ملت و دولت ؛ضرورت ها و زمینه های همدلی و همزبانی

    دولت – ملت ( NATION – STATE  ) ؛ اصطلاحی است که از دیرباز محل توجه و موضوع بحث و گفتگوی اندیشمندان  علوم سیاسی و صاحب نظران علوم اجتماعی بوده است . این مفهوم با استفاده از واژگان دیگر ، از زمان افلاطون نیز  در حوزه مباحث مربوط به حکومت و طبقه حاکمه و رابطه آن با مردم ، کاربرد داشته است .  
     مفهوم دولت - ملت ، در حقیقت در پی آن است که پس از بیان ماهیت و چیستی این پدیده ،  حدود و مرزهای روابط میان مردم با حکومت و حاکمان را ترسیم و چگونگی ایفای تعهدات متقابل میان این دو عنصر اجتماعی و این دو بازیگر مهم صحنه سیاسی جامعه را تعیین و تبیین نماید .
    در این میان اما برخی اشتباهات و کاستی ها موجب گردیده است تا در  درک صحیح این مفهوم ، ایراد و انحراف هایی بروز نماید . مهم ترین و بزرگترین اشکال موجود آن است که در این تعریف دولت و ملت ، دوبخش و دو قسمت تشکیل دهنده یک موجودیت تصور شده اند و میان دولت و ملت یا ملت با دولت تمایز آشکاری فرض شده است و حال آنکه دولت – ملت دراصل یک  حقیقت واحد است . به عبارت دیگر دولت – ملت یک مفهوم انتزاعی و ذهنی است که مناسبات مردم با حاکمان و با حاکمیت در آن جریان دارد . نکته مهم در تعریف درست آن است که مردم و حاکمان ، هیچیک دارای جایگاه ثابت و پایداری نیستند و بصورت مستمر در حال جابجایی با یکدیگر می باشند . از طرف دیگر ، به اعتبار نقش های گوناگونی که افراد جامعه بر عهده دارند ، هر یک از اعضای جامعه ممکن است در زمان واحد هم بخشی از حکومت و حاکمان باشند و هم عضوی از جامعه و مردم و یا مدت کوتاهی در طبقه حاکمان به ایفای مسؤلیت بپردازند و مدتی بعد ، خود فردی از افراد جامعه باشند بدون برخورداری از کمترین نقش حاکمیتی . دلیل بروز این اشتباه ، غفلت از اصل سیال بودن جوامع انسانی از یک سو  و توجه و تأکید متعصبانه بر حکومت های پادشاهی و آریستو کرات بوده است .
    اشکال دیگر در این تعریف آن است که در مواردی  مفهوم دولت به صورت ویژه و محدود آن مورد توجه قرار گرفته است . در این تعریف دولت به معنی قوه مجریه  در نظر گرفته شده است و حال آنکه در مفهوم صحیح از دولت – ملت  ، معنی گسترده و کلان از " دولت " مورد نظر است که در برگیرنده همه اجزای حاکمیت و حکومت است . در این تعریف نه فقط قوه مجریه ، بلکه سایر اجزا و عناصر شکل دهنده حاکمیت ، یعنی قوه مقننه و قوه قضائیه و ارکان نظامی و انتظامی و امنیتی ووونیز به دقت مورد توجه قرار دارند .
     ایراد دیگر – که خود زاییده و محصول اشکال قبلی است - آن است که به دولت های غیر پادشاهی ،  به شکل برش خورده و بریده ، بریده و در ظرف زمان و دوره های محدود زمانی نگاه شده است ؛در صورتی که دولت ها و حکومت ها و حاکمیت ها از حیث وجودی و ساختاری و به ویژه از منظر خاستگاه ، دارای بقاء و ثبات و دوام هستند . جابجایی و تغییر عناصر انسانی در حکومت ها و دولت ها به هیچ وجه به منزله پایان زندگانی دولت ها و تغییر حکومت ها و حاکمیت ها نیست . از همین رو میتوان باور داشت که به اعتبار ثبات و دوام ملت ها ، دولت ها و حکومت ها نیز دارای بقا و ثبات هستند و لذا تعهدات و تکالیف متقابل دولت و ملت در برابر هم و نسبت به یکدیگر ، با تغییر  حاکمان و یا با کم و زیاد شدن افراد جامعه ، دستخوش تبدیل و تغییر نمی شود و به همین دلیل است که قرار دادها و تعهدات و نیز مطالبات دولت ها از یکدیگر نیز ، همواره ثابت و معتبر دانسته می شود .  
