آنکارا از بحران قره‌باغ علیه ارمنستان استفاده ابزاری می‌کند

طرفین درگیری همدیگر را متهم به آغاز درگیری می کنند و با وجود اعلام آتش بس یک طرفه از سوی جمهوری آذربایجان خبرها حکایت از ادامه درگیری ها بین طرفین دارد.

درگیری قره باغ از ابتدای سال ۱۹۹۰ میلادی و همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق آغاز و در سال ۱۹۹۴ پس از کشته شدن ۳۰ هزار نفر از دو طرف متوقف شد. با اینکه آتش بس شکننده سال ۱۹۹۴ بارها نقض شده، اما درگیری اخیر شدیدترین برخورد نظامی دو کشور از آن زمان تا کنون است.

در همین راستا گفتگویی با پروفسور «نادر انتصار» رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلابامای جنوبی آمریکا صورت گرفته است که مشروح آن در زیر آمده است. کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» اثر انتصار در حوزه مطالعات کردی از منابع مهم این حوزه به شمار می رود.

*علت اصلی درگیری ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ چیست؟

این مناقشه دارای دلایل تاریخی است که به قرن ۱۸ و ۱۹ و اوایل تشکیل اتحاد جماهیر شوروی سابق بر می گردد. بعد از شکست روسیه تزاری توسط نیروهای بولشویک، منطقه ناگرونو قره باغ در ابتدا مورد ادعای جمهوری ارمنستان خودمختار خوانده و بعد مورد ادعای جمهوری دموکراتیک آذربایجان قرار گرفت. اتحاد جماهیر شوروی سریعا در سال ۱۹۲۳ منطقه را تحت کنترل خود در آورد و اسم آن را استان ناگرونو قره باغ گذاشت و تحت نظر مناطق آذربایجان قرار داد.

در دوران اتحاد جماهیر شوروی اختلافات و کشمکش ها در این منطقه تحت کنترل بود تا بعد از فروپاشی شوروی این درگیری ها مجددا آغاز شدند. در سال ۱۹۸۸ قره باغ اعلام کرد تمایل ندارد بخشی از آذربایجان شوروی باشد. در سال ۱۹۹۱ قره باغ با برگزاری رفراندوم اعلام استقلال کرد؛ امری که موجب درگیری خونینی شد که از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ طول کشید. از آن زمان یک آتش بس و صلح سرد در این منطقه برقرار شد که تا درگیری اخیر ادامه داشته است. ماهیت اصلی درگیری بر سر این است که چه کسی باید منطقه را تحت کنترل خود داشته باشد. جمهوری آذربایجان قره باغ را بخشی از خاک خود می داند در حالیکه مردم ارمنی این منطقه خواستار استقلال و داشتن روابط نزدیک با ارمنستان هستند.

*برخی بر این باور هستند که مناقشات اخیر نتیجه مداخلات ترکیه است حداقل در خصوص تداوم درگیری.

هر چند تردیدی وجود ندارد که ترکیه از مناقشه قره باغ به عنوان اهرم فشاری علیه ارمنستان استفاده کرده ولی در خصوص درگیری اخیر نمی توان گفت بروز درگیری به خاطر مداخلات ترکیه است. ضمنا مطمئن نیستم که ادامه درگیری اخیر در درازمدت به نفع ترکیه باشد.

*اعلام آتش بس یک طرفه از سوی آذربایجان در حالی صورت گرفته است که این کشور در ساعات اولیه درگیری بخش هایی از منطقه مورد مناقشه را تحت کنترل خود درآورده است و این در حالی است که ارمنستان خواستار بازگشت نیروهای آذربایجان به خط کنترل قبل از آغاز درگیری ها است. آیا آذربایجان به این مسئله تن خواهد داد؟

هر یک از طرف ها سعی خواهد کرد تا جائیکه می توانند  برخی از منطقه قره باغ را در کنترل خود نگهدارد تا در مذاکرات آینده از آن به عنوان برگ برنده چانه زنی خود استفاده کند. بنا بر این فکر نمی کنم آذربایجان به راحتی از مناطقی که به دست آورده صرف نظر کند.

*آیا درگیری در قره باغ می تواند منجر به درگیری ترکیه و روسیه شود؟

روسیه  اهرم های اقتصادی و سیاسی زیادی در قبال آذربایجان و ارمنستان دارد و برجسته ترین بازیگر خارجی در منطقه است. به نظر من با توجه به مشکلات و مخمصه هایی که آنکارا در حال حاضر با آنها مواجه است و مسئله جنگ داخلی اش با کردها، آنکارا نمی خواهد با مقابله با روسیه در منطقه به دامنه مشکلات خود بیافزاید.