پیکره تاریخی متون نثر زبان فارسی تدوین شد

به گزارش بولتن نیوز، این روزها کمتر کسی از اهمیت رایانه و نقش آن در زندگی انسان غافل است؛ در زبان شناسی نیز نقش آن بیش از پیش روشن شده است. گرچه در گذشته، بسیاری از زبان شناسان بر اهمیت پیکره زبانی در بیشتر بررسی‌هایشان تأکید کرده‌اند، اما در دوران جدید است که تکیه بر داده‌های واقعی زبانی به صورت گسترده‌ای رواج یافته و شرط اساسی بسیاری از پژوهش‌های نظری و کاربردی مانند گویش شناسی، دستور نویسی، سازماندهی، تنظیم و تفکیک، جستجو و دستیابی سریع داده‌های زبانی شده است.

این مهم، افق‌های تازه‌ای در برابر پژوهندگان گشوده و باعث پیدایش شاخه‌ای تخصصی در حوزه زبان‌شناسی رایانه‌ای شده است. این شاخه، با نام «زبان‌شناسی پیکره‌ای» در آخرین دهه‌های قرن بیستم ایجاد شد و در همین زمان کوتاه به یکی از فعال‌ترین و پرکاربردترین زمینه‌ها تبدیل شده است. پیکره زبانی عبارت است از مجموعه‌ای از متن‌های نوشتاری یا گفتاری آوانویسی‌شده که می‌توان در توصیف و تحلیل زبان از آن بهره گرفت. پیکره‌ها مجموعه‌ای از نمونه‌های زبان طبیعی هستند که به طریقه الکترونیکی ذخیره شده‌اند. پیکره می‌تواند از متون کامل و گزیده‌هایی بسیار طولانی از متون کامل تشکیل شده باشد.

بنابراین با توجه به موضوعات ذکر شده امروزه ضرورت تهیه پیکره‌ها در پژوهش‌های کاربردی مانند فرهنگ نویسی، آموزش زبان دوم، دستور نویسی روشن است. پس از آن جایی که تا کنون برای متون نثر کلاسیک زبان فارسی هیچ پیکره‌ای تهیه نشده است، طرحی با پشتیبانی صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران با عنوان «طرحی برای تهیه پیکره تاریخی متون نثر زبان فارسی از قرن چهارم تا چهاردهم (بررسی ویژه: قرن 5 تا 7)» در ارتباط با موضوعات فوق انجام شده است. ضرورت انجام این تحقیق بیش از پیش است و این خود گامی بزرگ در راستای استفاده از فناوری‌های جدید برای زبان فارسی است.

از آنجا که زبان فارسی مفهومی بسیار وسیع دارد و می‌تواند در برگیرنده همه گونه‌های گفتاری، نوشتاری، سبکی و کاربردی این زبان در همه دوران‌های تحول آن باشد، در این پیکره، متون نثر تاریخی زبان فارسی و گونه نوشتاری آن برگزیده می‌شود. این گستره به طور قراردادی، از قرن چهارم تا چهاردهم هجری را دربردارد که شامل بسیاری از گونه‌های سبکی و زبانی است.

بنابراین، با توجه به ارتباط دو رشته ادبیات و علم زبان شناسی و رشد روزافزون کاربرد رایانه‌ها و رشته‌های مرتبط از جمله زبان‌شناسی پیکره‌ای لازم است که این علم در به‌روز شدن و تسهیل دسترسی به داده‌های ادبی یاری رسان باشد. تا آن جا که بررسی‌ها نشان می‌دهد، پیکره‌ای که تمام متون آن تاریخی بوده و به بررسی تحول زبان فارسی در ادوار مختلف بپردازد، وجود ندارد و بیشتر پیکره‌ها از متون فارسی معاصر یا گفتار روزمره بوده است. حال آن‌که برای بسیاری از زبان‌ها از جمله انگلیسی پیکره‌های متعدد تاریخی با برچسب‌های مختلف و دوره‌های زمانی متفاوت وجود دارد.

بر اساس اعلام روابط عمومی معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری، ​چه بسیاری از پایان‌نامه‌های رشته‌های زبان و ادبیات فارسی به تصحیح نسخه‌های کهن اختصاص دارد و در این راه مقایسه ویژگی‌های زبانی دوران مختلف، کاربرد واژه‌ها در بافت‌های گوناگون و بسامد آن‌ها نقشی اساسی دارند. علاوه بر صرف زمان و هزینه طولانی در این کار، امکان اشتباه و عدم اصالت نسخه به دلیل دستی بودن محاسبات وجود دارد. سالیان سال این روند ادامه داشته و تا کنون نیز ادامه دارد. لذا لزوم تهیه چنین پیکره‌ای بیش از گذشته احساس می‌شود.