GPS؛ چشم جنگ مدرن یا پاشنه آشیل نظامی؟

دوستان بولتن نیوز خلاصه این پژوهش حقیر را منتشر کردند ولی شاید مشروح آن برای برخی علاقمندان مفید باشد لذا متن کامل به شرح زیر تقدیم می گردد:

استفاده استراتژیک از GPS در جنگ‌های امروزی: از هدف‌گیری دقیق فرماندهان تا نابودی پدافندها

سامانه‌های موقعیت‌یابی ماهواره‌ای مانند GPS، امروز به ابزاری حیاتی در جنگ‌های مدرن تبدیل شده‌اند. این فناوری‌ها به نیروهای نظامی امکان می‌دهند تا فرماندهان و افراد کلیدی دشمن را با دقت بسیار بالا هدف‌گیری کنند و همچنین با ایجاد اختلال در سیستم‌های دفاعی، پدافندهای هوایی را کور و از کار بیندازند. تحولاتی که این سامانه‌ها در عملیات نظامی ایجاد کرده‌اند، باعث شده تا نقشی کلیدی در مقابله با تهدیدات امنیتی ایفا کنند.

عملکرد سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای
سامانه‌های موقعیت‌یابی ماهواره‌ای، موقعیت دقیق هر نقطه روی زمین را با استفاده از ماهواره‌هایی که در مدار زمین قرار دارند، تعیین می‌کنند. گیرنده‌های زمینی که در دستگاه‌هایی مانند گوشی‌های هوشمند، خودرو، ساعت‌های هوشمند یا سامانه‌های پدافندی نصب شده‌اند، سیگنال‌های ارسالی از حداقل چهار ماهواره را دریافت و بر اساس آنها مختصات سه‌بعدی (طول، عرض و ارتفاع) و زمان دقیق را محاسبه می‌کنند. دقت این سیستم‌ها در کاربردهای عمومی معمولاً بین ۳ تا ۵ متر است، اما در حوزه نظامی، این دقت می‌تواند به کمتر از یک متر برسد.
سیستم GPS از سه بخش اصلی تشکیل شده است: ماهواره‌های فعال در مدار که سیگنال‌های موقعیت و زمان را ارسال می‌کنند، ایستگاه‌های زمینی که بر کنترل و تنظیم این ماهواره‌ها نظارت دارند، و گیرنده‌های کاربری که سیگنال‌ها را دریافت و موقعیت را محاسبه می‌کنند. در این شبکه معمولاً بین ۳۰ تا ۳۲ ماهواره فعال وجود دارد که به صورت مداوم داده ارسال می‌کنند.

کاربردهای گسترده GPS
فناوری GPS ابتدا توسط وزارت دفاع آمریکا به منظور کاربردهای نظامی توسعه یافت و سپس به صورت عمومی در دسترس قرار گرفت. امروزه این فناوری در حوزه‌های متعددی استفاده می‌شود؛ از ناوبری خودروها، کشتی‌ها و هواپیماها گرفته تا مسیریابی در گوشی‌های هوشمند، ردیابی افراد و اشیاء، نقشه‌برداری و کشاورزی دقیق. در حوزه نظامی، GPS اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا نیروهای زمینی، هوایی و دریایی را قادر می‌سازد موقعیت دقیق خود را در مناطق ناشناخته شناسایی و مسیرهای عملیات را به صورت دقیق تعیین کنند.
همچنین، تسلیحات هوشمند مانند موشک‌ها و بمب‌های هدایت‌شونده با کمک GPS می‌توانند با دقت کمتر از ۱۰ متر به اهداف خود اصابت کنند. پهپادها و هواپیماهای نظامی نیز با استفاده از ناوبری خودکار GPS در عملیات شناسایی و حمله نقش مهمی دارند. این فناوری امکان هماهنگی دقیق و لحظه‌ای میان واحدهای مختلف را فراهم می‌کند و اطلاعات موقعیتی و نقشه‌های زنده را به اشتراک می‌گذارد. علاوه بر این، GPS در مدیریت لجستیک و ردیابی تجهیزات و وسایل نقلیه نقش کلیدی ایفا می‌کند و جابه‌جایی نیروها را تسریع و دقیق‌تر می‌سازد.

