نشست 167 اوپک و چشم انداز بازار نفت
یکصد و شصت و هفتمین نشست وزیران کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در حالی امروز جمعه پانزدهم خرداد در وینِ اتریش برگزار می شود که بازیابی 40 درصدی قیمت نفت طی هفته های گذشته نسبت به دی ماه گذشته، تا اندازه ای امیدها به بازگشت آرامش به این حوزه را افزایش داده است.
به گزارش بولتن نیوز،با این همه، هنوز نشانه ای درباره احتمال رسیدن قیمت نفت به 100 دلار در کوتاه مدت دیده نمی شود.
به طور کلی بازار نفت جهانی در اختیار 2 قطب کلیدی است که سیاست های هر کدام از آنها می تواند به کاهش قیمت نفت دامن بزند یا نرخ کنونی این منبع انرژی را حفظ کند یا آن را افزایش دهد:
الف) اعضای اوپک؛لجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان، امارات، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا اعضای اصلی اوپک هستند.
اوپک که 40 درصد عرضه جهانی نفت را در اختیار دارد، از دی ماه 1390 تاکنون سقف تولید خود را در سطح 30 میلیون بشکه در روز حفظ کرده است. در این میان، بروز دودستگی میان سیاست ها و خواسته های کشورهای عضو، تصمیم گیری نهایی در این نهاد اقتصادی را بسیار مشکل ساخته به طوری که حتی مسائل ساده ای مانند گزینش رییس اوپک با بحث های حاشیه ای همراه بوده است.
گروه نخست با حضور ایران و ونزوئلا، روی کاهش تولید و افزایش قیمت نفت نظر دارند. گروه دیگر را عربستان رهبری می کند که به دلیل تولید 9 میلیون و 600 هزار تا 10 میلیون و 300 هزار بشکه نفت در روز بزرگ ترین صادرکننده نفت اوپک است. عربستان از کاهش تولید استقبال نمی کند و کویت نیز با مواضع این کشور همراه است.
ب) کشورهای غیرعضو در اوپک؛روسیه با تولید روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت، بزرگ ترین تولیدکننده بیرون از سازمان اوپک به شمار می رود. نزدیک به 60 درصد درآمدهای ارزی روسیه از صادرات نفت تامین می شود.
گرچه مسکو تا پیش از این با صادرات گسترده نفت می کوشید درآمد بیشینه ای به دست آورد اما در پی کاهش درآمدهای نفتی خود که تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا پس از تنش اوکراین به آن دامن زده است، کاهش تولید اوپک را به دلیل افزایش قیمت نفت به سود خود می داند.
مسوولان روسی که در ذهن خود خاطره هموار شدن راه تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در جریان جنگ سرد پس از سقوط قیمت نفت در اواخر دهه 1980 میلادی را دارند، چندین بار از کاهش تولید نفت (25 هزار تا یک میلیون بشکه در روز) سخن رانده اند؛ امری که هنوز محقق نشده است.
آمریکا پارسال تولید روزانه خود را به 9 میلیون و 60 هزار بشکه رساند که بالاترین میزان طی سه دهه گذشته بود. اکنون نیز این میزان به روزانه ٩ میلیون و ٥٦٦ هزار بشکه رسیده است. یکی از دلایلی که برای مقاومت عربستان در برابر کاهش سطح تولید اوپک مطرح می کنند، مبارزه با افزایش نفت شیل آمریکا است.
در این میان، توجه به چند نکته ضروری است:
1- یکی از دلایل افت شدید قیمت نفت در سال 1393، افزایش چشمگیر تولید نفت در آمریکا و کاهش نرخ رشد اقتصادی اروپا، چین و ژاپن بود.
همچنین تخفیف ها و کاهش های چندین باره قیمت هر بشکه نفت عرضه شده از سوی «آرامکو» شرکت نفت عربستان، آنچنان بر بازار طلای سیاه تاثیر گذاشت که کشورهایی مانند ایران، عراق، قطر، کویت و امارات برای نگهداشت مشتریان خود به کاهش قیمت وادار شدند.
