افتتاح «در اعماق»، استعفای دژاکام و دهقان از چهارسو، گلایه محامدی از وضعیت تئاتر آغاز جشنواره تئاتر دانشگاهی

منیژه محامدی مترجم و کارگردان تئاتر درباره تازه ترین فعالیت خود گفت: از ۲۹ اردیبهشت نمایش «روز ولنتاین» نوشته لئونارد ملفی را در تماشاخانه استاد مشایخی به صحنه خواهم برد. البته ۲۹ اردیبهشت اجرای خبرنگاران و عکاسان خواهد بود و اجرای عمومی از ۳۰ اردیبهشت ماه ساعت ۲۰:۳۰ آغاز خواهد شد.

وی درباره اجرا در تماشاخانه مشایخی توضیح داد: این روزها این هنرمند نیست که سالن نمایشش را تعیین می کند بلکه مساله این است که باید ببینیم کجا امکان به صحنه بردن یک نمایش برایمان فراهم می شود. در شرایط کنونی سالن مشایخی برای اجرای این نمایش مناسب بود.

محامدی در پایان متذکر شد: این نمایش تنها دو بازیگر دارد و شهره سلطانی و فریدون محرابی دو بازیگر این اثر نمایشی هستند.

دیگر عوامل این اثر نمایشی عبارتند از مدیر تولید و برنامه ریز: ارشام مؤدبیان، طراح صحنه: امیرحسین دوانی، طراح پوستر و بروشور: نیلوفر اسدی، موسیقی: ارشام مؤدبیان، بهرنگ معتمدی، مدیر تبلیغات و روابط عمومی: آوا فیاض، عکاس: امیر خدامی، تیزر: اِمسِن جعفری، مدیر صحنه و منشی صحنه: پوریـا شهبازیـان، دستیار طراح صحنه: آرمان خسروی، تیم تبلیغات: کمیل، بابایی، پیمان لسان، مریم پوراحمدی، نوازندگان: ترانه یوسف پور فلوت، بهرنگ معتمدی ویولنسل، حمیدرضا کیانی گیتار، امیر صدیقیان درامز، ضبط موسیقی و افکت: صدا خانه چهل و چهار، صدابردار: پوریا اسدی.

نمایش «روز ولنتاین» از ۲۹ اردیبهشت ماه ساعت ۲۰:۳۰ در تماشاخانه استاد مشایخی به صحنه می رود.

منیژه محامدی مدرس، نویسنده، مترجم و کارگردان تئاتر اجرای نمایش هایی همچون «چشم‌اندازی از پل»، «آمادئوس»، «دوازده»، «پس از سقوط»، «دایره بسته»، «کوری»، «دادگاه نورنبرگ» و ... را در کارنامه دارد.

آخرین حضور منیژه محامدی در مقام کارگردان به سال ۹۱ و اجرای نمایش «پس از سقوط» اثر آرتور میلر بازمی‌گردد که با حضور بازیگرانی چون محمد اسکندری، مهوش افشارپناه، فرزانه نشاط‌خواه، رضا مختاری، نیما رئیسی و آناهیتا همتی در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه رفت.

مراسم تجلیل از سال‌ها فعالیت وی چندی قبل با حضور مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، پیمان شریعتی معاون اجرایی مدیرکل و همکاران قدیمی منیژه محامدی در تماشاخانه سنگلج برگزار شد.

نشست رسانه‌ای آغاز هجدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران با حضور مدیرکل فرهنگی اجتماعی دانشگاه تهران و رونمایی از پوستر این رویداد برگزار شد.

مسئولان برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران ظهر امروز یکشنبه (27 اردیبهشت ماه) هم‌زمان با روز آغاز این رویداد ضمن تشریح برنامه‌های مورد نظر در این دوره به سوال‌های خبرنگاران پاسخ دادند.

حسین میرزایی، مدیر کل فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در این نشست با اعلام این خبر که مجمع مشورتی تئاتر دانشگاهیان در سراسر کشور تشکیل می‌شود گفت: درنشست اخیر بامسئولان دانشگاه شیراز نیز همین مورد را پیگیری کردم. ما در این فکر هستیم بتوانیم در افقی روشن واژه مشورتی را حذف کنیم و دوستان بتوانند خودشان امور را در دست بگیرند. ترمیم آسیب‌های به‌وجود آمده از توقف 8 ، 9 ساله به زمان نیاز دارد و ما امیدواریم بتوانیم این ظرفیت را هر چه سریعتر فعال کنیم.

او با بیان اینکه دانشجویان واساتید دو  رکن اصلی فعالیت دانشگاه هستند ادامه داد: کار باید برعهده دانشجویان گذاشته شود و ما وظیفه حمایتی و نظارتی خود را انجام خواهیم داد. البته کمابیش به همین صورت است اما باید بیشتر شود. انتخاب دبیر جشنواره دانشگاهی از میان دانشجویان نیز بر همین اساس اتفاق می‌افتد و معتقدیم ظرفیت‌سازی این رویداد باید در اختیار دانشجویان قرار بگیرد، چون تجربه‌های حاصل از این برنامه‌ها در آینده و در سطح بالا می‌تواند در حوزه جشنواره‌های ملی و بین‌المللی کشور استفاده شود.

میرزایی با تاکید براینکه درحوزه پژوهش ونمایشنامه نویسی نیز ضعف‌هایی وجود دارد خاطر نشان کرد: از طرفی می‌توان ظرفیت رکن دیگر دانشگاه یعنی حضور اساتید را در این بخش فعال کرد تا آنها بیش از پیش در حوزه مورد نظر نقش آفرینی کنند. با توجه به علاقه شخصی‌ام به مبحث نمایش‌نامه نویسی معتقدم اگر متن خوب نباشد نمایش نمی‌تواند ارزشهای یک اثر هنری قابل قبول را روی صحنه بیاورد. یکی از کوتاهی‌هایی که در این سالها انجام دادیم عدم سرمایه‌گذاری درحوزه پژوهش ونمایش‌نامه نویسی است.

امیر مرسلی دبیر هجدهمین جشنواره تئاتر دانشگاهی در ادامه این نشست توضیحاتی ارائه داد و گفت: در فاصله زمانی اندک تلاش کردیم جشنواره را بدون حاشیه و در سطحی قابل قبول برگزار کنیم. جشنواره کار خود را با رونمایی از پوستر  آغاز می‌کند و فردا ساعت 18 جشنی به همین منظور با حضور تعدادی از مهمانان حاضر در جشنواره، مسئولان ومدیران فرهنگی دانشگاه تهران و وزارت علوم برگزار می‌کنیم.

او ادامه داد: سپس آغاز برگزاری نمایشگاه «نیم قرن پوستر تئاتر» را خواهیم داشت که به مدت 10 روز در مجموعه تئاتر شهر برپا می‌شود. همچنین مجموعه نشست‌هایی با مضامینی در حوزه تئاتر دانشگاهی در نظر داریم که از 29 اردیبهشت ماه درخانه هنرمندان ایران برگزار می‌شود.

دبیر جشنواره تئاتر دانشگاهی به بخش بین‌الملل این رویداد نیز اشاره کرد وگفت: باتوجه به فرصت اندکی که در اختیار داشتیم رایزنی‌ها برای حضور مهمانان صاحب‌نام آغاز شد که پس از آن هنرمندان و مدرسانی از کشور‌های آلمان، ‌انگلستان،‌ ایتالیا واتریش به ایران سفر کردند و کار خود را از فردا آغاز می‌کنند.

مرسلی تصریح کرد: از دوم خردادماه  شاهد آغاز بخش صحنه‌ای جشنواره خواهیم بود که به این ترتیب 17 اثر از تهران والبرز، 4 نمایش برگزیده بخش مناطق وسه مهمان خارجی به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. 25 نمایش در بخش آزاد حاضر هستند که به صورت غیر رقابتی روی صحنه می‌روند و سپس با حضور منتقدان و کارشناسان به نقد وبررسی اجراها می‌پردازند؛ اما با وجود اینکه این بخش غیر رقابتی است قرار شد در مراسم اختتامیه سه اثر برگزیده منتقدان برای حمایت مالی و اجرای عمومی معرفی شوند.

