اسد و غلبه بر توطئه اي چند وجهي
سعدالله زارعي
تحولات سوريه پس از عزيمت
اولين گروه ناظران بين المللي در روز يكشنبه هفته گذشته در چارچوب طرح
كوفي عنان وارد مرحله تازه اي شده است. دو روز پس از ورود اين ناظران به
سوريه، اجلاس دو روزه وزراي دارايي و خارجه 12 كشور غربي و عربي به همراه
هيئت هايي از 45 كشور ديگر در پاريس برگزار شد. هدف اين اجلاس- آنگونه كه
روز چهارشنبه گذشته، وزير خارجه آمريكا اعلام كرد- ادامه ارسال كمك به گروه
هاي مسلح مخالف دولت سوريه، يعني تروريست ها، و آنگونه كه وزير خارجه
فرانسه اعلام كرد: « تشديد تحريم ها، مسدود كردن دارايي ها و اعمال محدوديت
رواديد عليه دولت سوريه» بوده است. هيلاري كلينتون بعد از اجلاس وزراي
دارايي و قبل از اجلاس وزراي خارجه با صراحت گفت: «هر كاري كه لازم باشد
براي كمك به مخالفان- تروريست ها- خواهيم كرد تا به عنوان صداي جايگزين
مردم سوريه در آينده در نظر گرفته و در واقعيت نيز چنين شوند.» اضافه بر
اين، سوريه در فردا و پس فرداي ورود ناظران، روزهاي خونيني را تجربه كرد
در روز دوشنبه حداقل 22 نفر و در روز سه شنبه حداقل 55 نفر از مردم در
حملات تروريستي كشته شده اند. در اين بين سؤالاتي پيرامون رابطه عزيمت
ناظران، اجلاس ضدسوري پاريس و تداوم عمليات تروريستي به وجود آمده و
احتمالاتي مطرح شده است:
1- سه پديده سياسي- امنيتي هفته پيش- يعني عزيمت ناظران، اجلاس پاريس و تشديد عمليات هاي تروريستي - رابطه اي با يكديگر ندارند و هر كدام توسط گروه جداگانه اي برنامه ريزي شده است، عنان مامور شوراي امنيت است كه در چارچوب توافق با دولت سوريه، اولين گروه ناظران خود را به سوريه فرستاده است، غرب و بعضي از كشورهاي عربي براي تقويت مخالفان اسد، سومين اجلاس خود را- پس از اجلاس پنجم اسفند تونس و اجلاس 13 فررودين اسلامبول- برگزار كرده و توافقاتي داشته اند و مخالفان اسد براي متزلزل كردن دولت اين كشور اقدامات تروريستي را شدت بخشيده اند.
2- سه پديده سياسي- امنيتي مورد اشاره با يكديگر ارتباط دارند ولي اين ارتباط به معناي «مهندسي مشترك» و «اقدام چند وجهي مشترك» نيست. اجلاس دشمنان سوريه در پاريس كه در دو روز سه شنبه- اجلاس 12وزير دارايي- و پنجشنبه- اجلاس 57 هيئت ديپلماتيك- برگزار شد براي اعمال فشار بين المللي بر دولت سوريه با هدف همكاري حداكثري با ماموريت ناظران انجام شده و اقدامات تروريستي روزهاي دوشنبه و سه شنبه با استفاده از فضاي بازتر نظامي- امنيتي ناشي از ورود ناظران انجام شده است. ورود ناظران در آستانه اجلاس پاريس و تشديد اقدامات تروريستي هم در چارچوب پروتكل توافق شده و جدول زمانبندي شده صورت گرفته است.
3- ميان اعزام ناظران، اجلاس پاريس و تشديد اقدامات تروريستي ارتباط دقيقي وجود دارد و از يك مهندسي حكايت مي كند. اساساً طرح صلح كوفي عنان با برگزاري سلسله اجلاس هاي موسوم به دوستان سوريه شروع شد و مي توان گفت اجلاس هاي سه گانه بعنوان ابزار اعمال فشار بر دولت سوريه براي تن دادن به حداكثر همكاري با طرح عنان در نظر گرفته شده اند از اين رو مي بينيم همان كشورهايي كه آشكارا به تجهيز و تسليح همه جانبه مخالفان دولت سوريه روي آورده بودند، از پشتيباني كامل از طرح عنان سخن گفته اند. تشديد اقدامات تروريستي هم براي بحراني تر نشان داده شدن شرايط سوريه و در نتيجه عطف توجه بيشتر به ماموريت عنان- بعنوان تنها راه حل- صورت گرفته است.
