حباب فیلتر در دنیای رسانه

گروه IT: در دنیای رسانه، مفهوم حباب فیلتر به عنوان یک پدیده مهم و تأثیرگذار در جریان اطلاعات مطرح شده است که تأثیرات عمیقی بر تجربه افراد در زمینه مصرف اطلاعات و محتوا دارد.

به گزارش بولتن نیوز ، محمد قاسمي، دانشجوي دكتري علوم ارتباطات دانشگاه تهران در ياداشت ارسالي به بولتن نیوز نوشت: اگر شما هم جزء یکی از کاربران فعال شبکه اجتماعی اینستاگرام هستید، بدون شک تاکنون در معرض تأثیرات حباب فیلتر آن قرار گرفته‌اید، این پدیده که به طور رسمی به عنوان "فیلتر بر اساس سلیقه" نیز شناخته می‌شود، به معنای ارائه محتوا و اطلاعات بر اساس سلیقه و علایق شخصی فردی است، که توسط الگوریتم‌های موجود در پلتفرم‌های رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی اجرا می گردد. این الگوریتم‌ها به صورت خودکار و بر اساس داده‌هایی که از کاربران جمع‌آوری می‌کنند، محتوا و اخبار را انتخاب و به آنها نمایش می‌دهد.

در واقع حباب‌ فیلتر (filter bubble) به شکلی از فیلتر شدن محتوا گفته می‌شود که معمولاً در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد در این حالت فرد با شخصی‌سازی محتوا، ضمن اجتناب از قرار گرفتن در معرض دیدگاه‌های مختلف و حتی مخالف، تنها در معرض مطالبی قرار می‌گیرد که تأییدکننده تعصبات یا تفکرات وی بوده که از قبل به آنها اعتقاد داشته است. این انتخاب‌های فیلتری می‌توانند، منجر به حصراطلاعاتی کاربر و شکل‌گیری حباب فیلتر و پیله‌های اطلاعاتی اطراف وی ‌شود.

در نتیجه، درک دقیق و جامع از حباب فیلتر و اثرات آن در جامعه و همچنین ایجاد راهکارهای مناسبی برای مقابله با معایب این پدیده و بهره‌گیری بهینه از مزایای آن امری ضروری می باشد.  در این یاداشت، به بررسی عمیق‌تر حباب فیلتر، مزایا و معایب آن، تأثیرات جامعه‌ای و فردی، و همچنین به راهکارهای مقابله با آن می‌پردازیم.

حباب فیلتر چیست

اصطلاح "حباب فیلتر" ابتدا توسط ایلای پاریسر، فعال رسانه‌ای و کارآفرین آمریکایی، در سال ۲۰۱۱ معرفی شد. او این اصطلاح را برای توصیف وضعیتی استفاده کرد که در آن تنها محتوایی به کاربران ارائه می‌شود که براساس رفتار‌های آنلاین قبلی آن‌ها است و می‌توان حدس زد که مطابق میل‌شان نیز باشد. وی معتقد است که اینترنت چیزی را به ما نشان می‌دهد که فکر می‌کند می‌خواهیم ببینیم، نه چیزی که نیاز داریم ببینیم.

در واقع حباب فیلتر به شکلی از فیلتر کردن محتوا توسط الگوریتم های برنامه نویسی گفته می‌شود که معمولاً در شبکه‌های اجتماعی به وقوع می پیوندد. در این وضعیت، فرد تنها محتواهایی را مشاهده می‌کند که با دیدگاه و تمایلات شخصی‌اش همخوانی دارند و از نمایش مطالبی که ممکن است با علایق او هماهنگ نباشد جلوگیری به عمل می آید. این وضعیت باعث می شود که کاربر در دایره‌ی تأییدکننده تعصبات و تفکرات خود گرفتار شده و به تدریج در حباب فیلتر قرار گیرد. همچنین این اقدام منجر به تنگ شدن دامنه اطلاعاتی در محیط اطراف کاربر می شود.

مزایای حباب فیلتر

یکی از مهم‌ترین امتیازات حباب فیلتر، قابلیت تطبیق محتوا به ترجیحات و علایق فردی است. این ویژگی قادر به افزایش تأثیرگذاری بسیار می باشد، زیرا هر فرد را قادر می‌سازد تا به محتواهایی دسترسی پیدا کند که کاملاً با افکار و تمایلاتش همخوانی دارد. این موضوع به معنای واقعی بهبود تجربه کاربری را ایجاد می‌کند، زیرا افراد از مطالبی که با اراده و علایق خود همخوانی دارند، لذت می‌برند.

بهره‌وری زمان نیز از مزیت‌های دیگر حباب فیلتر به شمار می‌رود. در حقیقت افراد تمایل دارند که وقت خود را برای مصرف محتواهایی که برای آنها ارزش دارند، صرف کنند. در واقع حباب فیلتر به افراد این فرصت را می‌دهد که از زمان خود بهره‌وری بیشتری ببرند، به جای هدر دادن وقت برای مرور اطلاعات بی‌اهمیت و غیرضروری، به سرعت به محتواهای مورد علاقه خود دسترسی پیدا کنند.