ریاض با رفتارهای چند ماه گذشته خود پس از تغییر چهره پادشاه و هیات حاکم، اثبات کرد به هیچ روی حاضر نیست از منافع خود چشم بپوشد یا بخشی از بازار را از دست بدهد؛ به همین سبب تلاش می کند از رقیبان خود به روش های گوناگون در فروش پیشی بگیرد و حتی آنها را به زمین بزند.
2-کاهش قیمت نفت طی ماه های گذشته، سرمایه گذاری در این بخش را از رونق انداخت؛ به گونه ای که شرکت خدمات نفتی آمریکایی «بیکر هیوز» هفدهم بهمن ماه پارسال اعلام کرد طی هفت روز گذشته در آمریکا ۸۳ سکوی حفاری نفت تعطیل شد و شمار آنها به ۱۱۴۰ مورد رسید. این کاهش در شرایطی است که ۹۴ سکو نیز یک هفته پیش از آن تعطیل شده بود.
طی ماه های گذشته در آمریکا بیش از یک هزار میلیارد دلار سرمایه از صنعت نفت بیرون رفت و شرکت های «توتال»، «بریتیش پترولیوم» و «استات اویل» سرمایه گذاری نفتی خود را کاهش دادند.
بنابراین به نظر می رسد پس از یک دوره افزایش سرمایه گذاری و تولید نفت در آمریکا، اینک سرمایه گذاران خرده پا به دلیل کاهش قیمت نفت در حال فرار به بخش های دیگر هستند.
3- کاهش سرمایه گذاری و به صرفه نبودن تولید نفت، سبب خواهد شد کم کم طرف های کم توان تر نفتی، بازار را به دیگران واگذار کرده و از صحنه نقش آفرینی برای تعیین آینده طلای سیاه بیرون روند. این امر به ویژه در حاشیه کاهش گرایش سرمایه گذاری در حوزه برخی چاه های غیرمتعارف آمریکا خود را نشان داد.
در این میان، چند عامل در تعیین میزان بردباری کشورها در برابر قیمت پایین نفت موثر است:
الف) وضع سربه سری هزینه و درآمد به ویژه در کشورهای دارای اقتصاد نفتی: فشارهای اقتصادی داخلی و فعالیت های تجاری و بازرگانی متزلزل به دلیل ناامنی در سرمایه گذاری، هزینه های داخلی را افزایش می دهد. مرزهای باز به روی قاچاق، انحصارهای اقتصادی و رانت ها، نظام ناکارآمد کمرگی یا مالیاتی و... ممکن است با محدود کردن توانمندی های یک کشور دارای اقتصاد متکی بر درآمدهای نفتی، قدرت مقاومت در برابر ناملایمات بازار جهانی را کاهش دهد.
از سوی دیگر، توسعه نیافتگی ساختارهای پالایشگاهی و فرآوری، به خام فروشی نفت دامن می زند. از این منظر، کشورهایی که درآمد نفت خام خود را صرف واردات مشتقات نفتی می کنند در فراز و نشیب های بازار کنونی با کمبود بودجه روبرو خواهند شد و چرخ اقتصاد آنها به خوبی نمی چرخد.
مجموع این نگاه ها را می توان در هشدارهای مسوولان بلندپایه نظام به ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی یافت که برای به چرخش درآوردن تولید داخلی و اقتصاد ملی به دور از وابستگی به نفت سفارش می کنند.
ب) میزان توانایی ذخیره نفت: زمانی که قیمت نفت نزدیک به 40 دلار در هر بشکه بود فرصت مناسبی برای آن دسته از خریداران نفتی پدید آمد که دارای ظرفیت های ذخیره سازی انبوه بودند. نمونه آن، چین است که 60 درصد نفت خام مورد نیاز خود را وارد می کند.
همچنین کشورهایی مانند اندونزی که از قضا قصد دارد پس از نشست یکصد و شصت و هفتم اوپک درخواست خود را برای بازگشت به اوپک ارایه کند، طی این دوران به جای تمرکز بر تولید نفت داخلی به واردات روی آوردند و از مزایای قیمت پایین بهره مند شدند.
به عبارت دیگر، این کشورها درهای چاه های نفت خود را بستند تا آن را برای موقعیت های دشوارتر نگه دارند و به جای آن، به بهره مندی و ذخیره سازی نفت ارزان روی آوردند.