براي ارزيابي نسبتاً دقيق هر يك از اين گزينه ها توجه به نكاتي لازم است:
- نكته اول اين است كه ميان كشورهايي كه ابتكار «طرح صلح عنان» را ارائه كردند و كشورهايي كه برگزاركننده اجلاس هاي سه گانه مبتني بر «حمايت همه جانبه» از مخالفان دولت سوريه بوده اند، تفاوتي وجود ندارد و از قضا يكي هم هستند كما اينكه كوفي عنان هم با عنوان «فرستاده ويژه سازمان ملل و اتحاديه عرب» وارد ميدان شد، تروريست ها هم كه همان كساني هستند كه خانم كلينتون روز چهارشنبه با صراحت گفت: «هر كاري كه لازم باشد براي كمك به مخالفان خواهيم كرد.»
همزمان با سخنان وزير خارجه آمريكا، وزير دفاع آمريكا هم خطاب به نمايندگان مجلس آمريكا- كه درباره موفقيت برنامه ضدسوري غرب ابراز ترديد كرده بودند- گفت: «دولت سوريه قطعاً به اين شكل يا آن شكل سقوط مي كند و هيچ داروي معجزه آسايي براي حل مشكلات سوريه وجود ندارد» بنابراين مبناي مشترك اسقاط دولت سوريه به اين شكل يا آن شكل است.
- نكته دوم اين است كه طرح صلح كوفي عنان و آغاز ماموريت او به زماني برمي گردد كه ارتش سوريه مناطق آلوده به حضور عناصر تروريست را پاك سازي كرده بود. ارتش سوريه در روز 11 اسفند سال گذشته با تسلط بر «باب عمرو» در استان حمص كانون تروريست ها را به تصرف درآورد كه به منزله پايان سيطره آنان در داخل سوريه بود، ماموريت عنان يك هفته بعد يعني از روز 16 اسفند مطرح شد و او در تاريخ 20 اسفند با بشار اسد ديدار و با رئيس جمهور سوريه به توافق رسيده است بنابراين ماموريت عنان با افول قدرت گروه هاي مسلح همراه بوده و از قضا آزادي زندانيان امنيتي، امكان كمك رساني به آنان و آزادي آنان در برگزاري تجمعات غيرمسلحانه، خروج نيروهاي ارتش از حمص و باب عمرو، بخش هايي از طرح شش ماده اي عنان است كه همه در جهت كمك به مخالفان بشار اسد مي باشد.
- سوم اينكه در فاصله مطرح شدن ماموريت عنان تا امروز، كشورهايي كه از لزوم موفقيت «فرستاده سازمان ملل و اتحاديه عرب» حرف زده اند در هيچ موردي اقدامات تروريستي آشكار مخالفان اسد را محكوم نكرده و حتي اين اقدامات كه علي الظاهر در نقطه مقابل طرح عنان است را به عنوان حق دفاع مخالفان مورد تاييد قرار داده و علاوه بر آن دولت سوريه را متهم به نقض توافق با عنان كرده اند. همين دو روز پيش مقامات آمريكايي ادعا كردند كه بشار اسد به توافقات پايبند نبوده است! گويا ماموريت عنان نه نشاندن شعله هاي درگيري بلكه بستن دست ارتش و نيروهاي امنيتي انتظامي سوريه و ايجاد پوشش سياسي- امنيتي براي مخالفان مسلح- تروريست ها- است.