تجربه شخصی‌سازی نیز از دیگر مزایای حباب فیلتر به حساب می‌آید. این ویژگی به رسانه‌ها و وب‌سایت‌ها این امکان را می‌دهد تا با توجه به سوابق، علایق و فعالیت‌های گذشته هر کاربر، محتوا و اطلاعات منحصر به فردی به آنها ارائه کند که این امکان می‌تواند به افزایش مشارکت کاربران و بهبود تجربه آنها منجر شود.

به طور کلی حباب فیلتر یک ابزار قدرتمند است که مزایای زیادی را به همراه دارد و به بهبود تجربه کاربری و بهره‌وری افراد در دنیای دیجیتال کمک می‌کند.

معایب حباب فیلتر

یکی از معایب اساسی حباب فیلتر، کاهش تنوع محتوا و دیدگاه‌ها در دسترس افراد می‌باشد. این امر ممکن است به ایجاد بسترهای اطلاعاتی منحصر به فردی منجر شود که تنوع و تفکر متنوع را کاهش می‌دهد.

همچنین، حباب فیلتر می‌تواند تفکر یک‌طرفه را تقویت نماید. زیرا افراد به طور معمول به محتواهایی دسترسی دارند که با نظرات و باورهای شخصی‌شان همخوانی دارد، و این موضوع می‌تواند به کمبود تعامل و تبادل نظر با دیدگاه‌های مختلف منجر شود.

تأثیرات سیاسی و اجتماعی حباب فیلتر نیز قابل توجه است. این پدیده ممکن است تأثیرات عمیقی بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اجتماعی داشته باشد، زیرا افراد به اطلاعات و اخباری دسترسی پیدا می کنند که با نظرات سیاسی و اجتماعی خود هماهنگ است، و این موضوع می‌تواند به تقویت تفکر یک‌طرفه و انقسام‌های اجتماعی بینجامد.

علاوه بر این، حباب فیلتر می تواند باعث تضعیف منابع اطلاعاتی مستقل شود، در این حالت افراد به منابعی که با علاقه‌های آنها همخوانی دارد، توجه بیشتری می کنند. در واقع این موضوع به کاهش تنوع منابع منجر می شود و در نهایت، تأثیرات مخربی بر روی پراکندگی اطلاعات خواهد داشت.

تأثیرات حباب فیلتر در جامعه

شکل گیری حباب فیلتر اگرچه باعث رضایت کاربران و ایجاد حس آرامش و آسایش در آنها می شود، اما اثراتی جانبی را نیز به همراه دارد که عبارت اند از:

1. تقویت تفکر یک‌طرفه: یکی از اثرات اصلی حباب فیلتر در جامعه، تقویت تفکر یک‌طرفه و توجه به دیدگاه‌ها و اطلاعاتی است که با نگرش فردی همخوانی دارد. افراد به طور معمول به محتواهایی دسترسی دارند که نظرات و باورهای شخصی‌شان را تأیید می‌کند و در این حالت به دلیل عدم تنوع در محتوا، امکان تعامل با دیدگاه‌های متفاوت کاهش می‌یابد.
2. تأثیر بر انتخابات و تصمیم‌گیری‌ها: در دنیای مدرن، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در اطلاع‌رسانی و شکل‌دهی به انتخابات و تصمیم‌گیری‌های اجتماعی دارند. حباب فیلتر می‌تواند تأثیرات عمیقی در ترجیحات رأی‌دهندگان و تصمیم‌گیری‌های سیاسی داشته باشد، زیرا افراد به طور معمول به اطلاعاتی دسترسی دارند که با نظرات سیاسی خود همخوانی دارد.
3. تشدید انقسام‌ها: حباب فیلتر ممکن است باعث تشدید انقسام‌ها و اختلافات در جامعه شود. زمانی که افراد در حباب‌های محتوایی متمایل به نظرات مشابه قرار می‌گیرند، تبادل نظر و تعامل بین گروه‌ها با دیدگاه‌های متفاوت کاهش می‌یابد و این می‌تواند به تشدید تقسیم‌ها منجر شود.

۴. تصاحب محتوا: در حالی که حباب فیلتر به کاربران، محتوایی مشابه با سلایقشان ارائه می‌کند، و این امر می‌تواند باعث تصاحب محتوا توسط جریان‌ها و گروه‌های رسانه‌ای با دیدگاه‌های مشابه شود.

۵. تأثیر بر جامعه: حباب فیلتر تأثیرات عمیقی بر جوامع مختلف دارد. این تأثیرات ممکن است شامل تقویت نظرات یک‌سویه و تفکرهای مشابه در جوامع شود.

