كاشان٬ مهد پزشكي ايران

به گزارش بولتن نیوز شهر كاشان يكي از كهن ترين شهرهاي ايران و مهد تمدن سيلك با قدمتي بيش از 7000 سال است. اين شهرباستاني٬ مهد پزشكي ايران نيز هست. كاشان سابقه تاريخي درخشاني در طب دارد و پزشكان سرشناس بسياري از اين شهر از عصر صفوي تا قاجار و پهلوي پايه گذار طب نوين در ايران بوده اند. به گواه تاريخ٬ طبابت در ريشه و سرشت مردم كاشان بوده است و خاندان هاي زيادي در كاشان به مدت صدها سال به طبابت مشغول بوده اند. 

در عهد صفويه بيشتر پزشكان سرشناس و مخصوص پادشاهان صفوي از كاشان بودند. از جمله معروف ترين آنها٬ رکن‌الدین مسعود بن علی کاشانی٬ مشهور به مسيح كاشاني و حكيم ركنا٬ است. وي پزشك مخصوص شاه عباس صفوي بود. او در اواسط نيمه دوم قرن دهم هجري در كاشان متولد شد و خاندانش از دیرباز پیشه‌ طبابت داشتند. پدرش٬ حكيم نظام الدين علي كاشاني٬ در عهد شاه طهماسب صفوي طبیب مخصوص وي بود. حكيم ركنا در سال 1066 هجري قمري درگذشت. حكيم ركنا علاوه بر طبابت٬ شاعري برجسته و خوشنويسي هنرمند بود.

اما اوج شهرت پزشكان كاشاني در دوره قاجار است. در اين دوره٬ پزشكان اهل كاشان علاوه بر طبيب مخصوص دربار بودن٬ در امر آموزش و گسترش علم نوين پزشكي هم كوشا بودند. در دوران حكومت طولاني ناصرالدين شاه٬ چندين پزشك برجسته كاشان قابل ذكر هستند.

حكيم نور محمود نهوراي٬ مشهور به نور الحكما٬ پزشك مشهور و حاذق دربار ناصرالدين شاه قاجار است. در سال 1190 هجري شمسي در كاشان متولد شد. پدرش حكيم هارون كاشاني پزشك مخصوص محمد شاه قاجار بود. حكيم نور محمود اولين مبتكر طب سوزني در ايران است. از دوران طبابت نورالحکما، روایات و داستان‌هایی شگفت‌انگیز نقل می‌شود. از جمله این که در آن زمان، توجه ناصرالدین شاه به حکیم، باعث حسادت بسیاری از رقبا شد و پس از این که در اثر توطئه‌چینی رقیبان مورد اصابت چندین ضربه چاقو در ناحیه‌ شکم قرار می‌گیرد، با کمک یکی از فرزندانش شکم خود را جراحی می‌کند و چند روز بعد، حکیم زنده و سالم در مقابل نگاه‌ های وحشت‌زده‌ رقبای خویش، به کار ادامه می‌دهد. خاندان حكيم نور محمود از جمله فرزندانش از طبيبان مشهور زمان خود بودند. وي در سال 1275 شمسي و در سن 85 سالگي درگذشت.

فرزندان حكيم نور محمود يعني حكيم ايوب٬ حكيم افلاطون و فيلسوف همايون همگي از اطباي معروف زمان خود بودند. فیلسوف همایون از پزشكان مشهور زمان مظفرالدین شاه، محمد علی شاه و احمد شاه قاجار بود و پس از آن فرزند ارشد فیلسوف همایون، دکتر جالینوس نهورای راه پدرانش را ادامه داد.

حكيم نور محمود

ميرزا ابوالفضل خان حكيم باشي٬ ديگر پزشك مشهور كاشاني در دوران ناصرالدين شاه قاجار است كه "خانه تاریخی حکیم‌ باشی" با شاخصه‌های برجسته معماری و نقاشي هاي ديواري كم نظير از او در کاشان به یادگار مانده است.

با همت بزرگ مرد تاريخ ايران٬ ميرزا محمد تقي خان فراهاني و ملقب به اميركبير (19 دي 1185 شمسي در فراهان - 20 دي 1230 شمسي در كاشان)٬ و نخستين صدر اعظم ناصرالدين شاه قاجار٬ مدرسه دارالفنون در سال 1230 شمسي در تهران تاسيس شد. آموزش طب نوين و مدرن٬ يكي از اركان اصلي آموزشي اين مدرسه بود. در اين دوران هم پزشكان اهل كاشان نقش مهمي در آموزش و گسترش طب نوين داشتند.

ميرزا اسدالله طبيب و ميرزا احمد كاشاني از طبيبان برجسته آن دوران هستند. ميرزا اسدالله طبيب در چاپ كتاب قانون ابن سينا بسيار تلاش كرد و ميرزا احمد كاشاني از استادان نامي مدرسه طب دارالفنون بود.