اما در عين حال درباره طرح عنان نكته هاي ديگري هم وجود دارد. اين طرح از آنجا كه ولو در ظاهر اقدامات تروريستي و نظامي را رد مي كند، مي تواند براي دولت سوريه يك فرصت باشد. دولت سوريه به خوبي مي داند كه تروريست ها و دولت هاي حامي آشكار آنان- آمريكا، فرانسه، انگليس، رژيم صهيونيستي، قطر، عربستان و تركيه- راه حل سياسي را درنظر ندارند. حدود دو هفته پيش رياض الاسعد نتيجه اجلاس اسلامبول را اينطور جمع بندي كرد: «دولت سوريه تجربه زيادي در مهار سياسي دارد و لذا جز با اسلحه نمي توان بر اين دولت فايق آمد» بنابراين بشار مي داند كه قرار نيست با طرح عنان تروريسم متوقف شود. اين مسئله اي است كه دو امكان را در اختيار رهبري سوريه قرار مي دهد از يك طرف با افشاي رسانه اي اقدامات تروريستي مخالفان مي تواند ثابت كند كه بن بست سياسي محصول استراتژي و رويه آمريكا و جبهه غربي عربي همگرا با آن است و از طرف ديگر به دولت سوريه امكان مي دهدكه براي دفاع از جان و مال مردم و استقلال و تماميت ارضي سوريه از اهرم امنيتي نظامي استفاده كند. از اين رو بازي امنيتي با طرح به ظاهر سياسي عنان بيش از آنكه به ضرر بشار و حكومت او باشد به ضرر مخالفان سوريه خواهد بود.
از سوي ديگر دولت سوريه در طرح عنان چك سفيد نداده و گفته است كه بطور اجمالي با طرح موافق بوده ولي اجراي بندهاي طرح نياز به مذاكره و توافق دارد. بشار اسد بخصوص پايبندي مخالفان به توقف اقدامات تروريستي عليه مردم و نيروهاي ارتش و دولت را شرط اساسي التزام دولت به همكاري با عنان اعلام كرده است. اين به آن معناست كه تداوم اقدامات تروريستي مي تواند ورود ناظران را متوقف كرده و طرح غربي عربي- طرح عنان- را از ميان بردارد.
بعضي گمان كرده اند با شكست طرح عنان زمينه براي اقدام نظامي بين المللي و منطقه اي عليه سوريه فراهم شده و از قضا هدف غرب از روي ميز گذاشتن طرح عنان بسترسازي براي دخالت نظامي و اقدامي مشابه ليبي در سوريه است اما اگر به تاريخ اين طرح مراجعه كنيم در مي يابيم كه طرح عنان پس از آن مطرح شد كه متحدان بين المللي شامل آمريكا، فرانسه، انگليس، تركيه، قطر و عربستان به دلايلي- از جمله مخالفت روسيه و چين- قادر به دخالت نظامي در سوريه نبودند. غرب نمي تواند عليه سوريه وارد عمليات نظامي به شكل متداول شود چرا كه علاوه بر بن بست حقوقي در روي خاك سوريه نيروي قابل توجهي ندارد كه با عمليات نظامي آنان را به قدرت برساند. تركيه نيز مي داند كه با شليك اولين تير از سوي تركيه، هزاران تير به سوي تركيه شليك شده و 23 ميليون علوي تركيه در دفاع از حكومت سوريه عليه دولت آنكارا وارد عمل مي شوند. كما اينكه رهبران علوي تركيه با صراحت دولت آنكارا را از اقدام عليه سوريه برحذر داشته اند.
آمريكا كه در فاصله اجلاس تونس تا اجلاس پاريس بارها به عدم امكان دست يافتن به موفقيت از طريق نظامي اذعان كرده، گمان مي كند مي تواند در يك فرايند ميان مدت به انجام تغييرات سياسي در سوريه نايل گردد. مقامات كاخ سفيد گمان مي كنند، مثلث تروريسم، اجلاس هاي بين المللي منطقه اي و طرح صلح، راه برون رفت از بحران را براي دولت سوريه از بين مي برد و در نهايت دولت دمشق را در بحراني پيچيده و چندلايه غرق مي كند. از اين رو دو روز پيش «پانه تا» گفت «هيچ دارويي براي نجات اسد وجود نخواهد داشت.» بر اين اساس گفتمان هاي -به ظاهر- متفاوتي براي تغيير درسوريه راه افتاده است و يكي از اين گفتمان ها كه با هدف اغواي ايران و روسيه و مدافعان جدي بشار در داخل مطرح شده «حفظ نظام- حذف بشار» بوده است. اين موضوعي است كه اردوغان و امير قطر براي جا انداختن آن خيلي كار مي كنند كه البته با پاسخ روشن جبهه حاميان سوريه به بن بست رسيده اند.
