آیا دولت روحانی بودجه توسعه موشکی سپاه را پرداخت کرد یا سپاه خودکفا بود؟ / تاملی بر توییت جدید دکتر دهقان در این رابطه

گروه سیاسی: در روزهای اخیر شائبه‌هایی مطرح شده که دولت حسن روحانی بخشی از هزینه برنامه‌های موشکی سپاه را تأمین کرده است. توییت دکتر دهقان وزیر وقت دفاع در دولت روحانی یکی از همین موارد است که در پاسخ به تشکیک کنندگان در نقش دولت روحانی در حمایت از صنعت موشکی کشور و در تبیین نقش دولت وقت نوشته شده است. از سوی دیگر فرماندهان سپاه (از جمله شهید امیرعلی حاجی‌زاده) پافشاری می‌کردند که موشک‌های نقطه‌زن ایران عمدتاً با منابع داخلی سپاه ساخته شده‌اند. بررسی مستند اظهارات منتشرشده نشان می‌دهد دولت روحانی و برخی مقامات آن به یکدیگر پاسخ می‌دهند: دولت می‌گوید کمک‌های ویژه‌ای به نیروی‌های مسلح کرده و سازنده موشک‌ها وزارت دفاع است، اما فرماندهان سپاه اعلام می‌کنند به دلیل تأخیر در بودجه، گاهی ناچار شدند منابع خود را صرف پروژه‌های حیاتی کنند. در ادامه، اظهارات کلیدی مقامات و سرداران سپاه در این باره مرور می‌شود.

به گزارش بولتن نیوز، در دولت روحانی فرماندهان ارشد سپاه صراحتاً از سختی‌های مالی دفاع کردند. به‌عنوان نمونه، سردار شهید امیرعلی حاجی‌زاده (فرمانده سابق هوافضای سپاه) در تیر ۱۴۰۴ گفت: «در دولت‌های یازدهم و دوازدهم (دولت روحانی) قبل از اینکه آمریکا، اسرائیل و اروپایی‌ها به رزمایش ما یا شلیک موشک اعتراض کنند، دولتمردان اعتراض می‌کردند!». این اظهارنظر صریح نشان می‌دهد که نگاه دولتی در آن دوره مخالف برجسته‌نمایی برنامه موشکی سپاه بوده و به‌گفته او، اعتراض مقامات داخلی حتی پیش از انتقادات خارجی مطرح می‌شد. همچنین از جمله روایت‌های منتشرشده درباره کمبود منابع مالی سپاه در دوره روحانی است. در مصاحبه‌ای که رییس‌جمهور روحانی در تیر ۱۳۹۶ انجام داد، او ضمن تأکید بر پیشرفت سلاح‌های راهبردی ایران گفت: «سازنده این موشک، دولت و وزارت دفاع است و پول آن را بخش اقتصادی کشور تأمین می‌کند». به بیان دیگر روحانی اعلام کرد بخش عمده بودجه دفاعی از لایحه عمومی کشور و وزارت اقتصاد/دفاع تأمین می‌شود. همین اظهارات در رسانه‌های رسمی هم بازتاب یافت که نشان می‌دهد نگاه دولتی آن زمان، مشارکت بودجه‌ای وزارتخانه‌ها در این پروژه‌ها را نادیده نمی‌گیرد.

از سوی دیگر، فرماندهان سپاه می‌گویند واقعیت چیز دیگری است: به‌گفته آنها، کمک‌های دولتی در عمل ناکافی بود و سپاه مجبور بود بار مالی پروژه‌ها را خود به دوش بکشد. برای نمونه، همین چند روز پیش احسان خاندوزی (وزیر اقتصاد دولت سیزدهم) با استناد به گفته‌های جانشینان حاجی‌زاده، اظهار داشت: «در دولت دوازدهم سپاه برای آزمایش موشک‌های هایپرسونیک مجبور شد زمین‌های پادگان‌های مربوط به هوا و فضا را بفروشد». این حرف بازتاب ویدیویی از گفته‌های سرداران سپاه بود که فروش اموال غیرنقد سپاه را برای تأمین هزینه موشکی تأیید می‌کند. در ادامه همین بحث، سردار شهید محمدباقر باقری (رئیس وقت ستاد کل نیروهای مسلح) در آذر ۱۳۹۵ در جمع فرماندهان نظامی تأکید کرد دولت تا آن زمان تنها حدود ۲۰ درصد از بودجه دفاعی را به نیروها پرداخت کرده است: «دولت تاکنون ۲۰ درصد بودجه دفاعی را پرداخت کرده است». اظهارات شهید باقری نشان می‌دهد حتی بودجه مصوب در لایحه هم به صورت کامل پرداخت نشده و قاعدتاً بخش عمده پروژه‌ها می‌بایست از محل درآمدهای خود سپاه یا فروش دارایی‌ها پیش می‌رفته است.