او اظهار کرد: دو رئیس جشنواره بین‌المللی مرتبط با دانشجویان برای حضور در مراسم اختتامیه دعوت شدند تا بستری برای معرفی آثار برگزیده جشنواره تئاتر دانشگاهی به دیگر رویدادها و دانشگاههای جهان فراهم شود. همچنین اجراهای مشترک هنرمندان ایرانی با هنرمندان کشورهای دیگر در نظر گرفته شده که به این ترتیب محصول مشترک (ایران وهلند) به کارگردانی ستاره فاتحی، (ایران وآلمان) به کارگردانی شهاب انوشا و ایران و گرجستان به کارگردانی دایانا فتحی آثار خود را به نمایش می‌گذارند.

بهنام نوایی دبیر بخش بین‌الملل این رویداد گفت: بخش دعوت از مدرسان و برگزاری کارگاهها برای ما اهمیت زیادی داشت، بر همین اساس طبق رایزنی‌ها با حضور اساتید بین‌المللی کارگاههایی برگزار می‌شود که تنها گپ و گفت کوتاه و ساده نخواهد بود. بلکه قرار شد این کارگاهها بیش از سه جلسه 3 تا 5 ساعته باشند. از طرفی با توجه به گرایش سالهای اخیر گروهها به تئاتر مستند از هنرمند و مدرس شناخته شده‌ای در این عرصه دعوت کردیم تا درباره ویژگی‌ها و ایده‌هایی که فضاهای شهری و اجتماعی برای پیشبرد این هدف فراهم می‌کنند صحبتهایی داشته باشد و تجربه‌های خودرا منتقل کند.

نوایی ادامه داد: از دبیر اجرایی جشنواره هایفست ارمنستان و مسئولان جشنواره‌های لیتوانی و فنلاند نیز برای حضور در مراسم اختتامیه دعوت شد که در صورت صلاح‌دید و انتخاب آنها نمایش‌هایی با حمایت دبیرخانه و وزارت علوم برای اجرا در رویدادهای دانشجویی این کشورها معرفی شوند.

دبیر بخش بین‌الملل همچنین از برگزاری متفاوت نشستها در این دوره خبر داد و اظهار کرد: "جایگاه رویکرد نظری در تئاتر دانشگاهی"، "جایگاه متن در اجرای معاصر"، "مرزهای اجرا و پرفورمنس در هنر معاصر" و "آسیب‌شناسی تئاتر دانشگاهی از فراخوان تا بازبینی" از جمله نشست‌هایی هستند که با حضور خانم هاشم‌پور از دانش آموختگان تئاتر در آلمان برگزار می‌شود و طی آن آرای مخالف وموافق بایکدیگر به بحث و تبادل نظر می‌پردازند.

امیر مرسلی دبیر جشنواره تئاتر دانشگاهی در پاسخ به سوالی مبنی برمیزان حمایتهای مالی از گروهها و بعضی گلایه‌های موجود در این زمینه بیان کرد: بودجه تزریق شده توسط وزارت علوم قابل قبول بود و هزینه‌های زیادی هم در جشنواره اتفاق افتاد. پرداخت‌های ما به گروهها صحیح بوده اما منتظر بودیم حمایتهای دیگر ارگانها نیز محقق شود که در این رابطه روی قول‌های آقای سرسنگی حساب کردیم و خیالمان از این بابت راحت است.

میرزایی مدیر کل فرهنگی اجتماعی وزارت علوم در تکمیل این پاسخ بیان کرد: با وجود تمام مسائل من شخصا تلاش کردم در مسیر فعالیت‌های دوستان در دبیر خانه مانع نباشم و معتقدم در زمینه امور مالی هیچ مشکلی وجود ندارد اما از نظر اداری معمولا مسائلی بوجود می‌آید و در زمینه پرداختها وقفه‌هایی ایجاد می‌کند اما تاکید دارم حمایت‌های مالی و پرداخت‌ها را با کمال میل انجام می‌دهیم و وظیفه خود می‌دانیم.

این مدیر در پاسخ به سوالی مبنی بر حمایت وزارت علوم و دانشگاه تهران از اعزام گروههای تئاتری دانشجویی به دیگر کشورها گفت: باحضور آقای دکتر قهرمانی درامور بین‌الملل فرصت مغتنمی به خصوص برای اهالی هنر ایجاد شده و من انتظار برداشتن قدم های بسیار بزرگ در این زمینه را دارم به ویژه که هنرهای نمایشی ظرفیت بسیار خوبی از این نظر فراهم می‌کند و من اعلام آمادگی می‌کنم در صورت نیاز حمایتهای لازم انجام می‌شود.

میرزایی همچنین به دغدغه خود در رابطه با افزایش حضور بین‌المللی گروه‌ها اشاره کرد وا دامه داد: به دوستان در دبیرخانه دوره گذشته گفتم آنچه در جشنواره شانزدهم وجود داشت در دوره هفدهم حرام است! ما در دولت جدید با فشارهای بسیار بیشتر و حاشیه نگاری‌هایی مواجه هستیم که قبلا سابقه نداشت. البته منظور این نیست که رسانه‌ها کاستی‌ها را بیان نکنند اما گاهی حاشیه چنان مطرح می‌شود که اصل مغفول می‌ماند.

او با تاکید براینکه بین‌المللی سازی یک ضرورت است خاطر نشان کرد: این نگرانی را دارم که در صورت حمایت وزارت علوم از اعزام گروههای نمایشی به دیگر کشورها عده‌ای برای حاشیه نگاری و حاشیه سازی حتی پیش از این گروهها به آن کشورها فرستاده شوند.

این مدیر درباره همکاری‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با با دانشگاه و جشنواره تئاتر دانشگاهی توضیح داد: همچنان موفق نشدیم ظرفیت‌های موجود در وزارت فرهنگ و ارشاد را در زمینه هنرهای نمایشی فعال کنیم. زمانی که آقای طاهری، مدیرکل هنرهای نمایشی بودند قرار شد در زمینه کاهش هزینه بلیت نمایش‌ها برای دانشجویان گام‌هایی برداشته شود که تا این لحظه محقق نشده؛ البته رایزنی‌هایی با آقای نوش‌آبادی، سخنگو و معاون پارلمانی وزیر داشتیم که با توجه به علاقه ایشان به حوزه هنر پیگیری می‌شود و امیدوارم عملیاتی شود.

میرزایی در انتهای این نشست از معرفی دبیر جشنواره تئاتر دانشگاهی در مراسم اختتامیه و احتمال حذف بخش اساتید و برگزاری بخش نمایش‌نامه نویسی اکبر رادی در استان گیلان خبر داد. او تاکید کرد در صورتی که شرایط فراهم شود وزارت علوم از برگزاری رویداد نمایش‌نامه نویسی جدی در سطح بین‌المللی در استان گیلان، زادگاه زنده یاد رادی حمایت می‌کند.

بهاره رهنما با اشاره به ایفای نقش در نمایش «انگار در چشمان تو اسب می دود» که اشاره ای به زن سرخ پوش میدان فردوسی دارد از قطعی شدن اجرای نمایش «باغ آلبالو» در مهرماه خبر داد.

بهاره رهنما بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون درباره فعالیت هایش در حوزه تئاتر گفت: قرار است از سوم خرداد ماه در نمایش «انگار در چشمان تو اسب می دود»  نوشته سهراب حسینی به عنوان بازیگر حضور داشت باشم. این نمایشنامه سومین متن این نویسنده در مقام نمایشنامه نویس است. طاها ذاکر کارگردان این اثر نمایشی است و جلال تهرانی نیز به عنوان مشاور کارگردان در کنار کار خواهد بود.

وی ادامه داد: این نمایش از سوم خرداد در مکتب تهران به مدت دو هفته و پس از آن از ۲۱ خرداد ماه در سالن استاد شهناز خانه هنرمندان اجرای خود را ادامه خواهد داد. این کار در حقیقت یک فیلم - تئاتر است که در بخش فیلم آن سروش صحت، سیامک صفری و نسیم ادبی حضور خواهند داشت و در بخش تئاتر من تنها بازیگر روی صحنه خواهم بود. همچنین صدای سحر دولتشاهی و فرخ نعمتی به عنوان راوی نمایش ما را همراهی خواهد کرد.

بازیگر «دورهمی زنان شکسپیر» یادآور شد: این نمایش با توجه به مقوله عشق و انتظار نوشته شده و نگاهی به زن سرخ پوش میدان فردوسی دارد. در کنار این زن، بانوی دیگری فراتر از مکان و زمان منتظر بازگشت معشوقش است. ذاکر در طراحی و فضاسازی این نمایش شیوه اجرایی جدیدی را انتخاب کرده که کار را بسیار جذاب کرده است.