سوريه بشار قوي تر از آن است كه زانو بزند و جبهه گسترده داخلي، منطقه اي و بين المللي حاميان سوريه هوشيارتر از آنند كه به قول وزير دفاع آمريكا با اين طرح يا آن طرح صحنه را براي تحقق اهداف ضد سوري آمريكا خالي كنند. همانگونه كه در 13 ماه گذشته هيچ رخنه اي در نظام سياسي، ارتش، دولت و مردم سوريه پديد نيامده و در سطح منطقه اي و بين المللي هم جبهه حامي سوريه طرح هاي غرب را با شكست مواجه كرده اند در آينده نيز اين چنين خواهد بود.
1- سه پديده سياسي- امنيتي هفته پيش- يعني عزيمت ناظران، اجلاس پاريس و تشديد عمليات هاي تروريستي - رابطه اي با يكديگر ندارند و هر كدام توسط گروه جداگانه اي برنامه ريزي شده است، عنان مامور شوراي امنيت است كه در چارچوب توافق با دولت سوريه، اولين گروه ناظران خود را به سوريه فرستاده است، غرب و بعضي از كشورهاي عربي براي تقويت مخالفان اسد، سومين اجلاس خود را- پس از اجلاس پنجم اسفند تونس و اجلاس 13 فررودين اسلامبول- برگزار كرده و توافقاتي داشته اند و مخالفان اسد براي متزلزل كردن دولت اين كشور اقدامات تروريستي را شدت بخشيده اند.
2- سه پديده سياسي- امنيتي مورد اشاره با يكديگر ارتباط دارند ولي اين ارتباط به معناي «مهندسي مشترك» و «اقدام چند وجهي مشترك» نيست. اجلاس دشمنان سوريه در پاريس كه در دو روز سه شنبه- اجلاس 12وزير دارايي- و پنجشنبه- اجلاس 57 هيئت ديپلماتيك- برگزار شد براي اعمال فشار بين المللي بر دولت سوريه با هدف همكاري حداكثري با ماموريت ناظران انجام شده و اقدامات تروريستي روزهاي دوشنبه و سه شنبه با استفاده از فضاي بازتر نظامي- امنيتي ناشي از ورود ناظران انجام شده است. ورود ناظران در آستانه اجلاس پاريس و تشديد اقدامات تروريستي هم در چارچوب پروتكل توافق شده و جدول زمانبندي شده صورت گرفته است.
3- ميان اعزام ناظران، اجلاس پاريس و تشديد اقدامات تروريستي ارتباط دقيقي وجود دارد و از يك مهندسي حكايت مي كند. اساساً طرح صلح كوفي عنان با برگزاري سلسله اجلاس هاي موسوم به دوستان سوريه شروع شد و مي توان گفت اجلاس هاي سه گانه بعنوان ابزار اعمال فشار بر دولت سوريه براي تن دادن به حداكثر همكاري با طرح عنان در نظر گرفته شده اند از اين رو مي بينيم همان كشورهايي كه آشكارا به تجهيز و تسليح همه جانبه مخالفان دولت سوريه روي آورده بودند، از پشتيباني كامل از طرح عنان سخن گفته اند. تشديد اقدامات تروريستي هم براي بحراني تر نشان داده شدن شرايط سوريه و در نتيجه عطف توجه بيشتر به ماموريت عنان- بعنوان تنها راه حل- صورت گرفته است.
براي ارزيابي نسبتاً دقيق هر يك از اين گزينه ها توجه به نكاتي لازم است:
- نكته اول اين است كه ميان كشورهايي كه ابتكار «طرح صلح عنان» را ارائه كردند و كشورهايي كه برگزاركننده اجلاس هاي سه گانه مبتني بر «حمايت همه جانبه» از مخالفان دولت سوريه بوده اند، تفاوتي وجود ندارد و از قضا يكي هم هستند كما اينكه كوفي عنان هم با عنوان «فرستاده ويژه سازمان ملل و اتحاديه عرب» وارد ميدان شد، تروريست ها هم كه همان كساني هستند كه خانم كلينتون روز چهارشنبه با صراحت گفت: «هر كاري كه لازم باشد براي كمك به مخالفان خواهيم كرد.»
