نمایشگاه کتاب امسال چگونه گذشت؟

بولتن نیوز : دور بیست و چهارم نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در حالی به کار خود پایان داد که این دوره یکی از منحصر به فرد ترین دوره های برگزاری نمایشگاه از لحاظ مسائل گوناگون بود که نمایشگاه جمهوری اسلامی ایران را به یکی از نمونه ترین نمایشگاه های فرهنگی کتاب دنیا تبدیل می کند . البته حضور معاونت جدید فرهنگی وزیر ارشاد که امسال برای سال اول هدایت بزرگترین رویداد فرهنگی سال را بر عهرده می گیرد نیز یکی از دلایل مهم برگزاری مناسب این رویداد بود چرا که وی تلاش داشت در سال اول خاطره خوبی را از کار خود به یادگار بگذارد .

نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که هر ساله در روزهای میانی اردیبهشت ماه میزبان علاقه مندان به حوزه کتاب و کتاب خوانی می شود در حالی که چند سالی است در مکان بحث برانگیز مصلی تهران برپا می شود امسال نیز در میان استقبال بی نظیر مردم در چهاردهمین روز از اردیبهشت ماه آ؛از به کار کرد . نمایشگاه کتاب تهران در حقیقت بزرگترین رویداد فرهنگی کشورمان به شمار می رود که در سطح جهانی هم به عنوان تابلویی برای فرهنگ ایرانی به شمار می رود . برگزاری این رویداد در حقیقت نشان دهنده پیشرفت ایران در زمینه صنعت نشرو کتاب و بالارفتن فرهنگ کتابخوانی در میان مردم به شمار می رود .در این میان اما هر سال که از عمر این محفل بزرگ کتاب و کتابخوانی می گذرد اهمیت آن برای جامعه فرهنگی ایران دو چندان می شود چرا که با بالا رفتن سن این رویداد به طبع انتظارها از آن بالاتر رفته و توسعه و پیشرفت آن در دستور کار قرار می گیرد .

نمایشگاه بیست و چهارم کتاب امسال که با حضور دکتر محمود احمدی نژاد کلید اجرای آن زده شد خیلی زود با استقبالی بی نظیر و خیره کننده روبرو شد به نحوی که بسیاری از دوستداران کتاب ترجیح دادند به خاطر ازدحام بیش از حد جمعیت امسال نمایشگاه عطای بازدید را به لقایش ببخشند که البته این خود نشان از جا افتادن بیشتر این نمایشگاه برای مردم می دهد .اما نمایشگاه امسال که توسط بهمن دری معاون فرهنگی وزیر ارشاد اسلامی برای اولین بار برگزار می شد نه تنها از حیث بازدید بلکه از لحاظ کیفیت نیز یکی از بهترین نمایشگاه های برگزار شده در طول دوران برگزاری این رویداد بود .فروش خیره کننده کتاب های امسال نمایشگاه نیز که گردش مالی بیش از 175 میلیارد تومان را به ارمغان آورده است نیز یکی از علت های موفقیت بالای نمایشگاه کتاب امسال بود . در نمایشگاه بیست و چهارم تهران بیش از 5 میلیون نفر از غرفه های برپا شده بازدید کردند و بسیاری از انتشاراتی ها با کمبود کتاب های خود مواجه شدند . البته این استقبال بی سابقه که در طول نمایشگاه های برگزار شده بسیار بی نظیر بوده است مشکلاتی را هم برای برگزار کنندگان این رویداد بزرگ فراهم آورده است که از جمله آن می توان به مشکلات نظافتی سطح نمایشگاه و یا مشکل تهویه سالن اصلی شبستان مصلی اشاره کرد که مسئولان باید برای سال های بعد به صورت جدی فکری برای آن بکنند .

اما نمایشگاه امسال که از کمترین حاشیه ای برخوردار بود به دلیل مدیریت خوب وزارت ارشاد به محلی برای تعامل دست اندر کاران حوزه نشر کتاب و مردم تبدیل شد که استقبال خوب مردم و میزان بالای کتاب های خریده شده می تواند به خوبی گویای این مطلب باشد . در نمایشگاه امسال کمتر شاهد حضور غرفه های بیگانه با نمایشگاه کتاب بودیم که سال ها بود به عنوان دغدغه ای برای فعالین این نمایشگاه به حساب می آمد و امسال تنها چیزی که جلوه واقعی خودش را در نمایشگاه به رخ می کشید تنها کتاب بود و بس .

