متن نهایی از قبل آماده بوده، «دو سال مذاکره صرف چه کاری شده است؟»

جبرائیلی برای تشریح ضعف‌های ساختاری برجام، به یک مثال ملموس متوسل شد: «شما وقتی خانه‌ای را معامله می‌کنید، هرگز سند را به نام خریدار نمی‌زنید تا بعداً او پولش را بپردازد. حتی دو دوست هم این‌گونه معامله نمی‌کنند و چک و تضمین می‌گیرند.» او این مثال را به ساختار اجرای تعهدات در برجام تعمیم داد و گفت: «ایران پذیرفت تمام ۱۵ بند تعهدات خود را به طور کامل اجرا کند و تنها پس از اتمام کار ایران، آمریکا شروع به اجرای تعهداتش کند.» از نظر او، این ساختار نامتوازن هرگونه اهرم فشار را از دست ایران خارج کرد، زیرا طرف مقابل پس از دریافت همه امتیازات، دیگر انگیزه‌ای برای پایبندی به وعده‌های خود نداشت.

یکی دیگر از ایرادات اساسی مطرح شده، نبود یک مکانیسم نظارتی متقارن بود. این کارشناس فاش کرد که در تیرماه سال ۹۴، یعنی پیش از نهایی شدن توافق، به تیم مذاکره‌کننده پیام داده و هشدار داده بود که در متن پیش‌نویس، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به عنوان ناظر بر اجرای تعهدات ایران تعیین شده، اما هیچ نهاد یا سازوکار مشخصی برای نظارت بر اجرای تعهدات آمریکا، به‌ویژه در زمینه لغو تحریم‌ها، وجود ندارد. او پرسید: «چه کسی باید نظارت می‌کرد که آمریکا تحریم‌ها را برمی‌دارد؟»

نقطه اوج انتقادات به مسئله «برگشت‌پذیری» تعهدات بازمی‌گشت. این منتقد تأکید کرد که طرف غربی صرفاً تحریم‌ها را «تعلیق» کرد و نه «لغو»، و همین تعلیق نیز منوط به تمدیدهای دوره‌ای رئیس‌جمهور آمریکا شد. اما در مقابل، ایران به جای «تعلیق» فعالیت‌های خود، دست به اقداماتی «برگشت‌ناپذیر» زد. او با لحنی گلایه‌آمیز گفت: «سانتریفیوژها را شکستند و از کار انداختند؛ در قلب رآکتور اراک بتن ریختند.» وی معتقد بود ایران می‌توانست به جای نابودی زیرساخت‌ها، آن‌ها را تحت نظارت آژانس پلمب کند تا در صورت عدم پایبندی طرف مقابل، امکان بازگشت سریع به شرایط اولیه وجود داشته باشد.

جبرائیلی در پایان با اشاره به حضور افرادی همچون «هومن مجد» و «دری اصفهانی» در تیم‌های مرتبط با مذاکرات، وجود «نفوذ» و «جاسوسی» را از دیگر دلایل شکل‌گیری چنین توافق ضعیفی دانست و نتیجه گرفت که اروپا نیز در عمل نه حامی برجام، بلکه حامی اجرای تعهدات از سوی ایران است و عزمی برای مقابله با آمریکا از خود نشان نمی‌دهد.