رهنما در پایان درباره دیگر فعالیت هایش گفت: خوشبختانه اجرای نمایش «باغ آلبالو» به کارگردانی آتیلا پسیانی قطعی شده و قرار است مهرماه این نمایش که پیش از این در جشنواره سی و سوم تئاتر فجر اجرا شد، به صحنه برود. رایزنی برای اجرای نمایش صورت گرفته و خوشحالم که این کار بالاخره روی صحنه خواهد رفت چون نقش بانو رانوسکایا جزو مهمترین نقش هایی است که تا به حال در عرصه بازیگری ایفا کرده ام.

کارگردان نمایش «چهار نمایشنامه منتشر نشده از مهران صوفی» از اجرای نمایش خود در خانه موزه انتظامی گله کرد.

میلاد محمدی کارگردان نمایش «چهار نمایشنامه منتشر نشده از مهران صوفی» درخصوص کار جدیدش گفت: با اعضای گروه نمایش «چهار نمایشنامه منتشر نشده» قرار گذاشتیم بعد از اتمام این اثر نمایشنامه‌ی دیگری را تحت عنوان «چهار برداشت آزاد» برای مرداد ماه شروع کنیم.

وی ادامه داد: در نظر داریم تمرین‌های «چهار برداشت آزاد» را برای حضور در جشنواره تئاتر فجر از مرداد ماه آغاز کنیم. البته اگر شرایط تالار مولوی هم روبراه شود به دنبال اجرای عمومی آن در این سالن هستیم.

محمدی تصریح کرد: ما برنامه‌ریزی‌های خود را برای اجرای «چهار برداشت آزاد" انجام دادیم اما متأسفانه شرایط حاکم بر تئاتر امن نیست و با وجود تلاشی که می‌کنیم آینده اجراها و برنامه‌ریزی‌هایمان نامشخص است.

وی با اشاره به اجرای «چهار نمایشنامه منتشر نشده از مهران صوفی» افزود: تاکنون 20 شب در خانه موزه‌ی انتظامی به روی صحنه رفتیم. سالن خانه موزه از نظر کیفی مناسب بوده اما از لحاظ شرایط جغرافیایی هنوز ناشناخته است چرا که حتی یک تابلو برای معرفی این خانه موزه درمنطقه‌ی قیطریه نصب نشده است.

محمدی اظهار داشت: من به دنبال اجرای «چهار نمایشنامه منتشر نشده» در مرکز شهر به خصوص تالار مولوی بودم ولی تالار مولوی همیشه به دلیل تعمیرات تعطیل است و معلوم نیست چه زمانی این تالار باز می‌شود.

امیر دژاکام استعفا از شورای هنری مجموعه تئاتر شهر را اعلام کرد و به تشریح دلایل این تصمیم پرداخت.

تشکیل شورا برای گزینش نمایش‌های لایق دریافت نوبت اجرا در مجموعه تئاتر شهر همواره ازسوی عده‌ای مطرح شده و در مقاطعی نیز به اجرا درآمده است. نخستین تصمیم‌ پریسا مقتدی بعد از نشستن پشت میز مدیریت مجموعه تئاتر شهر با حکم حسین طاهری، مدیرکل سابق هنرهای نمایشی تشکیل چنین شورایی بود؛ آن‌هم درحالیکه بازسازی این مجموعه هم‌چنان به سرانجام نرسیده و با تاخیر مواجه شده است. روز گذشته نیما دهقان، نویسنده و کارگردان خبر استعفای خود را اعلام کرد و امروز امیر دژاکام از خداحافظی با این شورا خبر داد و به تشریح دلایل آن پرداخت. اعلامی که شاید تا حدودی دیرهنگام به نظر برسد اما در آن نکاتی نهفته است که تا حدی وضعیت ناعادلانه تئاتر امروز را به نمایش می‌گذارد. 

دژاکام توضیحات خود درباره دلایل استعفا از شورای هنری تئاتر شهر را با استدلالی فراتر از اندک سالن‌های این مجموعۀ در حال بازسازی آغاز کرد و گفت: آنچه امروز در تئاتر شهر اتفاق می‌افتد از ماجرای کل تئاتر کشور جدا نیست و باید به عنوان تابعی از وضعیت موجود دیده شود. امروز تئاتر ایران در موقعیتی قرار دارد که «دایره گرگ‌ها» بدترین توصیفی است که می‌توانم برای آن عنوان کنم، اما چاره‌ای ندارم. البته این به معنای بی‌احترامی یا رد تلاش هنرمندان نیست و من به تک تک بزرگترها و اساتید خودم احترام می‌گذارم و دست آنها را می‌بوسم؛ اما این احترام نباید مانع از بیان حقیقت و تشریح شرایط شود.

این کارگردان توضیح داد: زمانِ قحطی، گرگ‌ها دایره‌ای تشکیل می‌دهند و نمی­‌خوابند و به محض اینکه یکی از آنها چشم برهم بگذارد، دیگران به او حمله کرده و او را نابود می­‌کنند. این توصیف برای تئاتر ایران تمثیل تلخی است و از آنجا ناشی می‌شود که ما برای هنرمندان نابغه، هنرمندان معمولی و حتی چهره‌های ملی فرصت شغلی متناسب ایجاد نکردیم. بزرگترین ضربه را اداره تاتر کشور با تئوری اقتصاد آزاد به ما خواهد زد. نمی‌شود با یک راهبرد استراتژیک مثل تولید یک کالای لوکس برخورد کرد.  وضعیت اجرا برای صندلی‌ها خالی و قرارداد تیپ بدون در نظرگرفتن مسئولیت کارگردان و عدم باور به حضور تماشاگر یکی از استدلال‌های مدیران برای توصیه اقتصاد آزاد است. اما نمی‌شود فقط در دو نقطۀ صفر و صد زندگی کرد. در این میان گزینه‌های بسیار دیگری نیز وجود دارد.

دژاکام سپس به مبحث اصلی گفتگو بازگشت و خاطرنشان کرد: در این بین پرانتزی بازمی‌کنیم و به تئاتر شهر می‌رسیم. من از همان ابتدا که دوستان برای دعوت تماس گرفتند، اعلام کردم اعتراض دارم و برای بیان دلایل مخالفت خود به شورا می‌آیم. با تشکیل شوراهای جداگانه برای سالن‌ها موافق نبودم و نیستم. گفتم شاید بتوانم تغییری ایجاد کنم که نشد؛  پیشنهادم این بود که تئاتر شهر با یک شورا اداره شود اما دوستان مخالف بودند و محقق نشد.

او در ادامه افزود: از طرفی پیشنهاد دادم حالا که با بحران سالن اجرا مواجه هستیم، عدالت حکم می‌کند حداقل اگر نمی‌توانیم مثل سالن‌های خصوصی سه نوبت اجرا داشته باشیم، حداقل شرایط اجرا در دو نوبت را فراهم کنیم. به هر حال مجموعه تئاتر شهر با این تعداد کارمند و ظرفیتی که دارد باید بتواند امکان اجراهای بیشتری را در اختیار خانوادۀ هنرهای نمایشی قرار دهد. سرانجام مدیریت بنابر استدلال‌هایی که داشت با این پیشنهاد موافقت نکرد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه باید اجازه بدهیم گروه‌هایی که این توانایی‌ را دارند هم‌زمان کار کنند، اظهار کرد: یکی از دلایل رد پیشنهاد در شورا این بود که دوستان گفتند بعضی کارگردان‌ها نمی‌پذیرند هم‌زمان با نمایشی دیگر اجرا داشته باشند. نظر من این بود که هنر مدیریت اینجا به کار می‌آید و او باید بتواند با تشریح شرایط سخت فعلی مسائل را هدایت کند. باید به هنرمندان بگوییم امروز مشکل داریم و ناچاریم از ظرفیت‌ موجود عادلانه بهره ببریم.

دژاکام همچنین افزود: به هر حال مولفه‌هایی برای سالن‌ها درنظر گرفته شد و به عنوان نمونه در چهارسو این شرط مطرح شد که کارگردان مولف و صاحب سبک باشد و متن ایرانی جدید را برای اجرا انتخاب کند یا متن خارجی با خوانش متفاوت را در دست بگیرد. مثلا کشور می‌پذیرد که آرش دادگر یا حمیدرضا نعیمی از متنی خوانش تازه دارد یا حمید امجد جایگاه ناشناخته‌ای در کشور ندارد، امیررضا کوهستانی و فرهاد مهندس‌پور همنیطور.