پس از آغاز آموزش طب نوين در ايران٬ مكاتب اربعه يا چهارگانه٬ نقش مهمي در آموزش باليني دانشجويان طب داشتند. مكاتب اربعه٬ مطب چهار پزشك حاذق ايراني آن دوران بود كه دانشجويان طب تحت نظارت اين اساتيد به فراگيري باليني طب نوين مي پرداختند. مطب اين پزشكان در تهران بود و دانشجويان طب پس از آموزش در مطب هر يك از اين 4 پزشك مشهور و با تاييد آنها٬ مدرك طبابت دريافت مي كردند. دو نفر از اين اساتيد سرشناس٬ اهل كاشان بودند :

1 - ميرزا زين العابدين خان ضرابي٬ مشهور به مؤتمن الاطبا٬ پزشك نامي دوران قاجار و پزشك دربار ناصرالدين شاه بود. در سال 1210 شمسي متولد شد و از خاندان معروف و سرشناس ضرابي هاي كاشان بود. او از نخستين فارغ التحصيلان پزشكي دارالفنون و پزشكي حاذق و جراحي چيره دست بود.

شاعر پرآوازه ايران٬ محمد تقي بهار يا همان ملك الشعرا بهار نيز از اين خاندان مشهور كاشاني است.

2 - ميرزا سيد حسين خان هنجن٬ مشهور به نظام الحكما٬ در سالهاي انتهايي دهه 1220 شمسي در كاشان متولد شد. خاندانش از علماي مشهور كاشان بودند ولي علاقه شديد وي به طب٬ سبب شد جهت تحصيل پزشكي به دارالفنون برود و پس از فراغت از تحصيل٬ از پزشكان مشهور زمان خود و پزشك دربار ناصرالدين شاه قاجار شد. او جهت تكميل تحصيلات به اروپا هم رفت. نظام الحكما در سال 1305 شمسي در تهران درگذشت.

اما بي شك٬ نام مشهورترين پزشك معاصر و اهل كاشان٬ دكتر ولي الله نصر است. وي پزشک، پژوهشگر، سياستمدار٬ حقوق دان، عضو فرهنگستان ایران و از بنیانگذاران آموزش نوین در ایران است.

دكتر ولي الله نصر

او در سال 1255 شمسي در " محله پشت مشهد کاشان " زاده شد. پدرش٬ ميرزا احمد نصرالاطبا کاشانی٬ از پزشكان مشهور بود. ولي الله پس از طی تحصيلات دوره ابتدایی در زادگاهش در سن دوازده سالگی به تهران رفت. در تهران پدرش٬ میرزا احمد٬ پزشک دربار شد و همزمان به تدریس در دارالفنون پرداخت و بعدها از مظفرالدین شاه لقب نصرالاطبا گرفت.

ولی‌الله نیز در تهران به دارالفنون رفت و به تحصيل طب پرداخت و بعد از فارغ ‌التحصیلی در رشته پزشکی به طبابت مشغول شد. او در کنار پزشکی، علوم دیگر مانند حقوق، فلسفه، حکمت، ادبیات عرب و معارف اسلامی را نیز فرا گرفت و به زبان های فرانسوی و عربی آگاهی کامل داشت. او از سال 1277 شمسي تدریس پزشکی در مدرسه دارالفنون را آغاز کرد. وي سابقه نمايندگي مجلس شوراي ملي٬ معاونت عدليه٬ معاونت وزارت فرهنگ  و رياست دانشكده هاي ادبيات٬ حقوق و پزشكي  دانشگاه تهران را نيز دارد.

دكتر ولي الله نصر از پايه گذاران آموزش نوين در ايران است. نام دبيرستاني معروف در تهران به نام وي بود (دبيرستان دخترانه نرجس كنوني). او در سال 1324 شمسي درگذشت.

دكتر جهانشاه صالح٬ پزشك و سياستمدار دوران پهلوي٬ استاد و بنيانگذار كرسي بيماري هاي زنان و زايمان در دانشگاه تهران

دكتر جهانشاه صالح

وي در سال 1283 شمسي در كاشان متولد شد. پس از تحصيلات ابتدايي در كاشان و تحصيلات متوسطه در تهران جهت ادامه تحصيل به آمريكا رفت و موفق شد در رشته پزشكي و تخصص بيماري هاي زنان و زايمان فارغ التحصيل شود. در سال 1313 شمسي به ايران بازگشت و به تدريس در دانشكده پزشكي تهران پرداخت و بنيانگذار طب زنان و مامايي در ايران شد. وي سابقه چندين دوره وزارت بهداري و همچنين رياست دانشگاه تهران را دارد. در سال 1375 شمسي درگذشت.

كاشان٬ اين شهر باستاني٬ همواره در تاريخ فرهنگ و دانش اين سرزمين درخشيده است.

تهيه و تنظيم : دكتر حسين شهزادي - فوق تخصص قلب كودكان