4-گرچه کاهش سرمایه گذاری های نفتی سبب شد در روند تولید طلای سیاه اندکی مشکل پدید آید اما همانگونه که وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران سیزدهم خردادماه اعلام کرد پیامد ملموس سقوط قیمت نفت، کم شدن انگیزه کشورهای عضو اوپک برای تولید نفت خواهد بود؛ امری که به نقش کلیدی این نهاد اقتصادی آسیب می زند.
در این میان، درباره تولید نفت شیل آمریکا می توان گفت کاهش قیمت نفت شاید برخی چاه های کم بازده و رو به پایان را به تعطیلی کشاند اما هنوز تولید در چاه های مهم ادامه دارد و حتی افزایش یافته است. اوایل خردادماه شبکه خبری «ان. بی. سی» آمریکا نیز با اشاره به کاهش بیش از ٥٠ درصدی تولید سکوهای فعال نفتی آمریکا، به نقل از وزارت انرژی آمریکا گزارش کرد تولید نفت آمریکا به ٩ میلیون و ٥٦٦ هزار بشکه در روز و بالاترین سطح طی ٤٣ سال گذشته رسیده است.
بنابراین به نظر می رسد همانگونه که پیش بینی شده است با توجه به ورود فناوری های ارزان تر برای استخراج نفت سخت مانند نفت شیل و شن های نفتی، تولید در این بخش سالانه 6 درصد و تا سال ٣٥ آینده ٤٥ درصد رشد خواهد داشت.
این، به معنای نقش آفرینی بیشتر تولید بیرون از نظارت اوپک و رقم خوردن سرنوشت نفت با حضور بازیگرانی تازه، انعطاف پذیر و غیرقابل کنترل خواهد بود؛ امری که در صورت بی تدبیری اوپک در سیاستگذاری های آتی، تضعیف جایگاه این نهاد را به دنبال خواهد داشت. البته باید در این میان اموری مانند بازگشت دوباره نفت ایران به سطح پیشین پس از کاهش و لغو تحریم های هسته ای، کاهش درگیری ها در لیبی و افزایش دوباره تولید آن کشور، راه اندازی طرح های نیمه کاره نیجریه به دلیل ناآرامی های داخلی، سهم خواهی عراق از سقف تعیین شده و... را نیز در نظر گیریم.
* از: مریم مسعود (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
به طور کلی بازار نفت جهانی در اختیار 2 قطب کلیدی است که سیاست های هر کدام از آنها می تواند به کاهش قیمت نفت دامن بزند یا نرخ کنونی این منبع انرژی را حفظ کند یا آن را افزایش دهد:
الف) اعضای اوپک؛لجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان، امارات، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا اعضای اصلی اوپک هستند.
اوپک که 40 درصد عرضه جهانی نفت را در اختیار دارد، از دی ماه 1390 تاکنون سقف تولید خود را در سطح 30 میلیون بشکه در روز حفظ کرده است. در این میان، بروز دودستگی میان سیاست ها و خواسته های کشورهای عضو، تصمیم گیری نهایی در این نهاد اقتصادی را بسیار مشکل ساخته به طوری که حتی مسائل ساده ای مانند گزینش رییس اوپک با بحث های حاشیه ای همراه بوده است.
گروه نخست با حضور ایران و ونزوئلا، روی کاهش تولید و افزایش قیمت نفت نظر دارند. گروه دیگر را عربستان رهبری می کند که به دلیل تولید 9 میلیون و 600 هزار تا 10 میلیون و 300 هزار بشکه نفت در روز بزرگ ترین صادرکننده نفت اوپک است. عربستان از کاهش تولید استقبال نمی کند و کویت نیز با مواضع این کشور همراه است.
ب) کشورهای غیرعضو در اوپک؛روسیه با تولید روزانه بیش از 10 میلیون بشکه نفت، بزرگ ترین تولیدکننده بیرون از سازمان اوپک به شمار می رود. نزدیک به 60 درصد درآمدهای ارزی روسیه از صادرات نفت تامین می شود.