این کارگردان ادامه داد: امیر رضا، دور دنیا اجرا دارد ولی متاسفانه ما در این سالها از دیدن کار او محروم شدیم. آتیلا پسیانی هم هنرمند این مملکت است و با خانواده‌اش کار می‌کند. خب کاستلوچی هم با اعضای خانواده خود گروهی تشکیل داده و در سراسر جهان به اجرا می‌پردازد. اینکه گروهی عنوان کند خانواده‌ پسیانی در کارهایش حضور دارد نقدی نیست که وارد باشد. این هنرمند آثار زیبایی را خلق کرده و چهل سال شناسنامه تئاتر مملکت است. و البته مثل تمام هنرمندان کارهایی داشته که کمتر موفق بوده‌اند.

کارگردان نمایش «سیاوش‌خوانی» در پاسخ به سوالی درباره نمایش‌های انتخاب شده توسط شورا طی چند ماه گذشته و آثار جدید مجموعه تئاتر شهر گفت: ناصر حسینی مهر، چیستا یثربی، سیما تیرانداز، دکتر خاکی، میکائیل شهرستانی، محسن حسینی، حمید امجد در مذاکرات مدیریت تئاتر شهر به اجرا دعوت شدند. اما بزرگان دیگری هم بودند که در میان از قلم افتادند، مثلا حسین‌ کیانی، سهراب سلیمی، فرهاد مهندس‌پور و کوروش نریمانی یا دکتر سیمین امیریان، منیژه محامدی، محمودرضا رحیمی، علی رضا نادری و بسیاری دیگر. متاسفانه یکی از دلایل عدم همکاری من تصمیم‌گیری روی اشخاص بود، یعنی این هشت نفر براساس مذاکرات انتخاب شده‌اند. گاهی این افراد در دقیقه نود انتخاب ما هستند، البته با شرایطی خاص در تصمیم‌گیری و البته تمام این اشخاص خروجی مذاکرات مدیریت تیاتر شهر محسوب می‌شود.

دژاکام با تاکید بر اینکه فراموش نکنیم شورای هنری تئاتر شهر از هنرمندان خوب تئاتر هستند؛ بیان کرد: اگر خانواده تئاتر کشور عصبانی است باید به این نکته توجه کند چه کسی مسبب شکل‌گیری «دایره گرگ‌ها» در کلیت تئاتر ایران شده و اینجا نباید تنها درباره تئاتر شهر بحث کنیم. چرا؟ اجاره بهای تالار حافظ را به شبی یک میلیون و دویست هزار تومان افزایش داده و می‌گوید من بر مبنای فروش گیشه قضاوت می‌کنم؟

او ادامه داد: به این ترتیب فروش چلوکبابی البرز از تمام تئاترها بیشتر است و اگر شما فروش را به عنوان معیار برای شناخت موفقیت آثار هنری درنظر گرفته‌اید لطفا چلوکبابی باز کنید، چرا سالن تئاتر ساختید؟ آنچه عنوان می‌کنم اصلا رجز و مطایبه نیست. من در آرامش کامل می‌پرسم؛ مدیران فرهنگی! اگر به دنبال آورده مالی هستید چرا جای تالار حافظ که نام شاعر بلند آوازه ایرانی را یدک می‌کشد، نمایشگاه ماشین و فروشگاه لباس و چلوکبابی باز نمی‌کنید؟ فست فود به راحتی خرج خود را درآورده و افزایش سرمایه هم دارد. چرا به جای فرهنگسرا در تهران، سفره خانه باز نکنیم؟ شهرداری به جای کمک مالی به هنرمندان درصد می‌گیرد، در حالی که میلیاردها خرج زیر ساخت‌ها کرده است. از سوی دیگر بر سر چند ده میلیون تومان تئاتر را ذلیل می‌کند. به گمانم این تصمیم مدیران غیرمتخصص باشد.

این نمایش‌نامه‌نویس با خواندن یکی از ابیات حافظ عنوان کرد: اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را/ به خال هندویش بخشم سمرقند و بخارا را؛ این خال هندو چیست که حافظ حاضر است بابت آن سمرقند و بخارا را بدهد؟ آیا واقعا خال روی صورت یک دختر زیباروست؟ یا همان خال است که عارفی در جایی دیگر به آن اشاره می کند و می‌گوید من به خال لبت ای دوست، گرفتار شدم. خال نشان معنویت و نشانی از واسطه بین انسان و خداوند است که حافظ بابت آن دو شهر را می‌دهد اما شما تالاری که به نام حافظ مزین شده را به چلوکبابی تبدیل می‌کنید! با استدلال خصوصی بودن بنیاد رودکی، وقتی مدیران این نهاد تخصص ندارند، همان می‌کنند که دستور می‌رسد؛ پرتقال گران شده، نان گران شده، پس کرایه سالن هم گران می‌شود. عجب استدلالی مرحبا.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: البته فراموش نکنیم بحثی مانند قرارداد تیپ هم کمتر از چنین دیدگاهی، به تئاتر آسیب نمی‌زند. عقیده‌ای می‌گوید من نوبت دارم و سالی هفتاد میلیون یا بیشتر و کمتر دریافت کنم و هیچ ایرادی هم ندارد برای صندلی‌های خالی اجرا کنم. این دست از استدلال‌ها بیشتر بیان‌کننده نارسیسم در بخشی از هنرمندان است که در جزیره ای به ستایش تصویر خویش در آئینه زندگی می‌کنند. آثاری موفق هستند که مخاطب دارند اما تمام آثار دارای مخاطب الزاما موفق نیستند و این مدیران هستند که اینجا باید هوشیارانه عمل کنند.

دژاکام در پاسخ به این سوال که چرا خانواده تئاتر به شکل‌گیری هرچه بیشتر آنچه دایره گرگ‌ها توصیف می‌کنید تن می‌دهد، بیان کرد: من قاضی نیستم ولی به این معنا نیست که امکان اظهارنظر نداشته باشم. قاضی حکم می‌دهد و هنرمند تحلیل می‌کند و این دو با یکدیگر تفاوت دارد. معتقدم تنها شورای تئاتر شهر نیست که در چنین موقعیتی قرار گرفته و کل تئاتر کشور این شرایط را تجربه می‌کند. وقتی فرصت شغلی کم باشد به هر چیز تن می‌دهیم و متاسفانه به نفی یکدیگر می‌پردازیم. نفی انواع دارد. چه سیاسی، چه اقتصادی، چه روانی، چه تجاری و چه عقیدتی باید به مبنای نفی با دقت توجه کرد. گاهی با اندیشه‌های زیبا حریف از میدان حذف می‌شود و گاهی به اسم معنویت، گاهی با سانسور گاهی با ..... مهم نتیجه است و آن حذف یک هنرمند ، یک انسان است .

او درباره دلایل خداحافظی خود از شورا اظهار کرد: شورا چیز خوبی است و من علاقه ندارم از واژه استعفا استفاده کنم؛ اما تئوری‌های من برای اداره تئاتر شهر با دوستان تفاوت داشت؛ من فکر می‌کردم شاید بهتر باشد: امسال چهارسو بیست اجرا داشته باشد؛ "ورودی اسامی به شورا از نظر من اشکال ندارد"، "بهتر است مذاکرات از طرف نماینده شورا و ریاست هم زمان انجام شود"؛ "تفکیک نقش مشورتی و تصمیم‌گیری"؛ "آیا ما اشخاص را تعیین می‌کنیم یا مفاهیم موردنظر را؟"؛ "سرنوشت سایر سالن‌ها در سرنوشت چهارسو به شدت تاثیر دارد"؛  از سوی دیگر وقتی ناچار هستید از بین 50 درخواست به هشت نفر آری بگویید و به 42 نفر دیگر نه؛ قطعا با صدای بلند اعتراضی مواجه می‌شوید که کاملا به‌حق است. خیرالله تقیانی‌پور اگر اعتراض نکند چه کند؟ اما من باید بین و او و کسی که سه سال اجرا نرفته یکی را انتخاب کنم، آن هم در شرایطی که ورودی را تقریبا مدیر تنظیم می‌کند. یعنی باید درباره اسامی که در شورا طرح می‌شود که آمادگی همکاری دارند تصمیم بگیریم. ما اسامی را اعلام می‌کردیم و مدیر مذاکره می‌کرد و گاهی اولویت‌های چندم موافق زمان و تاریخ بودند. خب این کار را سخت می‌کرد. سهراب سلیمی و کوروش نریمانی جز اعتراض چه امکان دیگری در دست دارند؟ شورای تشکیل شده فقط فرصت شغلی این گروه را از بین می‌برد. این کمترین حق برای آنهاست که فعالیت داشته باشند.

