ناقوس مرگ تنها بانک اطلاعات اقتصادی کشور و بازگشت قاچاق بنزین

به گزارش بولتن نیوز، بانک‌های اطلاعات اقتصادی از جمله ضروریات بدیهی و پیش‌پا افتاده دولت‌داری در دوره مدرن محسوب می‌شوند. در اختیار نداشتن نداشتن بانک‌های اطلاعات اقتصادی از جمله بانک‌های اطلاعاتی زمین‌ومسکن، حساب‌های بانکی، درآمد، مایملک و امثال آن در دوره مدرن مانند ان است که پادشاهی بر تخت خود در پایتخت نشسته باشد و از آنچه در راه‌های کشور، گردنه‌ها و کاروان‌های تجاری در نقاط مختلف کشور کاملا بی خبر باشد. یعنی نداند که مثلا در فلان گردنه راهزنان مستقر شده‌اند و کاروان‌های تجاری را غارت می‌کنند.

در ایران متاسفانه اغلب بانک‌های اطلاعات اقتصادی یا وجود ندارند یا تکمیل نشده‌اند. از معدود بانک‌های اطلاعاتی که ایجاد آن به سرعت مواهب بی‌نظیر خود را نشان داد، سامانه کارت هوشمند سوخت بود که باعث شد وضعیت مصرف واقعی بنزین در کشور مشخص شده و جلوی قاچاق این حامل ارزش‌مند انرژی، علیرغم اختلاف قیمت همیشگی آن با کشورهای همسایه تقریبا به طور کامل گرفته شود. تک نرخی شدن قیمت بنزین، نگارنی هایی را درباره حذف این سامانه و بازگشت قاچاق ایجاد کرد و انتقاداتی را برانگیخت. مدیران نفتی نیز پاسخ‌هایی به این انتقادات و نگرانی‌ها دادند.

 سید ناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در مصاحبه‌ای با اشاره به این‌که قبل از تک نرخی شدن بنزین هم توزیع بنزین ۱۰۰۰ تومانی هیچ محدودیتی نداشت، گفت: «برخی گفتند که حالا که بنزین تک‌نرخی شده است راه برای قاچاق این فرآورده باز می‌شود، اما ما قبلا هم یک نرخ ۱۰۰۰ تومانی بدون محدودیت داشتیم. در واقع به گونه‌ای صحبت می‌شود که انگار تا پیش از این در کشور بنزین آزاد وجود نداشته است».

اما درباره این سخنان مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران نکات زیر قابل طرح است:

۱- آقای سجادی اعتقاد دارند تک نرخی شدن بنزین موجب افزایش قاچاق آن نمی‌شود، زیرا قبل از حذف سهمیه‌بندی بنزین هم بنزین ۱۰۰۰ تومانی به صورت آزاد و بدون هیچ محدودیتی در کشور عرضه می‌شد. این در حالی است که احتمال افزایش قاچاق بنزین در آینده نزدیک ارتباطی به محدود نبودن میزان دریافت بنزین ۱۰۰۰ تومانی توسط خودروها ندارد، بلکه وقوع این پدیده به دلیل حذف تدریجی کارت سوخت از فرآیند سوخت‌گیری در جایگاه‌های بنزین همزمان با تک نرخی شدن این فرآورده نفتی در ماه های اخیر، محتمل است. با اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین با استفاده از کارت سوخت از تیرماه ۱۳۸۶، میزان قاچاق بنزین با وجود اختلاف قابل توجه با قیمت فوب خلیج فارس آن، کاهش چشم گیری یافت و تقریبا به صفر رسید (۱). افزایش شفافیت بازار عرضه و تقاضای بنزین با توزیع این فرآورده نفتی با استفاده از کارت سوخت خودروها، دلیل اصلی این موضوع بود. در نتیجه، بین سال های ۸۷ تا پایان اردیبهشت ماه امسال که بنزین آزاد بدون هیچ محدودیتی در کشور توزیع می شد، نگرانی خاصی درباره قاچاق بنزین وجود نداشت.

۲- بعد از تک نرخی شدن بنزین در اوایل خردادماه امسال انتظار می رفت که استفاده مردم از کارت سوخت خودروهای خود و در نتیجه، شفافیت بازار عرضه و تقاضای بنزین به تدریج کاهش یابد، زیرا مردم می‌توانستند با کارت سوخت جایگاه‌داران نسبت به سوخت‌گیری اقدام کنند و انگیزه کمتری برای استفاده از کارت سوخت خود داشتند.

اخبار موجود حاکی از تحقق این پیش‌بینی است، به گونه‌ای که در بسیاری از جایگاه‌های عرضه بنزین، کارت سوخت جایگاه‌داران به نازل های بنزین متصل شده است و با آن سوخت گیری انجام می شود. با این وجود، مسئولین دولتی تاکنون صرفا به درخواست شفاهی از مردم برای استفاده از کارت‌های سوخت خود اکتفا کرده‌اند، اقدامی که کافی نیست و کارآیی بالایی ندارد و مانع از تضعیف تدریجی بزرگترین بانک اطلاعاتی کشور در زمینه بنزین نخواهد شد.

تجربه کشورهای صنعتی نشان می‌دهد که خواهش و تمنا ابزار حکمرانی نیست و در صورتی که دولت واقعا خواستار جلوگیری از افزایش قاچاق بنزین است، ضرورت دارد با تعیین سازوکارهایی، جذابیت استفاده از کارت های سوخت را برای مردم حفظ کند و روند تضعیف تدریجی و سریع این بانک اطلاعاتی مهم کشور متوقف شود.

یکی از بهترین راهکارها برای حفظ جذابیت استفاده از کارت سوخت شخصی برای مردم، افزایش قیمت سوخت گیری با کارت جایگاه‌داران است. در این حالت، لازم است قیمت بنزین در کارت جایگاه داران برابر ۱۳۰۰ تومان به ازای هر لیتر تعیین شود. تنها در این صورت است که قاچاق بنزین در آینده نزدیک افزایش نمی یابد.

پی نوشت:

۱- مهدی ابویی، معاون وقت پیشگیری و هماهنگی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز درباره تاثیر استفاده از کارت سوخت بر روی قاچاق بنزین گفت: «پس از اجرای سامانه هوشمند کارت سوخت و سهمیه‌بندی بنزین، در سال‌های اخیر، تقریبا مشکل قاچاق بنزین در کشور منتفی{شده}است، با وجود اینکه هنوز قیمت بنزین در قیاس با آن سوی مرزها، ارزان‌تر و قاچاق آن همچنان سودآور است، اما عرضه خارج از شبکه آن در قیاس با گازوییل بسیار کمتر است». (شانا، ۷ مرداد ۹۲)

منبع: فارس