*****************                    *******************                         *******************
توجه به مفهوم دولت – ملت می تواند به ما در فهم صحیح و بهتر پیام نوروزی مقام معظم رهبری یاری نماید . آنچه که تا کنون از مقام معظم رهبری مشاهده شده است ، همه از دقت نظر جامع حضرت ایشان در کمک به بخش های مختلف حکومت حکایت می نماید . مقام معظم رهبری در عین نظارت عالیه بر مناسبات ارکان مختلف حکومت با یکدیگر و در عین هدایت قوا در انجام مطلوب مسؤلیت ها و در عین ارائه تذکر و رهنمود به دولت ها ، نقش بی بدیل مردم در موجودیت حکومت و کارکرد های حکومتی را نیز همیشه و در همه حال مورد توجه اکید داشته اند . این توجه به ویژه در پیگیری حقوق و مطالبات مردم بیشتر بروز و ظهور داشته است .
به طور مشخص می توان درک نمود که پیام مقام معظم رهبری ، از هیچ روی منحصر به همدلی و همزبانی مردم با قوه مجریه نمی باشد بلکه این رهنمود هم فراگیر و شامل است و علاوه بر قوه مجریه ، سایر قوا و ارکان حکومتی را در بر می گیرد و مهم تر از آن اینکه امری متقابل و دو سویه است . یعنی حکومت و حاکمان نیز در این زمینه مخاطب رهنمود حضرت ایشان هستند و تکالیف بسیار جدی در برابر مردم ، متوجه آنان گردیده است .
تآکید ایشان بر همدلی و همزبانی ، اتفاقا ناظر بر توجه مقام معظم رهبری بر موجودیت واحد دولت و ملت است . ایشان دولت را موجود مستقل و بی نیاز از مردم و یا دارای امتیاز نسبت به مردم ندانسته و مردم را نیز فارغ از مسؤلیت و عاجز از توان مساعدت و نظارت نسبت به دولت و حکومت در نظر نگرفته اند .به عبارت دیگر ، همانگونه که لازمه حیات یک انسان و یک ارگانیسم بهره مندی از قلب و دل است و برای ارتباط و تعامل با دیگران و رسیدن به فهم مشترک به زبان و قوه ناطقه مورد توافق نیاز دارد ، دولت و ملت نیز برای بقاء و برای رابطه با هم نیازمند همزبانی و همدلی هستند .  
مردم ، یعنی رکن اصلی تشکیل دهنده مفهوم دولت– ملت و زادگاه و خاستگاه دولت ها و منشاء حکومت ها ، می توانند با نقش آفرینی در عرصه های گوناگون جامعه ، به رشد و بالندگی و پیشرفت و تعالی  کشور به مثابه ظرف مکانی ظهور دولت - ملت کمک نمایند و در تقویت و رشد و ترقی دولت مشارکت داشته و سهم مؤثر داشته باشند و هم از دستاورد سیاسی و تاریخی خود که همان ایجاد حکومت و دولت است ؛ صیانت نمایند .
در نقطه مقابل ، دولت ها همیشه خود را وامدار و مدیون ملت خویش می دانند . لذا این باور و این تعهد ایجاب می نماید که همه بخش های دولت و حکومت ، برای خدمت به مردم و برای هموار ساختن مسیر پیشرفت و آبادانی کشور و تأمین رفاه و آرامش و امنیت  مردم و تضمین سعادت ملت ، کمر همت بندند .
نکته پایانی ! استمرار و جاری بودن موجودیت جامعه و ثبات ماهیت حکومت ها و دولت ها و نیز ماهیت سیال مفهوم دولت – ملت و اجتناب ناپذیر بودن تغییر و جابجایی حاکمان ، همه و همه ضروری می نماید تا همگان خود را بخشی از یک موجودیت و یک ماهیت بدانیم . ماهیتی که هویت مشترک ملی و تاریخی همه ما در آن به وجود می آید و در آن معنا می یابد . با این باور، همگان خود را ناگزیر از آن می دانیم که برای حفظ هویت خود از ماهیت و موجودیت خود دفاع و صیانت نماییم . پر واضح است که ضعف دولت و حکومت – علت این ضعف خواه ذاتی باشد و خواه عرضی – به طور مستقیم موجب ضعف و فتور ملت خواهد شد و ملت ضعیف و بی تفاوت وفاقد قدرت اثر گذاری نیز نمی تواند دولت و حکومت قوی و کارآمد را به وجود آورد و این دو عنصر ضعیف در کنار هم موجب ضعف و سستی کشور خواهند شد . لذا برای ایجاد و حفظ اقتدار ملی ، همدلی و همزبانی دو عنصر موجودیت کشور ، امری ثابت و گریز ناپذیر است .
این مسؤلیت خطیر و بزرگ که همزمان متوجه دولت و ملت است ، لازم می نماید تا اقدامات و فعالیت ها ، فراگیر ، غیر حزبی و غیر جناحی و فارغ از تعلقات سیاسی و قومی و نژادی و صد البته هدفمند ، کلان نگر و بلند مدت و برخوردار از تدبیر ، برنامه و هدف باشد ./ .