زنگ خطر تغییر ماهیت مناسک عزای حسینی

گروه دین و اندیشه: در یادداشتی پیرامون عزاداری های اهل بیت علیهم السلام به خصوص عزاداری بر مصیبت امام حسین (ع) که اعظم آهنگر سله بنی آنرا نگاشته، نگارنده معتقد است: یک اراده ای عزاداری امام حسین را به سمت برگزاری متمرکز در شهرها به شکل اجتماعات بزرگ در میدان اصلی شهر سوق می دهد. گویی همه شهرها طبق یک قاعده نانوشته تلاش می کنند عزاداریشان مثل اجتماع بزرگ عزاداران در زنجان شود که قدمتی دیرینه دارد.

به گزارش بولتن نیوز، متن این یادداشت به شرح زیر است:

عزداری امام حسین به عنوان یک کنش جمعی که به صورت مردم نهاد برگزار می شود همیشه مورد توجه جامعه شناسان بوده است. یک هیات عزاداری امام  حسین تمامی خصوصیات و ساختار یک جامعه را در خود دارد. سلسله مراتب حاکم بر هیات، تقسیم کار و قوانینی که نظم خاصی به اجرای این مناسک می دهد. حتی دراین هیاتها جایگاه زنان هم به خوبی مشخص است. نکته قابل تامل این است که تا کنون عزاداریهای امام حسین همیشه و در همه جای کشور با توجه  آیین و سبک رسومات همان منطقه برگزار می شد. در اکثر مناطق هیاتهای کوچک و بزرگ برپا بود. حسینیه ها در ایام محرم نونوار و سیاه پوش می شدند و نیروهای قدیمی و جدید نقشهایشان را از سر می گرفتند و جوانها زیر دست بزرگترها در هیات مشق عاشقی می کردند و راه و رسم خدمتگزاری به دستگاه امام حسین را می آموختند و کم کم قشر جوانتر جایگزین مسنترهایی که پیر و فرتوت بودند می شدند.  

اما آنچه امروزه می بینیم تغییر ماهیت هیاتهاست. گویا یک اراده ای عزاداری امام حسین را به سمت برگزاری متمرکز در شهرها به شکل اجتماعات بزرگ در میدان اصلی شهر سوق می دهد. گویی همه شهرها طبق یک قاعده نانوشته تلاش می کنند عزاداریشان مثل اجتماع بزرگ عزاداران در زنجان شود که قدمتی دیرینه دارد. امسال به وضوح می شد تغییر اتفاق افتاده را از صدا و سیما مشاهده کرد. حتی در یکی از شهرهای جنوبی کشور که مرسوم بود در مساجد و حسینیه ها به صورت دورانی و گردشی عزداران سینه زنی کنند و حرکت کنند، عزاداران جمع شده بودند در میدان شهر و با پوشیدن کفن سفید در ردیف اول،‌کفن سبز در ردیف دوم، و لباس سیاه در ردیف سوم و به مجدد تقسیم بندی به همین ترکیب رنگ در لباسهای عزاداران ، گویی حرکت نمایشی از عزاداری را برای ضبط تصویری زیبا و شماتیک  در دوربینهای صدا و سیما رقم می زنند.  به نظر می رسد تب سلفی به مراسمهای بزرگ هم سرایت کرده است.

 چند سال گذشته در اکثر شهرها این رویه ادامه داشته است تا دیالوگ خبرنگار شهر اردبیل تقلیدی بودن این موضوع را در گزارشش برملا کرد«این اجتماع عزاداران تا ساعتی دیگر ادامه دارد و عصر افراد می روند تا به عزاداری سنتی خود بپردازند» (شبکه اول سیما  ساعتی قبل از ظهر روز تاسوعا) در واقع تا قبل از ظهر تاسوعا عزداری این شهر به شکلی غیر از حالت سنتی خود در حال برگزاری بوده است.

در شهر تهران نیز با تغییر کاربری میدان امام حسین به صورت خودکار این موضوع رقم خورده  و اجتماع بزرگ عزاداران حسینی در میدان امام حسین حکایت از عزمی جدی و عمدی در اجرای اینگونه عزاداری امام حسین دارد.

این شکل عزاداری هرچند که نوعی اتحاد و یکدستی و سادگی در عزاداری امام حسین را ترویج می کند اما آثار سوئی نیز در پی دارد که می توان به موارد ذیل اشاره کرد: 

 1)از بین رفتن آیینهای سنتی به مرور زمان 

 2) از بین رفتن ساختار مردم نهاد هیاتها و رفتن به سمت عزاداری به سبک و شیوه پیشنهادی دولتی

3) از بین رفتن سیستم باز تولید تقسیم کار و اجتماعات کوچک محلی که از برکات هیاتهای کوچک و محله ای است

 

4) قدرتمند تر شدن  و گسترش حیطه نفوذ مداحانی که آموزشهای لازم را ندیده اند و با صوت خوش فقط در تحریک احساسات مردم  تبحر دارند و  در این اجتماعات تریبون درا ختیارشان است، به طوری که در بزنگاههای سیاسی کشور کنترلشان از دست نظام خارج می شود و آثار سوئی به جا می گذارند.

در زمانه ای که تلاش می شود که در همه عرصه ها فعالیتهای مردم نهاد گسترش یابد دولتی کردن عزاداری امام حسین جایز نبوده و آسیبهای جدی را به این ساختارهای اجتماعی کوچک می زند و کارکردهای آن را عقیم می کند. از طرفی هرچه اجتماع بزرگتر باشد هزینه های بیشتری را طلب می کند که هزینه های کلان از توان مردم خارج بوده و فقط در ید قدرت دولت است و این اصلا به صلاح کشور و نحوه هزینه کرد بودجه کشور نیست.

انتهای پیام/