امنیت و نفوذپذیری سامانه GPS
نفوذ مستقیم به شبکه GPS، از جمله کنترل ماهواره‌ها یا ایستگاه‌های زمینی، به جز آمریکا و کشورهای هم‌پیمان آن تقریباً غیرممکن است. این وضعیت ناشی از رمزنگاری پیچیده، نظارت مداوم و فناوری پیشرفته این سامانه است. در حوزه نظامی نیز برای حفظ امنیت و دقت عملکرد، از روش‌های متعددی مانند رمزنگاری پیشرفته، آنتن‌های مقاوم و حسگرهای مکمل بهره گرفته می‌شود. آیا واقعاً می‌توان باور کرد که چنین امکانات پیشرفته‌ای در اختیار متحدان امنیتی آمریکا، مانند اسرائیل، قرار نگرفته باشد؟

محدودیت‌های GPS در فضاهای داخلی آپارتمان برای انجام یک ترور
سیستم GPS به‌تنهایی قادر به تشخیص دقیق موقعیت افراد در طبقات مختلف ساختمان نیست، زیرا سیگنال‌های آن نیازمند دید مستقیم به آسمان بوده و در محیط‌های بسته ضعیف یا منعکس می‌شوند. دقت ارتفاعی GPS معمولاً بین ۵ تا ۱۵ متر است، در حالی که ارتفاع هر طبقه بین ۳ تا ۴ متر می‌باشد. بنابراین، تعیین دقیق طبقه حضور فرد با GPS به تنهایی امکان‌پذیر نیست.
برای رفع این محدودیت، فناوری‌های مکملی مانند فشارسنج داخلی گوشی، شتاب‌سنج، ژیروسکوپ و موقعیت‌یابی مبتنی بر Wi-Fi و بلوتوث به کار گرفته می‌شوند که می‌توانند تغییر طبقه و موقعیت دقیق را در داخل ساختمان‌ها تخمین بزنند. در مکان‌های حساس مانند فرودگاه‌ها یا زندان‌ها، فناوری‌های پیشرفته‌تری مانند تگ‌های BLE و RFID، دوربین‌های هوشمند و تحلیل رفتار با هوش مصنوعی برای ردیابی افراد و تشخیص ورود انها به طبقات خاص استفاده می‌شود.

رقابت سامانه‌های ناوبری جهانی
GPS تنها سامانه موقعیت‌یابی ماهواره‌ای در جهان نیست. این سیستم که متعلق به آمریکا است، پرکاربردترین و قدرتمندترین سامانه با دقت و پایداری بالا به شمار می‌رود، به ویژه در نسخه نظامی. در کنار GPS، سامانه‌های پیشرفته‌ای مانند BeiDou چین و GLONASS روسیه نیز فعال هستند. BeiDou علاوه بر دقت بالا، قابلیت‌های ارتباطی دوطرفه و خدمات تجاری خاصی ارائه می‌دهد و در برخی مناطق جهان، به ویژه آسیا و آفریقا، عملکرد بهتری نسبت به GPS دارد. GLONASS نیز در عرض‌های جغرافیایی شمالی عملکرد قابل قبولی دارد، اگرچه فناوری آن نسبت به دیگر رقبا قدیمی‌تر است.