همزمان با سخنان وزير خارجه آمريكا، وزير دفاع آمريكا هم خطاب به نمايندگان مجلس آمريكا- كه درباره موفقيت برنامه ضدسوري غرب ابراز ترديد كرده بودند- گفت: «دولت سوريه قطعاً به اين شكل يا آن شكل سقوط مي كند و هيچ داروي معجزه آسايي براي حل مشكلات سوريه وجود ندارد» بنابراين مبناي مشترك اسقاط دولت سوريه به اين شكل يا آن شكل است.
- نكته دوم اين است كه طرح صلح كوفي عنان و آغاز ماموريت او به زماني برمي گردد كه ارتش سوريه مناطق آلوده به حضور عناصر تروريست را پاك سازي كرده بود. ارتش سوريه در روز 11 اسفند سال گذشته با تسلط بر «باب عمرو» در استان حمص كانون تروريست ها را به تصرف درآورد كه به منزله پايان سيطره آنان در داخل سوريه بود، ماموريت عنان يك هفته بعد يعني از روز 16 اسفند مطرح شد و او در تاريخ 20 اسفند با بشار اسد ديدار و با رئيس جمهور سوريه به توافق رسيده است بنابراين ماموريت عنان با افول قدرت گروه هاي مسلح همراه بوده و از قضا آزادي زندانيان امنيتي، امكان كمك رساني به آنان و آزادي آنان در برگزاري تجمعات غيرمسلحانه، خروج نيروهاي ارتش از حمص و باب عمرو، بخش هايي از طرح شش ماده اي عنان است كه همه در جهت كمك به مخالفان بشار اسد مي باشد.
- سوم اينكه در فاصله مطرح شدن ماموريت عنان تا امروز، كشورهايي كه از لزوم موفقيت «فرستاده سازمان ملل و اتحاديه عرب» حرف زده اند در هيچ موردي اقدامات تروريستي آشكار مخالفان اسد را محكوم نكرده و حتي اين اقدامات كه علي الظاهر در نقطه مقابل طرح عنان است را به عنوان حق دفاع مخالفان مورد تاييد قرار داده و علاوه بر آن دولت سوريه را متهم به نقض توافق با عنان كرده اند. همين دو روز پيش مقامات آمريكايي ادعا كردند كه بشار اسد به توافقات پايبند نبوده است! گويا ماموريت عنان نه نشاندن شعله هاي درگيري بلكه بستن دست ارتش و نيروهاي امنيتي انتظامي سوريه و ايجاد پوشش سياسي- امنيتي براي مخالفان مسلح- تروريست ها- است.
اما در عين حال درباره طرح عنان نكته هاي ديگري هم وجود دارد. اين طرح از آنجا كه ولو در ظاهر اقدامات تروريستي و نظامي را رد مي كند، مي تواند براي دولت سوريه يك فرصت باشد. دولت سوريه به خوبي مي داند كه تروريست ها و دولت هاي حامي آشكار آنان- آمريكا، فرانسه، انگليس، رژيم صهيونيستي، قطر، عربستان و تركيه- راه حل سياسي را درنظر ندارند. حدود دو هفته پيش رياض الاسعد نتيجه اجلاس اسلامبول را اينطور جمع بندي كرد: «دولت سوريه تجربه زيادي در مهار سياسي دارد و لذا جز با اسلحه نمي توان بر اين دولت فايق آمد» بنابراين بشار مي داند كه قرار نيست با طرح عنان تروريسم متوقف شود. اين مسئله اي است كه دو امكان را در اختيار رهبري سوريه قرار مي دهد از يك طرف با افشاي رسانه اي اقدامات تروريستي مخالفان مي تواند ثابت كند كه بن بست سياسي محصول استراتژي و رويه آمريكا و جبهه غربي عربي همگرا با آن است و از طرف ديگر به دولت سوريه امكان مي دهدكه براي دفاع از جان و مال مردم و استقلال و تماميت ارضي سوريه از اهرم امنيتي نظامي استفاده كند. از اين رو بازي امنيتي با طرح به ظاهر سياسي عنان بيش از آنكه به ضرر بشار و حكومت او باشد به ضرر مخالفان سوريه خواهد بود.