گرچه مسکو تا پیش از این با صادرات گسترده نفت می کوشید درآمد بیشینه ای به دست آورد اما در پی کاهش درآمدهای نفتی خود که تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا پس از تنش اوکراین به آن دامن زده است، کاهش تولید اوپک را به دلیل افزایش قیمت نفت به سود خود می داند.
مسوولان روسی که در ذهن خود خاطره هموار شدن راه تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در جریان جنگ سرد پس از سقوط قیمت نفت در اواخر دهه 1980 میلادی را دارند، چندین بار از کاهش تولید نفت (25 هزار تا یک میلیون بشکه در روز) سخن رانده اند؛ امری که هنوز محقق نشده است.
آمریکا پارسال تولید روزانه خود را به 9 میلیون و 60 هزار بشکه رساند که بالاترین میزان طی سه دهه گذشته بود. اکنون نیز این میزان به روزانه ٩ میلیون و ٥٦٦ هزار بشکه رسیده است. یکی از دلایلی که برای مقاومت عربستان در برابر کاهش سطح تولید اوپک مطرح می کنند، مبارزه با افزایش نفت شیل آمریکا است.
در این میان، توجه به چند نکته ضروری است:
1- یکی از دلایل افت شدید قیمت نفت در سال 1393، افزایش چشمگیر تولید نفت در آمریکا و کاهش نرخ رشد اقتصادی اروپا، چین و ژاپن بود.
همچنین تخفیف ها و کاهش های چندین باره قیمت هر بشکه نفت عرضه شده از سوی «آرامکو» شرکت نفت عربستان، آنچنان بر بازار طلای سیاه تاثیر گذاشت که کشورهایی مانند ایران، عراق، قطر، کویت و امارات برای نگهداشت مشتریان خود به کاهش قیمت وادار شدند.
ریاض با رفتارهای چند ماه گذشته خود پس از تغییر چهره پادشاه و هیات حاکم، اثبات کرد به هیچ روی حاضر نیست از منافع خود چشم بپوشد یا بخشی از بازار را از دست بدهد؛ به همین سبب تلاش می کند از رقیبان خود به روش های گوناگون در فروش پیشی بگیرد و حتی آنها را به زمین بزند.
2-کاهش قیمت نفت طی ماه های گذشته، سرمایه گذاری در این بخش را از رونق انداخت؛ به گونه ای که شرکت خدمات نفتی آمریکایی «بیکر هیوز» هفدهم بهمن ماه پارسال اعلام کرد طی هفت روز گذشته در آمریکا ۸۳ سکوی حفاری نفت تعطیل شد و شمار آنها به ۱۱۴۰ مورد رسید. این کاهش در شرایطی است که ۹۴ سکو نیز یک هفته پیش از آن تعطیل شده بود.
طی ماه های گذشته در آمریکا بیش از یک هزار میلیارد دلار سرمایه از صنعت نفت بیرون رفت و شرکت های «توتال»، «بریتیش پترولیوم» و «استات اویل» سرمایه گذاری نفتی خود را کاهش دادند.
بنابراین به نظر می رسد پس از یک دوره افزایش سرمایه گذاری و تولید نفت در آمریکا، اینک سرمایه گذاران خرده پا به دلیل کاهش قیمت نفت در حال فرار به بخش های دیگر هستند.
3- کاهش سرمایه گذاری و به صرفه نبودن تولید نفت، سبب خواهد شد کم کم طرف های کم توان تر نفتی، بازار را به دیگران واگذار کرده و از صحنه نقش آفرینی برای تعیین آینده طلای سیاه بیرون روند. این امر به ویژه در حاشیه کاهش گرایش سرمایه گذاری در حوزه برخی چاه های غیرمتعارف آمریکا خود را نشان داد.
در این میان، چند عامل در تعیین میزان بردباری کشورها در برابر قیمت پایین نفت موثر است:
الف) وضع سربه سری هزینه و درآمد به ویژه در کشورهای دارای اقتصاد نفتی: فشارهای اقتصادی داخلی و فعالیت های تجاری و بازرگانی متزلزل به دلیل ناامنی در سرمایه گذاری، هزینه های داخلی را افزایش می دهد. مرزهای باز به روی قاچاق، انحصارهای اقتصادی و رانت ها، نظام ناکارآمد کمرگی یا مالیاتی و... ممکن است با محدود کردن توانمندی های یک کشور دارای اقتصاد متکی بر درآمدهای نفتی، قدرت مقاومت در برابر ناملایمات بازار جهانی را کاهش دهد.