کارگردان نمایش «عروس خون» درباره راه برون‌‌رفت از موقعیت بوجود آمده؛ گفت: فرصت شغلی زمانی تامین می‌شود که تئاتر در دسترس و نیاز جامعه باشد. مانند تمام طول تاریخ که تئاتر اغلب بیرون از سالن اجرا شده و ما متاسفانه از این شیوه غافل ماندیم. تئاتر بیرونی می‌تواند شغل ایجاد کند و تئاتر در حوزه‌های مختلف جامعه حضور پیدا کند. امروز یک قرنطینه و جزیره کوچک به اسم تئاتر شهر به قبله آمال تمام هنرمندان تئاتر کشور تبدیل شده اما واقعیت این است که تئاتر شهر نماینده تئاتر تمام تهران و ایران نیست.

دژاکام دفاع ناقص مدیران در تصویب بودجه را یکی از عوامل شکل‌گیری چنین وضعیت ناگواری دانست. کشور با مشکلات بودجه در بخش‌های گوناگون ازجمله بهداشت و محیط زیست هم روبه روست. ولی در شرایط برابر هم رقم بودجه تئاتر بیشتر شبیه یک صدقه است برای فرزندی سر راهی- هنر مادر بیشتر از اینها استحقاق دارد و گفت: هیچ شخص خاصی نیست که بگوید شورا تشکیل دهید. خیر؛ این شرایط تئاتر است که همه را به این سو سوق می‌دهد. شما بررسی کنید گاهی بودجه تولید یک فیلم و سریال 60 – 70 میلیارد تومان است اما وقتی بودجه 20 میلیاردی برای تئاتر ایران تصویب می‌شود این فاجعه شکل می‌گیرد. بعضی که عنوان می‌کنند فقر موجب خلاقیت می‌شود، متوجه باشند این به من ارتباط دارد و به مدیر مربوط نیست. اگر خلاقیت در فقر شکل می‌گیرد پس چرا مدیر، منشی و ماشین و تلفن و دفتر دستک دارد؟ چرا همیشه دفاتر ریاست گران‌ترین وسایل را در خود جای داده است؟ ما قسم حضرت عباس را قبول کنیم یا دم خروس را؟

منِ هنرمند یک وظیفه دارم و مدیر هم باید وظیفه‌اش را به درستی انجام دهد. ما نباید بین صحبت‌های مدیر بشنویم که فقر خلاقیت می‌آورد. او می‌گوید اگر فقر خلاقیت می‌آورد شما هم کت و شلوار دو میلیون تومانی به تن نکن و موبایل نداشته باش. همه چیز را کنار بگذار و مدیریت کن ببینم چه می‌کنید. اما هنرمند نباید تسلیم فشارها شود و نشده است، چه با فقر، چه با ثروت او کار می‌کند ولی نباید به ناحق از این حالت روحی سوءاستفاده شود.

دژاکام در پاسخ به سوالی درباره مولفه‌های تعیین شده برای سالن‌های تئاتر شهر اظهار کرد: ما آمدیم واقعی‌‌تر عمل کردیم و معیار کمّی گذاشتیم. درست است که قشقایی کار علمی انجام داده اما سوال اینجاست که این کارِ علمی تناسبی با شرایط دارد یا خیر؟ از طرفی باید ببینیم آیا این طرح با سه سالن دیگر تناسب دارد؟ نکته بعد به سالن اصلی تئاتر شهر مرتبط است. وقتی قرار باشد سالن اصلی را براساس فروش قضاوت کنیم یک سرمایه‌دار می‌آید با یک میلیارد تومان – که چندان زیاد هم نیست - برای کل سال می‌پردازد، با چهار کارگردان قرارداد می‌بندد و از هر اجرا یک میلیارد به جیب می‌زند و می‌رود. مشکل کارگردان‌های برجسته، نداشتن هزینۀ پیش‌تولید است. به نظر می‌رسد شورای سالن اصلی تا این ساعت تصمیم ویژه‌ای نگرفته یا اگر چیزی وجود دارد ملموس نیست بجز انتخاب براساس فروش!

 این هنرمند؛ نگرانی‌اش از معیار قرار دادن فروش گیشه را پنهان نکرد و گفت: باید چارچوب‌هایی تعیین کنیم تا از سوءاستفاده تهیه‌کننده‌ای که قصد دارد با پانصد میلیون تومان سالن اصلی را بخرد؛ جلوگیری شود. چون این روش سالن اصلی تئاتر شهر را به عنوان پیشانی تئاتر کشور دچار مخاطره می‌کند. همین است که تاکید دارم مدیران تالار وحدت و حافظ به اشتباه دنبال کسب درآمد از محل فروش نمایش‌ها هستند. این کار بسیار اشتباه است؛ گرچه دلایل دوستان متین به نظر می‌رسد اما مقدماتی که عنوان می‌کنند نتیجه مورد نظر را در پی ندارد. شما می‌گویید دندان خراب است، چرا چشم را درمی‌آورید؟ شما می‌گویید برای صندلی خانه نباید اجرا رفت درست است اما از کجای این مقدمه تاتر گیشه، استخراج و نتیجه‌گیری می شود. انگار مبنای فکری کسانی که این تصمیم را گرفته‌اند، در همه چیز دو رنگ سیاه و سفید است.

نویسنده نمایش‌نامه «ساقی» همچنین‌ افزود: تمام معیارهای تعیین شده برای سالن‌ها به تنهایی درست هستند اما اجرای اینها در تئاتر شهر باید همسو و هم‌جهت با عدالت باشد. باید شرایط عادلانه را برای تمام فرزندان این آب و خاک فراهم کند طوری که گران‌مایه به اندازه نبوغ خود سهم ببرد؛ میان‌مایه به اندازه توانی که دارد و حتی ‌کم‌مایه هم امکان کار داشته باشد. یاد حکایتی افتادم که کافری بر سفرۀ عارفی نشسته بود. یاران اعتراض کردند که او کافر است و شیخ پاسخ داد:" آنکس که در پیشگاه خداوند به جان عزیز است، بر سفرۀ ما به نان عزیز است."

الان تئاتر شهر چهار شورای مجزا دارد که باید درباره هارمونی این چهار شورا صحبت کنیم. مجموعه هنری باید هارمونی داشته باشد.

دژاکام در پاسخ به این سوال که چرا خانواده تئاتر توانایی‌های خود را برای اضافه کردن ظرفیت‌های جدید فعال نمی‌کند و علاقه زیادی دارد برای سالن‌های دولتی  برنامه‌ریزی کند؛ گفت: دقیقا یکی از دلایل خروج من از شورا همین موارد بود. اینکه مثلا مطرح کردم چرا چهارسو باید برای یک سال میزبان 8 نمایش باشد؟ از یاد نبریم مدیر تیاتر شهر از نظر من با صداقت کار می‌کنند اما برنامه‌ها با یکدیگر تناسب ندارند؛ به­ عنوان مثال با بدن کوچکی مواجه هستیم که دست‌های بزرگی دارد. اگر قرار باشد شورای هنری به سدی در برابر خانواده تئاتر تبدیل شود؛ درست نیست.

او ادامه داد: حتی اگر یک هنرمند تئاتر به من ناسزا بگوید حق دارد چون درک می‌کنم چه حالی دارد. می‌فهمم تجربۀ کارنکردن، بسیار تلخ است. نمایش "امیر" بعد از پنج ماه تمرین با 140 نفر رد شد و گروه را به تالار وحدت راه ندادند. بارها آثارم با ممیزی‌های سخت روبه رو شد. اکنون سه سال است که فرصت کار به من داده نشده. پس درک می‌کنم و البته همیشه قضاوت‌ها از راه دور برای قضاوت کننده امنیت روانی و برای قضاوت شونده زخم‌های روانی به همراه دارد. من بغض بچه‌های تئاتر را می‌فهمم. وقتی به شخصی امکان اجرا نمی‌دهید روح و جسم طرف را می‌گیرد و احساس می‌کند نادیده گرفته می‌شود. شورای هنری مقابل خانواده تئاتر نیست. می‌تواند با دیدگاه‌های دیگران مخالف باشد و دیدگاه‌های خود را تغییر دهد یا اصلا هر شخصی نتوانست کار کند می‌تواند به گزینه استعفا فکر کند.

