چگونه شغل ایجاد می‌شود، ولی بیکاری افزایش می‌یابد؟

اطلاعات مرکز آمارنشان می‌دهد در حالی‌که دولت نهم دولت را با نرخ مشارکت اقتصادی ۴۱ درصد تحویل گرفت. از همان سالی که دولت آغاز به کار کرد تا هشت سال بعد نرخ مشارکت اقتصادی کاهش یافت. به این ترتیب که تا سال ۱۳۸۸ که همان دولت برقرار ماند نرخ مشارکت اقتصادی به ۳۸.۹ درصد رسید و در سال ۱۳۹۲ که دولت را تحویل می‌داد به ۳۷.۶ درصد کاهش یافت. با این حال نرخ مشارکت اقتصادی در دولت یازدهم روند افزایشی به خود گرفت و در سال ۱۳۹۵ که سال پایان کار دولت یازدهم است به ۳۹.۴ درصد رسید.

همچنین اطلاعات مرکز آمار ایران در زمینه نرخ بیکاری نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در سال ۱۳۸۴ معادل ۱۱.۵ درصد، در سال ۱۳۸۸ معادل ۱۱.۹ درصد و در سال ۱۳۹۲ معادل ۱۰.۴ درصد و در سال ۱۳۹۵ به ۱۲.۴ درصد رسیده است.

نرخ بیکاری مردان در سال ۱۳۸۴ معادل ۱۰ درصد، در سال ۱۳۸۸ معادل ۱۰.۸ درصد، در سال ۱۳۹۲ معادل ۸.۶ درصد و در سال ۱۳۹۵ معادل ۱۰.۵ درصد بوده است.

نرخ بیکاری زنان هم در سال ۱۳۸۴ معادل ۱۷.۱ درصد بوده است که این میزان در سال ۱۳۸۸ به ۱۶.۸ درصد رسیده است و در سال ۱۳۹۲ معادل ۱۹.۸ درصد شده و در سال ۱۳۹۵ به ۲۰.۷ درصد رسیده است.

لازم به ذکر است بالا رفتن نرخ بیکاری، در سال‌های اخیر به دلیل افزایش قابل‌توجه افراد جویای کار بوده است. گر چه معمولا بهبود وضعیت اشتغال با نرخ بیکاری سنجیده می‌شود، ولی تغییرات این نرخ نمی‌تواند به‌خوبی وضعیت اشتغال‌زایی دولت را نشان دهد.

نرخ بیکاری از تقسیم جمعیت بیکار به جمعیت فعال به دست می‌آید. بنابراین به شدت تحت‌تاثیر تغییرات شاخص نرخ مشارکت اقتصادی قرار دارد. نرخ مشارکت اقتصادی هم که از حاصل نسبت تعداد جمعیت فعال بالای ۱۰ سال به تعداد کل جمعیت بالای ۱۰ سال محاسبه می‌شود، متغیری است که نشان‌دهنده تصویر بازار کار در ذهن نیروی کار است. اگر جمعیت غیرفعال به دلایل مختلف به جست‌وجوی کار بپردازد، نرخ مشارکت اقتصادی و نرخ بیکاری با هم افزایش می‌یابند، به همین دلیل برای ارائه تصویر دقیق‌تر از وضعیت نیروی کار در کشور نرخ بیکاری به تنهایی کافی نیست و در کنار نرخ بیکاری باید به تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی نیز توجه شود.

بر این مبنا، مثلا برای سال ۱۳۹۵ باید به این نکته توجه کرد که آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که نرخ مشارکت اقتصادی سال ۱۳۹۵ هم نسبت به سال ۱۳۹۴ حدود ۱.۲ واحد درصد افزایش یافته است. یعنی حدود یک میلیون نفر به تعداد افراد جویای کار اضافه شده است. این در حالی است که ظرفیت اقتصاد به شکلی نبوده که این افراد وارد بازار کار شوند. تغییری که در نهایت باعث افزایش جمعیت بیکار و رشد نرخ بیکاری شده است. طبق اطلاعات موجود طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ به‌طور متوسط سالانه ۶۰۰ هزار نفر وارد بازار کشور شده‌اند ولی در دو سال اخیر این رقم به حدود یک میلیون نفر در سال افزایش یافته است. این وضعیت آمار اشتغال‌زایی در دو سال اخیر تحت تاثیر نرخ بیکاری قرار داده است.

بررسی آمارهای مرکز آمار ایران حاکی از آن است که در طی سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ در مجموع بیش از ۱.۳ میلیون شغل ایجاد شده و میزان شغل ایجاد شده در دو سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ حدود ۸۹۰ هزار نفر بوده است. گرچه نرخ بیکاری طی این مدت ۱۰.۴ درصد در سال ۱۳۹۲ به ۱۲.۴ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است. بخش عمده‌ای از این تغییر به دلیل افزایش ۱.۸ واحد درصدی نرخ مشارکت اقتصادی در چهار سال اخیر بوده است.