رمزگشايي از معماي يك خيانتكار+تصاویر

هشت سال دفاع مقدس و زمينه ها و پيامدهاي آن يكي از منابع غني براي خلق آثار داستاني و دراماتيك است. با اين وجود، سينماگران ما هنوز به طور مطلوبي از اين منبع استفاده نكرده اند. تا آنجا كه با گذشت 30 سال از آغاز جنگ و همچنين 22 سال از پايان اين مقطع از تاريخ ايران، حتي گوشه اي از اين دوره هشت ساله هم روايت نشده است. سينماي ايران به خصوص در 12 سال اخير كمتر به بازتاب حماسه ها، اسوه ها، ارزش ها و ناگفته هاي دفاع مقدس پرداخته، هر چند در چهار سال اخير تلاش براي احياي جايگاه حائز اهميت سينماي دفاع مقدس و افزايش كيفي و كمي آن بيشتر شده است.

فيلم «نفوذي» يكي از اين تلاش هاست؛ يك فيلم دفاع مقدسي كه داراي ساختاري معمايي است و از لحاظ گونه شناسي، يك فيلم سياسي- جاسوسي محسوب مي شود. اين فيلم با كارگرداني مشترك احمد كاوري و مهدي فيوضي ساخته شده است؛ نام هايي كه براي اولين بار به عنوان كارگردان يك فيلم سينمايي ثبت شده اند و به همين دليل بايد اين فيلم را پديده سال سينماي كشور دانست. زيرا پختگي و كمال فيلم به گونه اي است كه مخاطب را به اين پندار وا مي دارد كه توسط كارگرداني با تجربه و پر سابقه ساخته شده است. به همين دليل، دانستن اينكه «نفوذي» اولين فيلم كارگردانان جوانش است، باعث شگفتي مي شود. ابتدا قرار بود «جمال شورجه» اين فيلم را كارگرداني كند، اما سپس از اين كار صرف نظر كرد. پس از انصراف شورجه، كارگرداني آن به دو فيلمساز جوان واگذار شد و «حسن عليمرداني»، تهيه كنندگي فيلم را برعهده گرفت. به اين ترتيب «احمد كاوري» و «مهدي فيوضي» با همكاري هم اولين فيلم بلند سينمايي خود را توليد كردند.

اين فيلم اقتباسي از كتاب «حكايت زمستان» شامل خاطرات «عباس حسين مردي» است. «سعيد عاكف» خاطرات اين آزاده را در اين كتاب جمع آوري نموده و «داوود اميريان» از روي آن يك فيلمنامه نوشت. با اين حال، «احمد كاوري» هم فيلمنامه را بازنويسي كرد تا به شكل فعلي درآمد. همچنين در بازنويسي فيلمنامه، نام فيلم به «زير هشت» تغيير پيدا كرد، اما مجدداً نام «نفوذي» براي آن برگزيده شد.
موضوع محوري اين فيلم، مجاهدت هاي آزادگان است. «نفوذي» داستاني نامتعارف و متفاوت را از اردوگاههاي نگهداري از اسراي ايراني تحت سلطه رژيم بعث روايت مي كند. البته تمام زمان و روايت فيلم به زمان جنگ و اسارتگاهها محدود نمي شود، بلكه مضمون اين فيلم با ارجاع به دوران جنگ و اردوگاهها، درباره جامعه و شرايط امروز ماست؛ درباره خطراتي كه كشور ما را تهديد مي كند و دشمناني كه در لباس دوست حضور دارند.

نفوذي، روايت مردي مشكوك به نام «فريدون» است. او پس از 20 سال اسارت در عراق به كشور باز مي گردد، اما بلافاصله بازداشت مي شود. جرم او جاسوسي براي عراق و خيانت به اسراي ايراني است. همچنين شهادت چند نفر از اسيران در بند رژيم بعث را كار او مي دانند. برخي از هم بندان «فريدون» همچنين شاهد بوده اند كه او به منافقين پيوسته و با آنها همكاري نموده است. حتي خانواده «فريدون» نيز او را ننگ بزرگي براي خود مي دانند و نمي توانند او را بپذيرند. اما همه ماجرا به اينجا ختم نمي شود. رمزگشايي از معماي اين خيانتكار، حقايق تازه اي را برملا مي كند كه موجب حيرت و غافل گيري همگان مي شود.

اسارت و مصائب و مقاومت هاي آزادگان جنگ تحميلي موضوع جديدي نيست، اما نحوه پرداختن به اين موضوع در فيلم «نفوذي» جديد است. تصاوير مربوط به اسارت گاهها و بندهاي رژيم بعث به شكلي واقع گرايانه و تكان دهنده به تصوير كشيده شده اند. رنج هاي آزادگان موضوعي است كه در سايه غفلت قرار گرفته، اما در اين فيلم، بخشي از واقعيت هاي درون زندان هاي جنگ را مي بينيم. گويا يكي از مقاصد سازندگان «نفوذي» ترسيم دراماتيك اين مفهوم بوده كه فضيلت اسارت كمتر از شهادت نيست.

اما موضوع اسارت و ايستادگي هاي آزادگان يكي از مضامين جاري در اين فيلم است. اين فيلم پيوند دهنده زمان جنگ و وضع حال جامعه ماست. «نفوذي» افشاگر افرادي است كه به ظاهر خادم و خودي هستند، اما در برخي از بزنگاهها، چهره واقعي خود را برملا مي كنند. به همين دليل اين فيلم با اينكه از سرچشمه دوران دفاع مقدس بهره برده، اما فرزند زمانه خويش است.

امیر جعفری در نشست خبری فیلم نفوذی

فيلمي است درباره شرايط روز اجتماعي و سياسي ايران كه منادي بيداري و خودآگاهي مخاطب خود است. «نفوذي» بدون سقوط در پرتگاه شعارزدگي و در قالبي كاملاً دراماتيك و هنري، سعي در بالا بردن بصيرت و دشمن شناسي تماشاگر خود دارد. آنچه در اين فيلم به عنوان رونمايي از چهره واقعي دشمنان رسوخ كرده در صف دوستان به نمايش درآمده، اتفاقي است كه در همه سال هاي پس از انقلاب پيش آمده است و مي توان، ليستي از نام هايي را ذكر كرد كه مدت ها به عنوان دوست شناخته مي شدند، اما بعدها چهره اصلي خود را كه چيزي جز دشمني و عداوت و خيانت نبوده ظاهر كرده اند. اين فيلم درباره همين مسئله است.

يكي از موضوعات كمتر پرداخته شده در سينماي ما كه در اين فيلم هدف توجه قرار گرفته، موضوع منافقان و خيانت هاي آن ها به آزادگان و اسراي سرافراز ايراني است. حتي نقش منافقان در جامعه امروز كشورمان نيز در اين فيلم، توجه را جلب مي كند.

بازخواني تلاش هاي خستگي ناپذير و هوشمندانه سربازان گمنام امام زمان (عج) هم يكي ديگر از جاذبه هاي روايي اين فيلم است. در اين اثر، تصويري متفاوت و البته حقيقي از نيروهاي موسوم به اطلاعاتي و امنيتي به نمايش درآمده است.

نكته مهم درباره «نفوذي» اين است كه يك فيلم صرفاً محتواگرا نيست، بلكه شاخصه مهم آن ساختار منسجم و روايت معماگونه و پرجاذبه آن است. به طوري كه از معدود آثار سينماي ايران در سال هاي اخير است كه مخاطب را با فراز و نشيب هاي داستاني و امتيازات والاي فني و سينمايي به لذت مي رساند.