عوامل اهمیت واقعۀ تاریخی «غدیر» و بحث پیرامون آن

گروه دین و اندیشه: پیامبر اعظم (ص) در بعضی از فقرات خطبۀ غدیر توضیح داده بودند که حج سال دهم هجرت، آخرین دیدار عمومی ایشان با امت است و به‌زودی به لقاء پروردگار خود می‌شتابند.

به گزارش بولتن نیوز، این حقیقت، رسول اکرم (ص) را بر آن وا‌داشت تا اینکه حجاج همان سال را در منطقۀ غدیر خم یکجا جمع نموده و برایشان صحبت کنند تا آنچه از طرف خداوند متعال بر ایشان نازل‌شده را به مردم ابلاغ کنند، مهم‌ترین دستورات را برای آن‌ها بیان کنند و ایشان را به عمل به آن فرامین الهی دعوت نمایند.

به‌طورکلی می‌توان گفت چند عامل باعث شده است که مسئلۀ غدیر اهمیتی فراوان بیابد به‌طوری‌که عقول مسلمانان را برای کشف حقایق تاریخی به تحرک وا‌دارد و زیرورو کند. در ادامه به برخی از عوامل اهمیت فوق‌العادۀ این رویداد تاریخی بزرگ اشاره می‌شود:

عامل اول: آخرین سفارش‌های رسول اکرم (ص) پیش از رحلت

توصیه‌هایی که در واقعۀ غدیر از پیامبر اعظم (ص) صادرشده، آخرین تأکیدات وجود مبارک ایشان برای امت بوده و همین امر، ارزش و اهمیت فراوانی به رویداد غدیر می‌دهد.

عامل دوم: انبوه جمعیت و کثرت شاهدان

جمعیت انبوهی که در واقعۀ غدیر - چه از نخبگان امت و چه از عموم مردم - حضور داشتند، بر اهمیت آن افزوده است؛ و با توجه به اینکه هرکدام از حجاج از مناطق و کشورهای مختلفی بودند، همین امر باعث می‌شد که پیام غدیر در مدت کوتاهی به اقصی نقاط عالم برسد.

عامل سوم: ذکر واقعۀ غدیر در مهم‌ترین منابع

مهم‌ترین و معتبرترین منابع علمی مسلمین اعم از شیعه و سنی، واقعۀ غدیر را با اَسناد صحیح و متواتر نقل کرده‌اند و این اسناد در اثبات رهبری و زعامت سیاسی امام علی ابن ابی‌طالب (ع) صراحت دارند.

عامل چهارم: متمایزکنندۀ امام علی (ع) از سایر صحابه

حدیث غدیر مسئولیت و فضیلت خاصی را برای امام علی (ع) اثبات می‌کند که ایشان را از سایر صحابه متمایز و ممتاز می‌سازد؛ درحالی‌که به‌هیچ‌وجه ثابت نشده که پیامبر اکرم (ص) دست یکی از صحابه را گرفته باشند و آنچه را که در حق امام علی (ع) در روز غدیر فرموده‌اند، در حق او هم گفته باشند.

عامل پنجم: مشخص شدن تفاوت روش علمای اسلام با شیوۀ ابن تیمیه

 بحث و تحقیق در واقعۀ غدیر آشکارکنندۀ تفاوت حقیقی بین رویکرد علمای مسلمین با شیوۀ ابن تیمیه و تابعان او، در مواجهه با اتفاقات و روایاتی است که به‌نوعی باشخصیت امام علی (ع) ارتباط می‌یابند.

معنای کلمۀ «مولی» و دلالت آن بر امامت سیاسی امام علی (علیه‌السلام)

از خلال بحث دربارۀ صیغه‌های مختلف حدیث صحیح، صریح و متفق‌علیه «غدیر» مشخص می‌شود که برای کلمۀ «مولی» دو معنا می‌توان در نظر گرفت.

معنای اول: "الأولی" به معنای اولی به تصرف

«اولی» به تصرف، معنایی است که ما از قول نبی اکرم (ص) می‌فهمیم: «یا بریدة ألست أولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قلت: بلی یا رسول الله. قال: من کنت مولاه فعلی مولاه».

شعیب ارنئوط دراین‌باره گفته است: «اسناد آن صحیح است بر اساس شرط شیخین" (مسند الامام احمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الارنئوط، ج 38، ص 32).

معنای دوم: "الولی" به معنای سرپرست

«ولی» هم به معنای سرپرست، چیزی است که از سخنان رسول الله (ص) متوجه می‌شویم: «إن الله عزوجل مولای وأنا ولی کل مؤمن، ثم أخذ بید علی: من کنت ولیه فهذا ولیه».

طحاوی دراین‌باره چنین آورده است: «رجال آن ثقه شیخین هستند» (مشکل الآثار للامام الطحاوی، ج 5، ص 18).

این دو کلمه، امامت سیاسی را برای امام علی (ع) به شکل واضح و صریح اثبات می‌کنند.

دلالت کلمۀ اولی بر امامت سیاسی

کسی که در اصل حدیث غدیر تدبر کند، به‌خوبی درمی‌یابد که رسول اکرم (ص) مراد خود را از کلمۀ "مولی" در همین حدیث بیان نموده‌اند و باوجود بیان خود رسول الله (ص)، نیازی به رجوع به کتب لغت – و غیره - باقی نمی‌ماند.

در احادیث فراوانی واردشده است نبی اکرم (ص) از جمعی که در غدیر خم حضور داشتند اقرار گرفتند بر اینکه رسول خدا (ص) از خود ایشان به خودشان اولی هستند و سپس عبارت "فمن کنت مولاه فعلی مولاه" را بر آن تفریع نمودند.

به‌عنوان نمونه: "یا بریدة ألست أولی بالمؤمنین من انفسهم؟ قلت: بلی یا رسول الله. قال: من کنت مولاه فعلی مولاه" (مسند الامام احمد بن حنبل، تحقیق: شعیب الارنئوط، ج 38، ص 32).

بر این اساس، رسول اکرم (ص) پس‌ازاینکه از مردم اقرار گرفتند که از خودشان بر ایشان اولی هستند، دست امام علی (ع) را گرفته و فرمودند علی (ع) نیز مولای شماست. معنای این عبارت و فعل رسول خدا (ص) آن است که ولایت منصوص علی بن ابی‌طالب (ع) در حدیث غدیر، متفرع است بر همان ولایت منصوص پیامبر (ص) که قرآن بدان تصریح نموده است: "النبی اولی بالمومنین من انفسهم" (احزاب/ 6).

حال ازآن‌جهت که "اولویت" مطرح‌شده در سوره احزاب به دلیل حذف متعلق آن عام است، اثبات می‌شود که این ولایت همه امور اعم از رهبری سیاسی و غیره را به نحو مطلق در بر می گیرد.

بنابراین همان ولایت و اولویتی که قرآن کریم برای رسول اکرم (ص) ثابت نموده و آن را به نحو عام و مطلق ذکر کرده، برای امام علی (ع) هم ثابت است، به این دلیل که رسول اکرم (ص) ولایت علی (ع) را بر آن تفریع نموده است.

انتهای پیام/#

منبع: کانال رسمی آیت‌الله حیدری و مطارحات فی الإمامة، ص 365 – 367 - 427 - 432.