دژاکام در انتها به بیان دلایل این توضیحات همراه با جمع‌بندی صحبت‌های مطرح شده در گفتگوی حاضر پرداخت و اظهار کرد: انسان برای فردی توضیح می‌دهد که برای او ارزش قائل است. هنرمندان و همکاران من برایم بسیار باارزش هستند. پس به آنها می‌گویم مشکل تئاتر ایران، بودن شورای هنری اندیشه اقتصاد آزاد یا اقتصاد کوپنی است. این هر دو به تیاتر لطمه می‌زند. هر تئوری‌ای که فرصت کار برای تمام فرزندان ایران در آن وجود داشته باشد، من از آن حمایت می‌کنم.

دوم؛ هنرمندان درجه یک و ملی باید جایگاه ویژه داشته باشند و نام این رانت نیست؛ از فریاد افراد باج خواهان نترسید.

سوم؛ دولت موظف است به هنر کمک کند. چون قانون اساسی و قانون‌های پایین دستی، اینگونه تصویب شده‌اند. بودجۀ نمایش اسمش، یارانۀ نمایش است و سالن هنر چلوکبابی نیست. اگر دنبال درآمد هستید بنگاه بزنید، ساختمان‌سازی کنید.

چهارم؛ از این خبرها هم نیست که بگوییم برای چهار نفر کار اجرا می‌کنیم و باید بودجه بیت‌المال دریافت کنیم و مردم ما را درک نمی‌کنند. در طول تاریخ آثار خوب مخاطب داشته‌اند، بجز چند استثنا و ما ناچاریم در عرصۀ اجتماع، قوانین را براساس قاعده وضع کنیم نه استثنا.

پنجم؛ بودجه تعیین شده بسیار اندک است و تناسب ندارد ظلم است خرج تنخواه اتاق بعضی مدیران از تولید یک تئاتر بیشتر است.

ششم؛ بودجه‌های سرگردان هنر شناسایی شوند و در خدمت تئاتر قرار گیرند.

هفتم؛ جامعه فرق فریاد باج‌خواهی و حق‌گویی و تحلیل را به خوبی درک می‌کند. دقت کنیم برای منافع خودمان هم که شده دقت کنیم.

نیما دهقان عضو شورای هنری سالن چهارسوی مجموعه تئاتر شهر از سمت خود استعفا کرد و دلیل آن را مشغله‌های کاری خود در عرصه اجرای تئاتر و همچنین تولید برنامه‌های تلویزیونی ذکر کرد.

دهقان که پیش از این از سوی پریسا مقتدی رییس مجموعه تئاتر شهر و در نشست رسانه‌ای اسفندماه ۹۳ به عنوان یکی از اعضای شورای هنری سالن چهارسوی مجموعه تئاتر شهر معرفی شده بود، درباره وضعیت حضور خود در این شورا گفت: به دلیل اینکه مشغول تولید و اجرای تئاتر هستم و در تلویزیون هم ساخت برنامه «مجله تئاتر» و چند برنامه دیگر را بر عهده دارم، فرصت لازم برای حضور در جلسات شوراهای هنری مجموعه تئاتر شهر را ندارم به همین دلیل از حضور خود در شورای هنری سالن چهارسوی تئاتر شهر استعفا کردم.

این کارگردان تئاتر درباره نظر خود به عنوان یکی از فعالان عرصه هنرهای نمایشی در خصوص طرح هویت‌بخشی سالن‌های مجموعه تئاتر شهر، توضیح داد: شخصا با شوراهای هنری تئاتر شهر موافق نیستم ولی وقتی پیشنهاد همکاری در این شوراها از سوی خانم پریسا مقتدی به من داده شد، دوست نداشتم به حرکتی که شروع شده کمک نکنم.

کارگردان نمایش‌های «لوله» و «مادر مانده» تصریح کرد: معتقدم مجموعه تئاتر شهر باید توسط یک مدیر مقتدر و آشنا به تئاتر اداره شود زیرا این شوراهای هنری تنها باعث تفرقه و ایجاد حس بد بین خانواده تئاتر می‌شود. 

دهقان با بیان اینکه تجربه نشان داده این شوراهای هنری سوءتفاهم‌زا هستند، افزود: البته نمی‌خواهم از دوستانی که در این شوراها تلاش می‌کنند، انتقاد کنم. این طرح در مرحله آزمون و خطا است و باید دید که در آینده به سرانجام و نتیجه‌ای ختم می‌شود یا خیر.

تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی «مجله تئاتر» در ادامه سخنان خود خطاب به تصمیم‌گیرندگان دولتی تئاتر، تأکید کرد: در همه جای دنیا مکانی به عنوان تئاترشهر وجود دارد که تحت نظارت و حمایت دولت فعالیت می‌کند و به نوعی اعتبار و بیلان کاری دولت‌ها در عرصه فرهنگ و هنر است. در کنار تئاتر شهر هم سالن‌های خصوصی مختلفی وجود دارد ولی دولت روی تئاتر شهر متمرکز است. متأسفانه در ایران اینگونه نیست.

وی متذکر شد: مکانی که به عنوان ویترین تئاتر کشور شناخته می‌شود جای آزمون و خطا و تجربه نیست و اگر صادقانه بخواهم بگویم باید یک رییس مقتدر که تصمیم‌گیری قاطعانه داشته باشد، برای تئاتر شهر تصمیم بگیرد تا شاخص‌ترین آثار از هنرمندان و نخبه‌گان تئاتری در این مکان اجرا شوند. نباید تصمیم‌گیری‌ها به گونه‌ای باشد که هر دانشجو و فارغ‌التحصیلی به خود اجازه دهد تا متقاضی اجرا در مجموعه تئاتر شهر باشد.

دهقان معتقد است که مدیران و تصمیم‌گیرندگان دولتی تئاتر باید از افراد و هنرمندان نامدار و صاحب سبک برای اجرا در مجموعه تئاتر شهر دعوت و حمایت کنند زیرا حضور این هنرمندان به فعالیت دولت و تئاتر کشور، اعتبار می‌دهد.

کارگردان نمایش «کادانس» اظهار کرد: شاید بخشی از دلسردی هنرمندان صاحب‌نام برای حضور و اجرا در مجموعه تئاتر شهر این است که مدیران و تصمیم‌گیرندگان دولتی از آن‌ها دعوت و حمایت نمی‌کنند تا اثری را روی صحنه ببرند. باید به نخبگان تئاتر کشور که تعدادشان بیشتر از ۲۰ نفر هم نیست، حق داد که رغبت اجرا در مجموعه تئاتر شهر را نداشته باشند زیرا شاهد این هستند که همزمان در سالن‌های دیگر مجموعه آثاری از افراد کم تجربه و فاقد سبک و اعتبار روی صحنه می‌رود.

این هنرمند تئاتر روند موجود در اجراهای مجموعه تئاتر شهر را دلیل تغییر نگاه تماشاگر واقعی تئاتر نسبت به این مجموعه دانست و تصریح کرد: مجموعه تئاتر شهر در حال حاضر تنها یک بنای نمادین است و دیگر آن مکانی نیست که خون را به رگ تئاتر بدمد و دیگر جایی برای حضور افراد صاحب‌نام تئاتر نیست و در کل دیگر به عنوان مکانی تأثیرگذار بر جریان تئاتر ایران فعالیت نمی‌کند.

دهقان ادامه داد: این در حالی است که مجموعه تئاتر شهر قلب تپنده تئاتر ایران است و باید تأثیرگذار باشد. به همین خاطر است که ریاست مجموعه تئاتر شهر دارای اهمیت است. وقتی راه برای اجرای افراد کم تجربه در تئاتر شهر باز شده، اعتبار مجموعه پایین می‌آید. این اتفاق در خصوص جشنواره تئاتر فجر هم افتاده است. از برگزارکنندگان دولتی جشنواره تئاتر فجر سؤال دارم که کارگردان برگزیده این جشنواره کیست؟ در هر بخش از جشنواره شاهد معرفی یک کارگردان برگزیده هستیم زیرا قرار است که همه را راضی نگه داریم. تصمیم‌گیرندگان دولتی تئاتر باید بدانند که قرار نیست همه را راضی نگه داشت و بعد از پایان اختتامیه جشنواره تئاتر فجر، نیمی از شرکت کنندگان با جایزه به خانه خود بازگردند.