توانایی اخلال در سامانه‌های ناوبری در زمان جنگ
کشورهای مالک سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای جهانی می‌توانند در شرایط جنگی با استفاده از فناوری‌های جنگ الکترونیک، عملکرد سامانه‌های پدافندی دشمن را به طور جدی مختل یا حتی متوقف کنند. این اختلال عمدتاً از طریق دو روش اصلی انجام می‌شود:
اخلال سیگنال : ارسال امواج قوی‌تر برای قطع ارتباط گیرنده‌ها با ماهواره‌ها که باعث از کار افتادن موشک‌ها، رادارها و پهپادها می‌شود.
فریب سیگنال : ارسال سیگنال‌های جعلی برای گمراه‌ کردن گیرنده‌ها و منحرف کردن سامانه‌های دفاعی.
علاوه بر این، کشور مالک سامانه می‌تواند دسترسی دشمن به سیگنال‌های دقیق‌تر نظامی را قطع کند، که باعث کاهش شدید دقت و کارایی تجهیزات دفاعی دشمن می‌شود. نمونه‌هایی از به‌کارگیری این روش‌ها در جنگ اوکراین و دفاع اسرائیل در برابر تهدیدات پهپادی و موشکی دیده شده است.

کاربردهای نظامی GPS در ارتش اسرائیل
ارتش اسرائیل به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین کاربران GPS، این فناوری را به ستون فقرات عملیات‌های خود تبدیل کرده است. از طریق GPS، تسلیحات هوشمند موشک‌ها، بمب‌ها و پهپادها با دقت بسیار بالا هدایت شده و خسارات جانبی کاهش می‌یابد. داده‌های GPS به مدیریت لحظه‌ای میدان نبرد، شناسایی موقعیت دقیق نیروها و اهداف دشمن، و جلوگیری از آتش دوستانه کمک می‌کند.
سیستم‌های اطلاعاتی اسرائیل از GPS برای ثبت دقیق مکان اهداف و تسهیل تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند. در حوزه جنگ الکترونیک، اسرائیل با اختلال هدفمند در سیگنال‌های GPS، توانسته است تسلیحات هدایت‌شونده دشمن را مختل کند. همچنین، این ارتش علاوه بر GPS از سیستم ناوبری اینرسی (INS) بهره می‌برد تا در صورت اخلال، دقت ناوبری حفظ شود.

لزوم مهاجرت از GPS به سیستم‌های پیشرفته‌تر مانند بیدو
سیستم ناوبری چینی بیدو با فناوری‌های نوین برای مقابله با تهدیداتی مانند اخلال و فریب طراحی شده است و در حوزه نظامی و امنیتی برتری‌های قابل توجهی دارد. تجربه جنگ‌های اخیر نشان داده که GPS در برابر حملات جنگ الکترونیک آسیب‌پذیر است، در حالی که بیدو با معماری نوین خود مقاومت بیشتری دارد. موشک‌های ایرانی که از بیدو و سامانه‌های ناوبری اینرسی استفاده می‌کنند، در شرایط اخلال عملکرد دقیق‌تری نشان داده‌اند.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد بیدو امکان ارتباط دوطرفه و ارسال پیام کوتاه از طریق ماهواره است که در مناطق فاقد زیرساخت‌های زمینی بسیار حیاتی است. از نظر دقت، بیدو در سطح جهانی عملکردی مشابه GPS دارد اما در منطقه آسیا-اقیانوسیه، به دلیل پوشش بهتر ماهواره‌ای و ایستگاه‌های زمینی بیشتر، دقت بالاتری ارائه می‌دهد. در کاربردهای نظامی، دقت بیدو تا ۱۰ سانتی‌متر گزارش شده است، در حالی که GPS حدود ۳۰ سانتی‌متر دقت دارد.
در مجموع، بیدو نه‌تنها جایگزینی قدرتمند و مستقل برای GPS به‌شمار می‌رود، بلکه به کشورها این امکان را می‌دهد تا بدون وابستگی به قدرت‌های خارجی، سامانه‌های ناوبری خود را ایمن‌تر، دقیق‌تر و قابل‌اتکاتر سازند.
پس آیا اکنون زمان آن نرسیده است که با در نظر گرفتن تهدیدات امنیتی ، به‌ویژه رخدادهای ملموس این ۱۲ روز اخیر، و بهره‌مندی از فناوری‌های پیشرفته‌تر، سیستم ناوبری خود را از GPS آمریکایی به بیدو چینی منتقل کنیم؟