خشکسالی، ترسالی و اینک عصر یخبندان!

به گزارش بولتن نیوز به نقل از مجله‌ فارس‌پلاس؛ رضا آزاد: سال آبی جاری یکی از پربارش‌ترین سال‌های آبی در کشور است، به‌گونه‌ای که بسیاری از رکوردهای بارندگی در کشور شکسته شده و سیل‌های زیادی در بخش‌های مختلف کشور جاری شد؛ از گلستان و مازندران گرفته تا شیراز و لرستان و ایلام و خوزستان و دیگر بخش‌های کشور. این بارش‌ها آنقدر شدید بود که انگاره‌ی ورود به ترسالی و پایان خشکسالی چندین‌ساله را به وجود آورد و کارشناسان مختلف هواشناسی، اقلیم‌شناسی، جغرافیا و زمین‌شناسی گمانه‌های مختلفی را درباره ترسالی یک یا چند ساله مطرح کردند.

 

 

در ایام اوج بارش‌ها در اوایل فروردین نقل‌قولی از دکتر پرویز کردوانی، جغرافی‌دان و فعال محیط زیست در فضای مجازی مطرح شد که دوره خشکسالی در ایران تمام شده و وارد یک دوره ترسالی شده‌ایم، اما این نقل قول به سرعت از سوی وی تکذیب شد. دکتر کردوانی در این باره می‌گوید: ایران همچنان در شرایط خشکسالی و کم‌آبی قرار دارد و بارش‌های اخیر هم «اتفاقی» رخ داده است.[1]

 

در همین رابطه صادق ضیاییان، رییس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی کشور نیز اتمام دوره خشکسالی را رد می‌کند. او می‌گوید: به طور کلی پیش‌بینی میزان بارش برای کل کشور در دهه‌های آینده روندی کاهشی است ولی ممکن است در این روند چند سال هم ترسالی داشته باشیم، اما در مجموع تعداد سال‌های خشکسال بیشتر است. شاید اصلاً ۲ یا ۳ سال ترسالی پی‌درپی را تجربه کنیم ولی بعد از آن وارد یک دوره چندساله خشکسالی شویم.[2]

 

 

برخی از کارشناسان نیز پس از بارش‌های اخیر پیش‌بینی‌ کردند که اگر تابستان پرباران و خنکی داشته باشیم، مشخص می‌شود که وارد دوره ترسالی شده‌ایم. اسماعیل کهرم، فعال محیط زیستی در این باره می‌گوید: در 20 سال گذشته جبهه هوای کشور از سمت دریای سرخ، احمر و خلیج فارس که جبهه گرم و خشک است، بود و به خشکسالی مبتلا شده‌ایم؛ چنانچه ما یک تابستان پر باران و خنک داشته باشیم، نشان می‌دهد که جبهه هوای ما از اقیانوس اطلس می‌آید و آن زمان است که می‌توان بیان داشت وارد ترسالی شده‌ایم.[3]

 

 

عده‌ای کارشناسان و مسئولین نیز معتقدند علت بارش‌های اخیر تغییرات اقلیمی است. به عنوان مثال، رضا اردکانیان وزیر نیرو در بازدید از مناطق سیل‌زده گفته بود: این پدیده تغییر اقلیم در حال تحمیل شدن به کشور ما و بسیاری از جوامع دیگر است به‌طوری‌که پس از گذر سال‌های خشک شدید بلافاصله ترسالی‌های شدیدی رخ می‌دهد که باید خود را برای آن آماده کنیم.[4]

اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز در این باره می‌گوید: در حال حاضر ما در حال تغییر اقلیم هستیم و به عنوان مثال ما در قم، قمرود را داشته‌ایم که سالیان سال است خشک بوده و آن را تبدیل به جاده، مونوریل و یا پارکینگ کرده‌ایم که این اقدام غلط موجب شده است که دو بار سیل بیاید ولی خوشبختانه آسیب جدی نداشته‌ایم.[5]

 

از سوی دیگر، علی‌اکبر شمسی‌پور استاد اقلیم شناسی دانشگاه تهران درباره ارتباط سیلاب‌های اخیر با تغییرات اقلیم گفت: این صحبت‌ها غیرمسئولانه و غیرموجه است چراکه این اتفاقات هیچ ارتباطی با تغییرات اقلیم ندارد. با نیم ساعت بارندگی یک سیلاب شکل می‌گیرد، این گویای تغییر اقلیم نیست. بدون اینکه هیچ‌گونه علم و ذهنیتی نسبت به تغییرات اقلیم داشته باشند، هرجایی این مفهوم را برای توجیه بی‌تدبیری‌های خود بکار می‌برند. درواقع دیواری کوتاه‌تر از دیوار تغییر اقلیم نیافته‌اند.[6]

 

یوسف قویدل رحیمی، استاد اقلیم‌شناسی و استادیار دانشگاه تربیت مدرس، نیز درباره این مسئله می‌گوید: درباره ارتباط بارش‌های اخیر با موضوع تغییرات اقلیمی هم در نظر داشته باشید تا امروز هر وقت بحث تغییرات اقلیمی مطرح می‌شد، همیشه خشکسالی و کم‌بارشی نشانه آن عنوان می‌شد اما الان می‌بینیم که بارندگی در حال زیادشدن است که این موضوع از آن رو واجد اهمیت است که نظریه‌ای در اقلیم‌شناسی مطرح شده که نشان می‌دهد دوره گرمی و خشکی در حال پایان است و ما در حال وارد شدن به دوره یخبندان و بارش‌های بیشتر و متفاوت‌تر هستیم. یعنی اگر پیش از این بارش‌ها به شکل مایع بود، آن طور که محققانی که در حال پژوهش و بررسی این موضوع هستند، می‌گویند از این پس بارش‌های جامد – برف – بیشتر خواهد شد. در این زمینه یک محقق بریتانیایی با پایش فعالیت‌های خورشیدی نشان داده است که بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ زمین امکان ورود به یک دوره یخبندان را خواهد داشت. این نظریه قابل اعتنا است؛ چرا که دوره‌های سرمایش و گرمایش زمین به صورت سیکل عمل می‌کنند و انعکاسی از نوع فعالیت‌های خورشید هستند.[7]

