ناشدنی، شدنی شد

دکتر فلوید جان لوییس

به گزارش بولتن نیوزدر تاريخ دانش پزشكي تا قرنها به اعتقاد پزشكان و محافل علمي جهان، قلب به دليل نوع عملكردش، عضوي غير قابل جراحي در نظر گرفته مي شد. اما هفتاد و سه سال قبل در روز تاریخی 2 سپتامبر سال 1952 اولين عمل جراحي موفق قلب باز در جهان توسط دكتر فلويد جان لوييس (Floyd John Lewis) و همكارانش در دانشگاه مينه سوتا آمريكا انجام شد و کاری که همیشه ناشدنی در نظر گرفته می شد، شدنی شد! این سرآغاز جراحی قلب باز در جهان بود.

دختري 5 ساله مبتلا به بيماري مادرزادي قلبي نقص ديواره بين دهليزي (ASD) با استفاده از روش كاهش شديد دماي بدن (هايپوترمي عميق) با موفقيت تحت عمل جراحي بستن نقص ديواره بين دهليزي قرار گرفت. اين اولين عمل جراحي قلب باز در جهان بود كه  زير ديد مستقيم جراح انجام مي شد.

براي انجام جراحي داخل قلبي به روش جراحي قلب باز و زير ديد مستقيم، نياز به روشي بود كه در آن قلب از خون تخليه شود و خون ورودي به آن قطع شود و همچنين به اعضاي حياتي بدن و خود قلب هم آسيب نرسد. به همین دلیل هم بود که به اعتقاد دانشمندان این کار ناشدنی بود و داخل قلب را هرگز نمی توان جراحی کرد.

پس از سالها كار و تحقيق، دكتر لوييس و همكارانش در دانشگاه مينه سوتا دريافتند كه با استفاده از روش كاهش شديد دماي بدن (هايپوترمي عميق)  و رساندن دماي بدن بيمار به 28 درجه سانتي گراد مي توان براي مدت كوتاهی در حد چند دقيقه گردش خون بدن را متوقف كرد بدون آنكه به اندام هاي حياتي بدن آسيبي وارد شود. آنها با طراحي پتوهاي پلاستيكي مخصوص كه به يك ماشين خنك كننده متصل مي شدند دماي بدن بيمار را مي توانستند تا 28 درجه سرد كنند.

در روز 2 سپتامبرسال 1952 دختري 5 ساله مبتلا به بيماري مادرزادي قلبي نقص ديواره بين دهليزي (ASD) با استفاده از اين روش با موفقيت تحت جراحي قلب باز قرار گرفت. پس از بيهوشي عمومي، ابتدا با استفاده از دستگاه طراحي شده، دماي بدن بيمار را تا 28 درجه سرد كردند و سپس با باز كردن قفسه سينه،  2 سياهرگ اصلي ورودي به قلب را به صورت موقت بستند. قلب خالي از خون شد و چون دماي بدن بسيار سرد بود به اندام هاي حياتي هم آسيبي نمي رسيد. سپس دهليز راست قلب خالي از خون را باز كردند و زير ديد مستقيم نقص ديواره بين دهليزي را بستند و پس از آن سياهرگ ها را باز كردند و دماي بدن را به حد طبيعي 37 درجه رساندند. كل مدت توقف گردش خون 5 دقيقه و 30 ثانيه بود. در طي عمل جراحي براي جلوگيري از ورود هوا و آمبولي هوا به سيستم شرياني بدن، شريان آئورت هم به صورت موقت بسته شد و براي خونرساني به عروق كرونر قلب هم، خون اكسيژنه شده را با سوزن مخصوص داخل ريشه شريان آئورت تزريق مي كردند.

همكاران دكتر لوييس در اين عمل جراحي بي سابقه در جهان، دكتر ريچارد واركو (Richard Varco) و دكتر تاوفيك (Mansur Taufic) و دكتر والتون لايلهي ( (Walton Lilleheiبودند. با تلاش اين بزرگان براي اولين بار در جهان، نقايص مادرزادي داخل قلبي به روش جراحي قلب باز و زير ديد مستقيم انجام شد.

دكتر لوييس (راست) و دكتر واركو(چپ) و دستگاه هايپوترمي عميق

يك سال بعد در سال 1953 و با اختراع يكي از بزرگترين دستاوردهاي علمي جهان يعني ماشين پمپ قلب و ريه مصنوعي توسط    دكتر جان گيبون (John Gibbon)  جراحي قلب باز در جهان وارد مرحله جديدي شد.

دکتر جان گیبون

گيبون معتقد بود اگر دستگاهي باشد كه خون وريدي بيمار را دريافت كند، آنرا اكسيژنه كند و سپس به شريان بيمار بازگرداند، بيمار مي تواند با موفقيت تحت عمل جراحي قلب و ريه قرار بگيرد و زنده بماند. او كار طراحي اين دستگاه را آغاز كرد و پس از بيست سال تلاش و بارها آزمايش، موفق شد اولين دستگاه پمپ قلبي-ريوي را بسازد.

در 6 ماه می سال 1953، گیبون توانست اولین عمل جراحي موفقیت آمیز قلب باز را بر روی یک بیمار 18 ساله مبتلا به بيماري مادرزادي قلبي نقص بزرگ ديواره دهليزي (ASD) و با استفاده از دستگاه پمپ قلبي-ريوي و بای پس کامل قلبی-ریوی انجام دهد. بیمار پس از این جراحی بیش از 30 سال دیگر زندگی کرد.

تهیه و تنظیم : دکتر حسین شهزادی – فوق تخصص قلب کودکان – مرکز قلب شهید رجایی