در طول روزهای برگزاری نمایشگاه شخصیت های بزرگی از مسئولان با حضور خود دلگرمی خاصی با اهالی کتاب و کتابخوانی دادند اما قطعا یکی از حضورهایی که برکات آن توانست چراغ راه بسیاری از اهالی فرهنگ قرار گیرد حضور مقام معظم رهبری در نمایشگاه کتاب امسال بود که معظم له در این دیدار با محسوس ارزیابی کردن پیشرفت های صنعت چاپ و نشر کتاب تاکید کردند تا نقطه مطلوب فاصله داریم و باید بیشتر در این حوزه تلاش کنیم . رهبری گرانقدر انقلاب که از بخش های منتخب نمایشگاه کتاب بازدید کردند توصیه های مناسبی را به دست اندر کراران حوزه نشر کتاب ارائه کردند که قطعا می تواند برای آن ها بسیار مهم باشد . امسال بازدید رهبر معظم انقلاب تفاوتی اساسی با آنچه هر سال اتفاق می‌افتاد، داشت. سالنی در کنار نمایشگاه برپا شد تا هم فرصتی باشد برای ارائه گزارشی از وضعیت نشر و هم فرصتی برای ناشران مطرح و کتاب‌های مهم برای دیده‌شدن. وزیر فرهنگ گزارش فعالیت‌های وزارتخانه‌اش را در حوزه کتاب ارائه ‌کرد. از افزایش عناوین منتشر شده می‌گفت و رشد کتاب‌های تالیفی و کاهش کتاب‌های ترجمه‌ای. به خاطر کاهش مجموع تیراژ کل کتاب‌ها مورد سؤال قرار می‌گرفت و شاید زیرلب خدا را شکر می‌کرد که رهبر معظم انقلاب از کاهش متوسط تیراژ هر کتاب سؤال نکرده.

آمارها که تمام شد، نوبت به تازه‌های نشر رسید و کتاب‌هایی که در سال گذشته مورد تقدیر قرار گرفته بودند. از بدشانسی وزیر بود یا از بدسلیقگی برگزارکنندگان؛ اولین غرفه مربوط به کتاب‌های کودک بود. رهبر معظم انقلاب نگاهی به چند کتاب انداخت و در آخر گفت: چیزهای خیلی مفیدی نبود. اما جلوتر، وضع عوض شد. کتاب‌های حوزه جنگ نرم، علوم انسانی، دین و دفاع مقدس چهره رهبر معظم انقلاب را بشاش‌تر کرد. هرچند انتظار ایشان بیشتر از این حرف‌ها بود، این را می‌شد وقتی فهمید که اشاره‌ای به جوایز جشنواره‌های کتاب کردند: «جایزه‌ای که شما می‌دهید، کمتر از بقیه دنیا نیست. 110سکه و 200سکه و... پس چرا این طور؟»

همچنین حجت الاسلام محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری نیز در مراسم اختتامیه نمایشگاه کتاب پیشرفت این دوره از برگزاری نمایشگاه را نسبت به دوره های قبل بسیار عالی توصیف کردند اماتاکید داشتند که باید نمایشگاه کتاب تهران به بهترین نمایشگاه کتاب تهران تبدیل شود .در نمایشگاه کتاب امسال بیش از 32 کشور جدید ترین کتاب های انتشار یافته خود را برای دانشجویان و پژو هشگران ایرانی عرضه کردند که در این عرصه نیز به نوعی یک نوع رکورد به حساب می آید و استقبال علاقه مندان از بخش بین الملل نیز نشان می دهد که کتاب های این حوزه به سمت کاربردی شدن پیش رفته است .

اما یکی از بحث های جنجالی نمایشگاه امسال بحث برگزاری نمایشگاه سال بعد و محل برگزاری آن بود. بعد از گذشت چند سال از برگزاری نمایشگاه در مصلی، هم ناشران و هم مسئولان به این نتیجه رسیده‌اند که مصلی، محل مناسبی برای نمایشگاه نیست. مصلی روز به روز برای فضاسازی و طراحی غرفه‌ها محدودتر می‌شود، در حالی‌که نه‌جایگزینی برای مصلی ساخته‌شده و نه جایگزینی پیدا می‌شود. چند سال پیش موضوع تپه‌های عباس‌آباد مطرح شد که هنوز خروجی آن را ندیده‌ایم. همه قبول دارند که مصلی محل مناسبی نیست اما چه کار باید کرد؟ فضای نمایشگاه‌ بین‌المللی تهران هم تغییر کرده و دیگر برای نمایشگاه کتاب مناسب نیست. طرح تغییر کاربری فرهنگی که مدتی صحبت از تصویب آن بود، می‌تواند راه حل خوبی برای این مشکل باشد. مطابق این طرح، ناشران می‌توانند در فضاهای مسکونی هم اقدام به فروش کتاب کنند.

آیین‌نامه طرح تصویب شد ولی شهرداری، پیگیری‌های لازم را انجام نمی‌دهد. بهترین راهکاری که برای برون‌رفت از وضعیت فعلی وجود دارد تصویب این طرح است که موجب خواهد شد کتابفروشی‌ها در شهرها گسترش پیدا کنند و به این ترتیب می‌توان امید داشت که به مرور، نمایشگاه از قالب یک فروشگاه بزرگ در بیاید.

به هر حال موضوعی که به وخوبی روشن است این است که نمایشگاه بیست و چهارم هم دیگر به خاطره های خبری پیوسته است و برگ دیگری از این رویداد فرهنگی ورق خورده است اما چیزی که به خوبی روشن است این است که حضور خوب مردم نشان داده است می توان با اتخاذ راه کارهای ساده و مناسب مردم را به سمت کتاب خواندن ترغیب کرد و برگزاری خوب نمایشگاه بیست و چهارم که به نوعی باعث آشتی مرد با کتاب شد نشان داد که مردم ما فرهنگ را جزئی از زندگی خود می دانند و حاضرند برای به دست آوردن آن هزینه هم بکنند اما باید با جهت دهی های صحیح تنها راه این حوزه را برای مردم باز کرد . امیدواریم سیر صعودی نمایشگاه کتاب فقط منحصر به این دوره نباشد و در دوره های بعدی نیز ادامه یابد.