کارگردان نمایش «خنکای ختم خاطره» معتقد است با نگاه راضی نگه داشتن همه تصمیم‌گیری کردن باعث شده تا همه کسانی که در تئاتر فعالیت می‌کنند به خود اجازه دهند که به راحتی متقاضی اجرا در مجموعه تئاتر شهر باشند و همین امر باعث شده تا سالانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ درخواست اجرا به تئاتر شهر ارائه شود.

وی با بیان اینکه این صحبت‌های در خصوص تماشاخانه ایرانشهر و سالن‌های خصوصی تئاتر وجود ندارد زیرا مجموعه تئاتر شهر یک برند است، متذکر شد: ما هر سال اعتبار این برند تئاتری را کم می‌کنیم. اینکه مجموعه تئاتر شهر فراخوان ارائه دهد یکی از شوخی‌های بزرگ تاریخی است. هیچگاه هنرمندان نام‌دار و صاحب سبک فرم پر نمی‌کنند تا ریاست مجموعه تئاتر شهر با بررسی آن تصمیم بگیرد که اجازه اجرا به آن‌ها بدهد یا نه.

دهقان یادآور شد: متأسفانه در جشنواره تئاتر فجر هم چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد و برای طراحی پوستر جشنواره فراخوان منتشر می‌شود. این روند باعث می‌شود که اعتبار و جایگاه جشنوار نیز تنزل پیدا کند. از آقای سعید اسدی دبیر جشنواره سی و چهارم تئاتر فجر درخواست دارم به این نکات توجه کند و اعتبار جشنواره تئاتر فجر را حفظ کند.

اولین شب اجرای عمومی نمایش «در اعماق» به کارگردانی مصطفی عبدالهی در نبود این هنرمند با سابقه تئاتر به دلیل بستری بودن در بیمارستان، با ایراد سخنانی توسط قطب‌الدین صادقی و میکائیل شهرستانی همراه شد.

عصر روز یکشنبه ۲۷ اردیبهشت‌ماه اجرای عمومی نمایش «در اعماق» به کارگردانی مصطفی عبدالهی در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر آغاز شد. عبدالهی که به دلیل وخامت بیماری و شرایط جسمی در بیمارستان بستری است، در اولین شب اجرای این اثر نمایشی حضور نداشت اما میکائیل شهرستانی که در نبود عبدالهی کارگردانی اثر را عهده‌دار است به همراه قطب‌الدین صادقی از تجربه همکاری خود با مصطفی عبدالهی سخن گفتند.

پیش از ورود تماشاگران به داخل سالن اصلی، تابلویی که در لابی سالن روی دیوار قرار گرفته بود توسط هنرمندان حاضر در اولین شب اجرای نمایش «در اعماق» با آرزوی بهبود و سلامتی برای مصطفی عبدالهی امضا شد. در داخل سالن و پیش از شروع اجرای نمایش، قطب‌الدین صادقی به عنوان کارگردانی که بیشترین تجربه همکاری با عبدالهی را دارد، روی صحنه سالن اصلی حضور پیدا کرد.

وی که در بین سخنان خود نتوانست مانع بروز احساساتش نسبت به عبدالهی و وضعیت جسمانی او شود، یادآور شد: از سال ۱۳۶۴ که میان موشک‌باران جنگ تحمیلی به ایران برگشتم با مصطفی عبدالهی به عنوان اولین فرد با فرهنگ و خوش قریحه آشنا شدم و ۳۰ سال است که با عبدالهی ارتباطی دوستانه و نزدیک دارم. در سال ۱۳۶۶ وقتی که گروه تئاتر «هنر» را تأسیس کردم مصطفی عبدالهی و میکائیل شهرستانی اولین نفراتی بودند که برای حضور در گروه از آن‌ها دعوت کردم. 

صادقی با اشاره به اجرای ۷۰ اثر نمایشی توسط گروه تئاتر «هنر» و حضور مصطفی عبدالهی به عنوان بازیگر و کارگردان در اجرای ۳۰ اثر گروه، تأکید کرد: افتخار دارم که با عبدالهی همکاری کرده‌ام زیرا علاوه بر اینکه هنرمند با استعداد و خوش قریحه‌ای است، دارای درکی نیرومند و انسان فهیمی است. او در راستای اصول گروه تئاتر «هنر» مبنی پرداختن به ایده‌های روشنگرانه جامعه خود فعالیت کرد و واقعا دغدغه جامعه را دارد و فعالیت‌هایی که در عرصه تئاتر انجام داد در راستای خیر جمع و سلامت جامعه است.

کارگردان نمایش‌های متعددی همچون «بهرام چوبینه» و «هفت قبیله گمشده» که عبدالهی در آن‌ها به ایفای نقش پرداخته، از این بازیگر با سابقه تئاتر به عنوان مردی دارای سجایای بزرگ اخلاقی یاد کرد.

وی ادامه داد: او دارای ظرافت‌های فکری و مجموعه رفتارهای متشخصی است. عبدالهی خیلی با وقار است و صدای‌اش گرمای انسانی مهربانانه‌ای دارد. این وقار او را بسیار دوست داشتنی کرده است و هر کس که او را ببیند فراموش‌اش نخواهد کرد و هر کس که با او آشنا شده، دوست‌اش دارد.

صادقی با اشاره به سختی‌هایی که مصطفی عبدالهی در زندگی خود متحمل شده است، یادآور شد: در دوران سخت زندگی اجتماعی، عبدالهی مدتی به عنوان راننده تاکسی کار می‌کرد. در دولت قبل نیز بیمه او و ۵۹ هنرمند دیگر انجمن نمایش قطع شد. عبدالهی سختی‌های زیادی متحمل شد و من به پایمردی و ایستایی‌اش در هنر احترام می‌گذارم.

این هنرمند با سابقه تئاتر در حالی که متأثر شده بود اظهار امیدواری کرد تا مصطفی عبدالهی هر چه زودتر بهبودی و سلامت خود را به دست بیاورد تا مجددا در عرصه تئاتر فعالیت داشته باشد.

سپس میکائیل شهرستانی روی صحنه سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر حاضر شد و مطالب خود را در قالب یادداشتی قرائت کرد که در ذیل آمده است:

«سه شب قبل به دیدار دوستی شتافتم. شنیده بودم که روز قبل‌اش درجه هوشیاری‌اش به پایین‌تر حد رسیده. او در حال جنگ است با بیماری‌ای که نام‌اش هم به دل آدمی هول می‌اندازد، و او ۱۴ سال است که در حال جنگ است. او و همسرش که اگر با آن چهره به ظاهر آرام و مقاوم‌اش کنار او، پا به پای او نمی‌ستیزید، حالا او در میان ما نبود. شاید باید بگویم بیشتر از مصطفی عبدالهی، این همسر اوست که نه بیماری عبدالهی را باور دارد نه نبودش را و همین باور و ایمان است که مصطفی را زنده نگه داشته. او با این احوال که تحمل‌اش برای هر کسی طاقت فرساست نمایشی را آماده کرده بود که در جشنواره سال قبل به صحنه رفت و با اقبال عمومی هم رو به رو شد. او و همکاران‌اش در نمایش «در اعماق» اثر ماکسیم گورکی چه خوش درخشیدند و قرار است که از امشب ۲۷ اردیبهشت‌ماه در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر این نمایش به صحنه برود اما فقط ۱۵ شب طبق بخش‌نامه جدید. ادامه اجرا در گرو استقبال تماشاگران است که اگر با بیش از ۵۰ درصد اقبال رو به رو شد، ۱۵ شب دیگر هم مرحمت می‌کنند.

یادم است نمایشی در سال گذشته در همین مجموعه، در همین سالن بیش از ۳ ما روی صحنه بود آن‌هم با سالنی نیمه خالی، نیمه پر. این یک بام و دو هوا از کجا ناشی می‌شود؟ چرا باید هر روز تئاتر و تئاتری جماعت، ملعبه دست قرار بگیرند؟ تا کی این شبکه‌های بی‌چهره و صورت که بر تئاتر، سینما و تلویزیون یورش آورده‌اند باید به کارشان ادامه دهند؟ امسال از سوی متولیان و مسئولین محترم وزارت ارشاد سال تئاتر نام‌گذاری شد. پیش خودمان گفتیم وضع‌مان دیگر خوب می‌شود، پر کار می‌شویم و چه و چه و چه. در عوض بودجه کم و کمتر شد تا جایی‌که به صفر رسید. حالا باید در انتظار بمانیم نمایش‌مان بفروشد تا درصدی از آن نصیب‌مان شود. البته می‌شود چندتا به اصطلاح چهره یا ورزشکار را در کار بگنجانی، آن وقت نان‌ات در روغن است. البته دیگر شأن و منزلت خودت و کار و همکاران راستین‌ات را باید زیر پا بگذاری و ندیده بگیری.