۶. کاهش تنوع مفهومی: حباب فیلتر می تواند تأثیرات مخربی بر روی اطلاع‌رسانی رسانه‌ها داشته باشد. رسانه‌ها ممکن است به منظور جذب بازدیدکنندگان بیشتر، محتواهایی ایجاد کنند که با علاقه‌ها و دیدگاه‌های کاربران همخوانی دارد، تا مخاطبان خود را حفظ کنند. این موضوع باعث کاهش تنوع مفهومی در ارائه اخبار می گردد و همچنین منجر به کاهش توانایی افراد در تفکر کردن مستقل و تصمیم‌گیری با اطلاعات گسترده‌تر می شود.

به طور کلی، حباب فیلتر تأثیرات متعددی در جامعه ایجاد می‌کند که می‌تواند به تغییرات عمیق در دیدگاه‌ها و تصمیم‌گیری‌های اجتماعی منجر شود.

چگونگی مقابله با حباب فیلتر

مقابله با پدیده حباب فیلتر در دنیای رسانه و فناوری اطلاعات یک وظیفه اساسی و حیاتی است که نیازمند به راهکارهای گوناگون می‌باشد. در ادامه، به نحوه مقابله با حباب فیلتر می پردازیم.

1. توسعه الگوریتم‌های عادلانه: یکی از راهکارهای اصلی برای مقابله با حباب فیلتر، توسعه الگوریتم‌هایی است که محتوا و اخبار را بر اساس کیفیت و اهمیت آنها ارائه دهند. این الگوریتم‌ها باید به جای تأیید و تقویت تفکر یک‌طرفه، به ارائه دیدگاه‌های متنوع و معتبر اقدام کنند.
2. ترویج تنوع محتوا: برای مقابله با حباب فیلتر، ترویج محتواهای متنوع و دیدگاه‌های مختلف در رسانه‌ها بسیار حائز اهمیت است. رسانه‌ها و پلتفرم‌های رسانه‌ای باید کاربران را به تنوع در محتوا و اندیشه‌ها تشویق نمایند و محیطی برای تبادل نظر و تعامل بین مخاطبان با دیدگاه‌های مختلف فراهم کنند.
3. تربیت توانایی انتقادی: تربیت توانایی انتقادی در افراد می‌تواند به مقابله با حباب فیلتر کمک کند. افراد باید توانایی ارزیابی منابع اطلاعاتی خود را داشته باشند و بتوانند اخبار و محتواهایی را که تاثیرگذاری دارند را از مطالبی که توسط الگوریتم‌های حباب فیلتر به آنها ارائه می‌شود تفکیک کنند.
4. تشویق تعامل انسانی: تعامل مستقیم افراد با دیدگاه‌های مختلف و تبادل نظر با آنها می‌تواند به مقابله با حباب فیلتر کمک کند. افراد باید تشویق شوند تا خارج از حباب محتوایی که به آنها ارائه می‌شود، تعامل داشته باشند و دیدگاه‌های مختلف را بشنوند.
5. توجه به آموزش رسانه‌ای: آموزشی های رسانه‌ای می‌توانند به افراد کمک کنند تا مفهوم حباب فیلتر و راهکارهای مقابله با آن را بهتر درک نمایند. در واقع در این برنامه ها باید اصول انتقادی نسبت به محتوا و تأثیر الگوریتم‌های رسانه‌ای آموزش داده شود.

در نهایت، مقابله با حباب فیلتر نیازمند ترکیبی از تلاش‌های افراد، سازمان‌ها، و اجتماع در جهت ترویج تنوع محتوا و تفکر مستقل است. این تدابیر می‌توانند به تعادل میان انتخاب اخبار، محتوا و ارائه دیدگاه‌های مختلف کمک کنند تا  در نتیجه جامعه از تأثیرات مخرب حباب فیلتر محافظت شود.

نتیجه گیری:

در پایان، حباب فیلتر به عنوان یک پدیده گسترده و پیچیده در دنیای رسانه و فناوری اطلاعات تأثیراتی گوناگون بر جامعه و افراد می گذارد. که از یک سو، می‌تواند به تنظیم محتوا، بهره‌وری زمانی بالا، و تجربه شخصی‌سازی محتوا کمک کند، و از سوی دیگر، منجر به کاهش تنوع محتوا، تقویت تفکر یک‌طرفه، تأثیرات سیاسی و اجتماعی منفی، و تضعیف منابع اطلاعاتی مستقل شود.
 به طور کلی، به منظور بهره‌برداری از مزایا و کاهش معایب حباب فیلتر، لازم است راهکارهای مناسبی به کار گرفته شود. این موارد شامل توسعه الگوریتم‌های عادلانه، ترویج تنوع محتوا، تربیت توانایی انتقادی در افراد، تشویق به تعامل انسانی، آموزش مفاهیم حباب فیلتر، و تشویق به انتخاب مستقل می باشد تا افراد و از پیامدهای منفی آن در امان بمانند.