در کنار این موارد، سند دیگری که موید خوداتکایی سپاه است، نقل‌قول شهید حاجی‌زاده در یک جلسه خصوصی است که در رسانه‌ها منتشر شده است. وی گفته بود حاضر است بخش عمده‌ای از بودجه موشکی تخصیصی را «دولتی» به رسانه‌ها بدهد تا صرفاً پروژه موشک‌ها متوقف نشود: «حاضرم داوطلبانه بخش قابل توجهی از هزینه‌ای که برای ساخت موشک به من می‌دهید به رسانه‌ها بدهم... من به مسئولان گفته‌ام حاضرم این حجم از بودجه را به رسانه بدهم و کار موشک هم همچنان سر جای خودش باشد». این سخنان (منتسب به حاجی‌زاده و نقل شده در تیر ۱۴۰۴) به‌روشنی تأکید می‌کند که منابع مالی موشکی، بودجه‌های دولتی خط‌خورده‌ای هستند که قابل انتقال به بخش‌های دیگر نیست، و خود او آماده «تخصیص مجدد» آن‌ها بود تا پروژه‌ها لطمه نبیند. از نگاه امامان فناوری موشکی کشور، چنین پیشنهادی گویای این است که سپاه حتی حاضر بود از منابع دولتی خود به نفع حمایت رسانه‌ای از صنعت موشکی چشم‌پوشی کند؛ یعنی در جایی که دولت کمک نکرده بود، سپاه راهکار مستقل اندیشیده بود.

در مقابل، مقامات دولتی روحانی این روایت سپاه را رد یا دست‌کم تکذیب می‌کنند. محمدباقر نوبخت (معاون رئیس‌جمهور روحانی) در واکنش به ادعای «خاندوزی» عنوان کرد اظهارات او کذب است و برای روشن شدن موضوع می‌توان از مقامات وقت (سردار دهقان، امیرحاتمی و مدیران بودجه سپاه) پرس‌وجو کرد. نوبخت گفت دولت‌های یازدهم و دوازدهم کمک‌های «ویژه و کم‌نظیری» به حوزه دفاعی و موشکی کرده‌اند که باید به مردم گزارش داده شود. در عمل اما سندی از تخصیص‌ کامل بودجه دفاعی منتشر نشده و اعداد ناقص حکایت از تنگنا دارد. آمارهایی مانند گزارش شهید باقری یا وقوع نیاز فروش دارایی از جانب سپاه (که خود فرماندهان سپاه به آن اذعان کرده‌اند) نشان می‌دهد در بهترین حالت دولت به وعده‌های بودجه‌ای خود عمل نکرد. هرچند دولتمردان روحانی در سخنان تبلیغاتی ادعا کردند بودجه صنایع دفاعی افزایش یافته (مثلاً روحانی گفت سلاح‌های راهبردی دولت یازدهم در ۸۰ درصد رقم سابق بود)، اما گزارش آماری صادقانه‌ای درباره هزینه‌های واقعی دفاعی موجود نیست.

نتیجه‌گیری:

بررسی شواهد نشان می‌دهد کمک‌های مصوب دولتی به‌طور کامل تخصیص نیافته و پس از جنگ ۱۲ روزه، بارها فرماندهان سپاه از مشکلات مالی سخن گفته‌اند. بنابراین مشهود است که در دولت روحانی بخش بزرگی از هزینه پروژه‌های موشکی (اعم از تحقیق و توسعه و آزمایش‌ها) از محل منابع داخلی سپاه و نهادهای تحت مدیریت آن تأمین شده است، هرچند دولت نیز هم‌زمان مدعی همکاری بوده است. لذا به نظر می‌رسد آنچه دکتر دهقان به عنوان وزیر وقت دفاع کشور مطرح کرده‌اند پوشش دهنده تمامی ابعاد واقعیت موضوع نیست و این واقعیت ابعاد دیگری هم داشته که در لابلای سخنان دیگران به چشم میخورد و باید مدنظر قرار گیرد.