تا کجا قرار است این قصه ادامه داشته باشد؟ تا نابودی همگی‌مان؟ تا سرطان به جان یک یک هنرمندان بیافتد و ما را از پا درآورد؟ از پزشکی حاذق و متخصص شنیدم که علت اصلی این سونامی که به جان مردم افتاده چند چیز است، آلودگی هوا، امواج و پارازیت، ناامنی حرفه‌ای و استرس‌های حاصل از این ناامنی و تغذیه نامناسب و غیر استاندارد.

همان ۳ شب پیش لحظه‌ای وحشت کردم به تصور اینکه دوستم را از دست داده‌ام اما وقتی از تئاتر برایش گفتم ناگهان چشم باز کرد و خداوند را سپاس گفت. چهره دردمندانه‌اش، تن نحیف‌اش و روحی که نمی‌دانم تا کی و کجا زیر بار این همه درد تاب خواهد آورد به یک‌باره شکفت و راجع به کارش و سالن‌اش و چند و چون آن لب به سخن گشود، هر چند به سختی. قبل‌تر هم این صحنه را دیده بودم اما بار دیگر دیدم که تئاتر برای این طایفه هم درد است و هم درمان.

داروهایی که قیمت‌شان سر به فلک می‌زند و حق بیمه‌ای که به تازگی سر و سامان گرفته و نمی‌دانم از آن آبی گرم می‌شود یا نه. این طایفه حتی نباید در پی این ناامنی، در آرزوی بازنشسته شدن هم باشد. این همه فرسایش، این همه مخاطرات و جنگ و گریز و باز با آینده‌ای نامعلوم و مبهم دست و پنجه نرم کردن، این‌ها تمامی ترس‌هایی است که ما را احاطه و دوره کرده و چه تعجب که اگر غیر از این بود حال و روز ما باید غیر عادی تلقی می‌شد.

ولی می‌دانم این همه وعده و وعید که دست آخر بی‌ثمر می‌ماند و به گرداندن جسم بی‌جان و از نفس افتاده‌مان در محوطه تالار وحدت یا حیات رادیو منجر می‌شود. این اتفاق سزاوار هیچ کدام‌مان نیست. لااقل نه به این زودی. در مردگان خویش نظر می‌بندیم با طرح خنده‌ای و نوبت خویش را انتظار می‌کشیم بی‌هیچ خنده‌ای.»

بعد از این سخنان و در حالی که فرزند مصطفی عبدالهی نیز در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر حضور داشت، نمایش «در اعماق» اولین اجرای خود را به صحنه برد.

حمیدرضا نعیمی با اشاره به اینکه هنوز شرایط اجرای عمومی نمایش «سقراط» در خارج از ایران فراهم نشده است، عنوان کرد اگر دولت حمایت کند اجرای خارج از کشور شدنی می‌شود.

حمیدرضا نعیمی نویسنده و کارگردان تئاتر که این روزها نمایش «سقراط» را روی صحنه دارد درباره اجراهای خارج از کشور این اثر نمایشی گفت: صحبت هایی مبنی بر اجرای «سقراط» در خارج از ایران مطرح شده بود اما هنوز هیچ چیز مشخص نیست. این نمایش کاری است که ظرفیت این را دارد که به عنوان یک نماینده خوب از طرف تئاتر حرفه ای ایران در خارج از کشور به صحنه برود.

وی ادامه داد: اما اجرای این نمایش در خارج از کشور به تصمیم اداره کل هنرهای نمایشی و مشخصا وزارت ارشاد باز می گردد. با وجودی که آقای جنتی وزیر ارشاد بعد از دیدن این نمایش تاکید داشت که «سقراط» می تواند به عنوان نماینده ای مطمئن از طرف تئاتر ایران به خارج از کشور برود و باید شرایط اجرای عمومی در کشورهای دیگر فراهم شود اما تا امروز که این موارد در حد یک حرف مطرح شده است. مسئولان با بیان این جملات حس همراهی شان را با یک گروه نمایشی اعلام می کنند اما در نهایت از نظر آنها منطق چیز دیگری حکم می کند. چون از نظر آنها فرستادن یک گروه ۴۰ نفره به خارج از کشور در این اوضاع اقتصادی برای اینکه بگویند ایران هم تئاتر حرفه ای دارد کاری معقول و منطقی نیست.

این کارگردان تئاتر اضافه کرد: البته ما هم اصراری به این امر نداریم چون من و گروه تئاتر «شایا» موظف هستیم برای تماشاگران ایرانی تئاتر کار کنیم این مسئولان هستند که باید به جهانیان نشان دهند در ایران به غیر از موضوع هسته ای و مذاکرات لوزان دغدغه های دیگری هم وجود دارد. باید نشان دهیم که در مملکت ما ادب و فرهنگ و هنر هم وجود دارد.

نعیمی درباره طرحی که شهرداری تهران با عنوان «نگارخانه ای به وسعت یک شهر» اجرا کرده است، عنوان کرد: اتفاقی که به تازگی از جانب شهرداری تهران رخ داد و باعث شد سطح شهر تبدیل به یک نگارخانه شود طرح بسیار جالبی بود. آیا مسئولان ما بعد از اجرایی کردن این طرح متوجه شگفت زدگی مردم نشدند، در حالی که این امر باید در کشوری که ادعای فرهنگ و هنر دارد امری عادی تلقی می شد. چند سال قبل این طرح در روسیه و شهر مسکو نیز رخ داد و دولت و شهرداری مسکو وقتی متوجه شدند مردم کمتر به موزه ها و گالری ها می روند تصمیم گرفتند آنها را وارد زندگی مردم کنند.

نویسنده نمایشنامه «رابینسون کروزوئه» یادآور شد: حالا که این اقدام برایمان آبروی فرهنگی خریده بهتر است از این کارها بیشتر انجام دهیم. چرا باید فرزندان ما به جای اینکه با یک روح لطیف بزرگ شوند و با مفاخر کشورشان آشنایی پیدا کنند فقط وقتشان را پشت کامپیوتر و بازی های های خشن رایانه ای بگذرانند. وقتی ادعا می کنیم ملتی تاریخ ساز هستیم باید این امر را نشان دهیم.

نعیمی در پاسخ به اینکه هنرمندان جوان زیادی هستند که با هزینه شخصی آثارشان را در کشورهای دیگر به صحنه می برند و به دولت وابسته نیستند چرا شما از همین راه اقدام نمی‌کنید؟ متذکر شد: ۱۲ سال قبل امکان حضور آثار نمایشی ایرانی با حمایت دولت در خارج از کشور به راحتی فراهم می شد و تئاتر پایگاه مطمئنی برای تولید یک نگاه تازه بود در حالیکه در سال های گذشته این قضیه منکوب شد و تنها تعدادی از هنرمندان ما به صورت شخصی توانستند آثارشان را در خارج از کشور به صحنه ببرند که باز هم باید به آنها دست‌مریزاد گفت اما این وظیفه دولت است که از هنرمندانش دفاع کند.

کارگردان نمایش «فاوست» در پایان صحبت هایش بیان کرد: تنها چند اجرا از نمایش «سقراط» باقی مانده اس و ما با وجود استقبال مخاطبان از این اثر نمایشی مجبور هستیم اول خرداماه به نمایش خاتمه دهیم. برای تئاتر ایران خوشحالم که یک نمایش توانست در طول سه سال پیاپی سه بار به صحنه برود و فکر می کنم اگر شرایط فراهم شود «سقراط» می تواند برای بار چهارم هم به صحنه برود.

نمایش «سقراط» نوشته و کارگردانی حمیدرضا نعیمی با حضور بازیگرانی چون فرهاد آئیش، لادن مستوفی، بهناز نازی، ایوب آقاخانی، یعقوب صباحی، کتانه افشاری نژاد، نقی سیف جمالی، سیاوش چراغی‌پور، بهار نوحیان، بهمن عباسپور، رضا جهانی، بهنام شرفی، مجید نوروزی، مهرداد خانی، یاسمن کاکایی، راشین دیدنده، روژین رحیمی، مجید قادری، بهمن ناصری، محمد نژاد تا اول خرداد ماه ساعت ۱۸:۳۰ در تالار وحدت به صحنه می رود.