از سوي ديگر دولت سوريه در طرح عنان چك سفيد نداده و گفته است كه بطور اجمالي با طرح موافق بوده ولي اجراي بندهاي طرح نياز به مذاكره و توافق دارد. بشار اسد بخصوص پايبندي مخالفان به توقف اقدامات تروريستي عليه مردم و نيروهاي ارتش و دولت را شرط اساسي التزام دولت به همكاري با عنان اعلام كرده است. اين به آن معناست كه تداوم اقدامات تروريستي مي تواند ورود ناظران را متوقف كرده و طرح غربي عربي- طرح عنان- را از ميان بردارد.
بعضي گمان كرده اند با شكست طرح عنان زمينه براي اقدام نظامي بين المللي و منطقه اي عليه سوريه فراهم شده و از قضا هدف غرب از روي ميز گذاشتن طرح عنان بسترسازي براي دخالت نظامي و اقدامي مشابه ليبي در سوريه است اما اگر به تاريخ اين طرح مراجعه كنيم در مي يابيم كه طرح عنان پس از آن مطرح شد كه متحدان بين المللي شامل آمريكا، فرانسه، انگليس، تركيه، قطر و عربستان به دلايلي- از جمله مخالفت روسيه و چين- قادر به دخالت نظامي در سوريه نبودند. غرب نمي تواند عليه سوريه وارد عمليات نظامي به شكل متداول شود چرا كه علاوه بر بن بست حقوقي در روي خاك سوريه نيروي قابل توجهي ندارد كه با عمليات نظامي آنان را به قدرت برساند. تركيه نيز مي داند كه با شليك اولين تير از سوي تركيه، هزاران تير به سوي تركيه شليك شده و 23 ميليون علوي تركيه در دفاع از حكومت سوريه عليه دولت آنكارا وارد عمل مي شوند. كما اينكه رهبران علوي تركيه با صراحت دولت آنكارا را از اقدام عليه سوريه برحذر داشته اند.
آمريكا كه در فاصله اجلاس تونس تا اجلاس پاريس بارها به عدم امكان دست يافتن به موفقيت از طريق نظامي اذعان كرده، گمان مي كند مي تواند در يك فرايند ميان مدت به انجام تغييرات سياسي در سوريه نايل گردد. مقامات كاخ سفيد گمان مي كنند، مثلث تروريسم، اجلاس هاي بين المللي منطقه اي و طرح صلح، راه برون رفت از بحران را براي دولت سوريه از بين مي برد و در نهايت دولت دمشق را در بحراني پيچيده و چندلايه غرق مي كند. از اين رو دو روز پيش «پانه تا» گفت «هيچ دارويي براي نجات اسد وجود نخواهد داشت.» بر اين اساس گفتمان هاي -به ظاهر- متفاوتي براي تغيير درسوريه راه افتاده است و يكي از اين گفتمان ها كه با هدف اغواي ايران و روسيه و مدافعان جدي بشار در داخل مطرح شده «حفظ نظام- حذف بشار» بوده است. اين موضوعي است كه اردوغان و امير قطر براي جا انداختن آن خيلي كار مي كنند كه البته با پاسخ روشن جبهه حاميان سوريه به بن بست رسيده اند.
سوريه بشار قوي تر از آن است كه زانو بزند و جبهه گسترده داخلي، منطقه اي و بين المللي حاميان سوريه هوشيارتر از آنند كه به قول وزير دفاع آمريكا با اين طرح يا آن طرح صحنه را براي تحقق اهداف ضد سوري آمريكا خالي كنند. همانگونه كه در 13 ماه گذشته هيچ رخنه اي در نظام سياسي، ارتش، دولت و مردم سوريه پديد نيامده و در سطح منطقه اي و بين المللي هم جبهه حامي سوريه طرح هاي غرب را با شكست مواجه كرده اند در آينده نيز اين چنين خواهد بود.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