از سوی دیگر، توسعه نیافتگی ساختارهای پالایشگاهی و فرآوری، به خام فروشی نفت دامن می زند. از این منظر، کشورهایی که درآمد نفت خام خود را صرف واردات مشتقات نفتی می کنند در فراز و نشیب های بازار کنونی با کمبود بودجه روبرو خواهند شد و چرخ اقتصاد آنها به خوبی نمی چرخد.
مجموع این نگاه ها را می توان در هشدارهای مسوولان بلندپایه نظام به ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی یافت که برای به چرخش درآوردن تولید داخلی و اقتصاد ملی به دور از وابستگی به نفت سفارش می کنند.
ب) میزان توانایی ذخیره نفت: زمانی که قیمت نفت نزدیک به 40 دلار در هر بشکه بود فرصت مناسبی برای آن دسته از خریداران نفتی پدید آمد که دارای ظرفیت های ذخیره سازی انبوه بودند. نمونه آن، چین است که 60 درصد نفت خام مورد نیاز خود را وارد می کند.
همچنین کشورهایی مانند اندونزی که از قضا قصد دارد پس از نشست یکصد و شصت و هفتم اوپک درخواست خود را برای بازگشت به اوپک ارایه کند، طی این دوران به جای تمرکز بر تولید نفت داخلی به واردات روی آوردند و از مزایای قیمت پایین بهره مند شدند.
به عبارت دیگر، این کشورها درهای چاه های نفت خود را بستند تا آن را برای موقعیت های دشوارتر نگه دارند و به جای آن، به بهره مندی و ذخیره سازی نفت ارزان روی آوردند.
4-گرچه کاهش سرمایه گذاری های نفتی سبب شد در روند تولید طلای سیاه اندکی مشکل پدید آید اما همانگونه که وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران سیزدهم خردادماه اعلام کرد پیامد ملموس سقوط قیمت نفت، کم شدن انگیزه کشورهای عضو اوپک برای تولید نفت خواهد بود؛ امری که به نقش کلیدی این نهاد اقتصادی آسیب می زند.
در این میان، درباره تولید نفت شیل آمریکا می توان گفت کاهش قیمت نفت شاید برخی چاه های کم بازده و رو به پایان را به تعطیلی کشاند اما هنوز تولید در چاه های مهم ادامه دارد و حتی افزایش یافته است. اوایل خردادماه شبکه خبری «ان. بی. سی» آمریکا نیز با اشاره به کاهش بیش از ٥٠ درصدی تولید سکوهای فعال نفتی آمریکا، به نقل از وزارت انرژی آمریکا گزارش کرد تولید نفت آمریکا به ٩ میلیون و ٥٦٦ هزار بشکه در روز و بالاترین سطح طی ٤٣ سال گذشته رسیده است.
بنابراین به نظر می رسد همانگونه که پیش بینی شده است با توجه به ورود فناوری های ارزان تر برای استخراج نفت سخت مانند نفت شیل و شن های نفتی، تولید در این بخش سالانه 6 درصد و تا سال ٣٥ آینده ٤٥ درصد رشد خواهد داشت.
این، به معنای نقش آفرینی بیشتر تولید بیرون از نظارت اوپک و رقم خوردن سرنوشت نفت با حضور بازیگرانی تازه، انعطاف پذیر و غیرقابل کنترل خواهد بود؛ امری که در صورت بی تدبیری اوپک در سیاستگذاری های آتی، تضعیف جایگاه این نهاد را به دنبال خواهد داشت. البته باید در این میان اموری مانند بازگشت دوباره نفت ایران به سطح پیشین پس از کاهش و لغو تحریم های هسته ای، کاهش درگیری ها در لیبی و افزایش دوباره تولید آن کشور، راه اندازی طرح های نیمه کاره نیجریه به دلیل ناآرامی های داخلی، سهم خواهی عراق از سقف تعیین شده و... را نیز در نظر گیریم.
* از: مریم مسعود (گروه پژوهش و تحلیل خبری)
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
