معرفی آثاری از علامه طباطبایی درباره واقعه غدیر

به گزارش بولتن نیوز، به مناسبت فرارسیدن عید بزرگ مسلمانان سه جلد از کتاب هایی که مرحوم علامه محقق سید عبدالعزیز طباطبایی با روحیه خستگی ناپذیر خود پدید آورده را معرفی می کنیم.

ایشان سال ها در کنار بزرگانی فرهیخته چون علامه امینی و علامه آقا بزرگ تهرانی تلاش کردند. آثاری که محقق طباطبایی درباره موضوع غدیر به جا گذارده، حاصل سال ها پژوهش در کتاب های عمده تاریخی و روایی چاپی و خطی است که با نثری استوار در پنج کتاب نگاشته شده است.

تحقیق رساله «طرق حدیث من کنت مولاه»

این رساله از تألیفات ابو عبداللّه ذهبی، محمّد بن احمد بن عثمان بن قایماز شافعی (۶۷۳۷۴۸) است که تا کنون به علت فقدان، چاپ نشده بود.

محقق طباطبایی این رساله را در کتابخانه دانشگاه تهران یافت و ضمن تحقیق، تعلیقات مفصل و پرباری بر آن اضافه کرد؛ به صورتی که تعلیقات از حجم رساله بیشتر شده است. در بسیاری از موارد که «ذهبی» سندی از حدیث غدیر را رد می‌کند یا آن را ضعیف می‌شمارد، محقق طباطبایی به بحث می‌پردازد و ضمن تقویت سند روایت، بر ارزش رجالی کتاب می‌افزاید. مانند تقویت سندی که به یزید بن ابی زیاد منتهی می‌گردد یا استدلالی که در ردّ توهمات ذهبی در نقل حدیث از امام باقر (ع) از ابن عباس می‌آورد یا دفاع از وثاقت ابواسرائیل اسماعیل الملائی.

ایشان درباره این کتاب می‌نویسد: این رساله را در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران یافتم که در ضمن مجموعه‌ای به شماره ۱۰۸۰ از برگ ۲۱۱۲۲۳ ب، نگاشته قرن دوازدهم هجری آمده بود. این مجموعه در فهرست کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران (۳/۵۲۳) معرفی شده است.

«من فیض الغدیر»

محقق طباطبایی در بعضی نوشته‌های خود از این کتاب با نام «حدیث الغدیر بالطرق الصحیحة» یاد کرده است. این کتاب شامل ذکر حدیث غدیر، تنها از طرق صحیح روایی است که سند‌های آن را بر اساس نام راوی مرتب نموده است.

ایشان در آغاز نسخه مخطوطه کتاب می‌گوید: یستعرض حدیث الغدیر و رواته من الصحابة و التابعین و من أخرجه من الحفاظ والمحدثین بالاسنادالعالیة و الطرق الصحیحة و الموثوقة فی الصحاح و السنن والمساند و المعاجم حتی نهایةالقرن الرابع فقط.

اندیشه تألیف این کتاب در کنگره بزرگ غدیر در لندن نشأت گرفت؛ هنگامی که محقق طباطبایی در لندن در نشستی با اندیشمندانِ فِرَق گوناگون اسلامی دیدار می‌کند و درباره حدیث غدیر به بحث می‌نشیند، به فکر تألیف این کتاب می‌افتد. ایشان به جمع آوری سند‌های روشن و صحیح و غیر قابل ردِّ حدیث غدیر می‌پردازد، ولی متاسفانه اجل مهلتِ اتمام این کتاب را نداد و این کتاب ارزشمند همچنان ناقص ماند.

حاشیه بر «الغدیر»

دیگر اثر محقق طباطبایی، حاشیه‌نگاری ایشان بر برگ به برگ «الغدیر» علامه امینی است.

حاشیه‌های محقق طباطبایی بر این کتاب از اهمیت خاصّی برخوردار است و شامل مباحثی است همچون: ردّ شبهات وارد بر کتاب، ضبط اعلام، اشاره به بعضی از اشتباهاتی که در کتاب آمده به صورتی بسیار مؤدبانه و خاضعانه، توجیه آنچه از اشتباهات ظاهری کتاب که قابل توجیه است، استدراک بر احادیث هر موضوع و… ایشان به این حواشی در کتاب مهم خود «مستدرک الذریعة» (نسخه مخطوطه) نیز اشاره کرده است:

تعلیقاتی بر کتاب الغدیر علامه امینی دارم که شامل اطلاعاتی است که می‌تواند قسمت دوم «ِعلی ضفاف الغدیر» را تشکیل دهد.

وقتی گروهی برای تحقیق و نشر کتاب «الغدیر» تشکیل شد، از من خواستند تا بر تحقیقشان نظارتی داشته باشم. من نیز تعلیقاتی را که بر «الغدیر» داشتم، به همراه اضافاتی که بر مصادر روایات صحابه از مصادر مهمی مانند السنن الکبیر نسائی، معاجم طبرانی، مسند أبی یعلی و بزّار و شاشی، مصنف عبدالرزاق و ابن ابی شیبه، سنن ابن ابی عاصم و… جمع آورده بودم، در اختیار این گروه قرار دادم. امیدوارم مورد قبول خداوند قرار گرفته باشد.

تعلیقات محقق طباطبایی بر «الغدیر» چاپ این گروه یعنی «مؤسسه الغدیر» تا جلد سوم بیشتر ادامه نیافت و امید است به طور جداگانه به چاپ برسد.