 

 

یکی از کارشناسان هواشناسی درباره پیش‌بینی پدیده خشکسالی و ترسالی می‌گوید: خشکسالی بر اساس شاخص‌های معینی ارزیابی می‌شود و به محض اینکه مقدار بارندگی به اندازه‌ای برسد که این شاخص‌ها از حد معینی بگذرند پایان دوره خشکسالی تلقی و اعلام می‌شود. این پایان دوره خشکسالی اما بدین معنی نیست که دیگر آغاز نخواهد شد. اصولاً ما در هواشناسی هنوز روشی نداریم که بتوانیم دوره‌های خشکسالی و ترسالی را برای آینده پیش‌بینی کنیم.

البته روش‌های آماری می‌توانند بر اساس آنچه در گذشته رخ داده‌اند، فقط احتمال وقوع این دوره‌ها را در آینده تبیین کنند! با این روش‌های آماری اما نمی‌توان نشان داد که دوره خشکسالی که امسال تمام شده است تا بیست یا چهل سال آینده ترسالی خواهیم داشت.

 

روش دیگر استفاده از مدل‌های پیش‌بینی عددی است که با استفاده از معادلات بسیار پیچیده دینامیکی و ترمودینامیکی و به وسیله کامپیوترهای بسیار پیشرفته حل می‌شوند. برای اجرای این مدل‌های عددی و ارائه پیش بینی‌های دراز مدت بیست ساله و چهل ساله، باید پیش‌فرض‌های بسیاری را برای آینده به مدل بدهیم. به این پیش‌فرض‌ها سناریو می‌گویند. در واقع مدل‌های پیش‌بینی عددی به صورت خیلی غیر دقیق به ما می‌گویند که با فرض شرایط معینی، وضعیت در آینده در چه حدودی خواهد بود. البته مسلماً با تغییر این پیش‌فرض‌ها جواب مدل هم فرق خواهد کرد و پیش‌بینی دیگری خواهد داد.

 

کوتاه سخن اینکه، ما در تئوری علم هواشناسی هیچ روش اطمینان‌بخشی که حتی بتواند به ما بگوید در سه یا شش ماه آینده دقیقاً چگونه وضع هوایی خواهیم داشت نداریم، چه رسد به پیش بینی برای سال آینده و سال‌ها و ده‌ها سال آینده!

 

تأثیر جریان‌های اقیانوسی مانند اقیانوس اطلس و پدیده‌های آل نینو و لانینا نیز بر وضع هوای حاضر مسلم و بدیهی است ولی هیچکدام از این‌ها را نمی‌توان برای پیش بینی‌های دراز مدت چندین ساله مورد استفاده قرار داد. حتی تغییرات خود این جریان‌های اقیانوسی را نمی‌توان برای چنین دوره‌های طولانی پیش بینی کرد، چه رسد به تاثیرشان بر وضعیت خشکسالی و ترسالی ایران! تأسف این است که دیده می‌شود خبرگزاری‌های رسمی هم آن اظهار نظرهای شبه علمی را منتشر می‌کنند.[8]

 

اسماعیل نجار،‌ رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز بر این ادعا صحه می‌گذارد و می‌گوید: خوزستان تا برج 8 سال گذشته با مشکل کم‌آبی و آب شرب و کشاورزی مواجه بود و نمی‌دانستیم که چگونه آب مورد نیاز خوزستان را در تابستان سال 98 تأمین کنیم.

 

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ادامه داد: به هر حال بعضی موقع‌ها نیز پیش‌بینی‌ها به‌درستی انجام نمی‌شود و ما باید تمامی راهکارهای پیش رو را برای اینکه مردم با مشکلات کمتری مواجه شوند بررسی کنیم.

 

وی بیان داشت: از برج 8 سال گذشته که پیش‌بینی‌ها قوی‌تر شد که بارندگی زیادی رخ خواهد داد استحکام بخشی‌ سدها در خوزستان انجام شد.[9]

 

نکات مطرح‌شده از سوی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و کارشناسان هواشناسی نشان می‌دهد پیش‌بینی قطعی و متقنی نسبت به خشکسالی و ترسالی در آینده وجود ندارد و پیش‌بینی‌های کارشناسان و مسئولان تنها به عنوان «سناریوهای محتمل» مطرح است.

 

 

 

پی‌نوشت:

 

[1]- https://www.khabaronline.ir/news/1244927/

 

[2]- https://fararu.com/fa/news/394802/

 

[3]- https://www.borna.news/بخش-اجتماعی-4/827894-

 

[4]- http://fna.ir/d8zuxw

 

[5]- https://www.farsnews.com/printnews/13980117000362

 

[6]- http://fna.ir/d8zuxw

 

[7]- https://www.isna.ir/news/98011705042/

 

[8]- https://iwse.ir/iran-entering-wet-year-truth-or-rumor/

 

[9]- http://fna.ir/d8zv0a