ترور نافرجام حسین علاءنخست وزیر پهلوی

گروه فرهنگی: ترور نافرجام حسین علاء نخست وزیر پهلوی به دست فدائیان اسلام، رحلت فیلسوف شهیر و نویسنده توانا مرحوم علامه محمدتقی جعفری و آغاز جنگ چالدران بین پادشاهی ایران و امپراتوری عثمانی از رویداد‌های تاریخی‌ای است که در ۲۵ آبان روی داده است.

به گزارش بولتن نیوز، امروز 25 آبان 1393 خورشیدی برابر با 22 محرم 1436 هجری و 16 نوامبر 2014 میلادی است که وقایع ذیل به وقوع پیوست.
 
*درگذشت "ستارخان" مبارز آزادی خواهِ نهضت مشروطه، معروف به "سردارملی" (1293ش)
 
ستارخان معروف به سردار ملی در حدود سال 1245ش در قره باغ آذربایجان به دنیا آمد. ستارخان در ابتدا به صورت جوانی عیارمنش زندگی می‏‌کرد اما پس از آغاز نهضت مشروطه، در صف مجاهدان قرار گرفت و رشادت‏ های فراوانی از خود نشان داد. قتل برادر و ظلم و ستم ماموران حکومتی به او و خانواده‏ اش از یک سو و بستر اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تبریزِ آن دوران از سوی دیگر سبب شد تا با آشکار شدن فعالیت‏ های مشروطه ‏خواهی، روحیه سرکش و معترض ستارخان به مشروطه‏ خواهی تمایل پیدا کند. پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه قاجار، مجاهدان تبریز با این عمل به شدت مخالفت کرده و در برابر دولت مرکزی قد علم کردند. در این میان، داستان‏های بسیاری از رشادت‏ها و مجاهدت‏ های ستارخان در این دوران ذکر کرده ‏اند. سرانجام قوای دولتی، تبریز را به محاصره درآورده و نبرد سختی روی داد. مرحله دوم درگیری، نبرد مشروطه خواهان و نیروهای روس بود که به کمک قوای دولتی آمده بودند. در نهایت، پس از ماه ‏ها محاصره، نیروهای مهاجم، تبریز را تسخیر کرده و از آن پس، مشروطه ‏طلبان راهی تهران شده و آن‏جا را فتح کردند. با ورود ستارخان و مجاهدان تبریزی به تهران و استقرار دوباره مشروطه، مخالفان سردار ملی سعی می‏ کردند به هر نحو ممکن او را از گردونه خارج سازند. از این‏رو، قصد خلع سلاح مجاهدان را داشتند که تبعیض دولت در خلع سلاح بختیاری‏ها، باعث شد که این امر صورت نگیرد. در این میان، تلاش ستارخان برای جلوگیری از وقوع تشنج بی‏ نتیجه ماند و سرانجام نیروهای دولتی، مجاهدان را در پارک اتابک محاصره کردند. جنگی ناخواسته درگرفت که کوشش سران مجاهدان برای ختم آن ناکام ماند و شمار بسیاری از مجاهدان در جریان آن به خاک و خون کشیده شدند. بالاخره سردار هم تن به مقابله داد و هدف گلوله قرار گرفت و از ناحیه پا به شدت مجروح شد. پس از این درگیری، ستارخان مدت‏ها خانه‏ نشین شد و دولت مشروطه حتی با درخواست وی برای بازگشت به تبریز مخالفت کرد. سردار ملی سرانجام پس از دوره طولانی بیماری در بیست و پنجم آبان 1293 ش در چهل و هشت سالگی چشم از جهان فرو بست و در جوار حرم حضرت عبدالعظیم در ری به خاک سپرده شد.
 
 
 
*ترور نافرجام "حسین علاء" نخست وزیر پهلوی به دست فدائیان اسلام (1334 ش)
 
در سال 1334، حسین علاء نخست وزیر وقت پهلوی، تصمیم گرفت تا ایران را به پیمان استعماری سنتو ملحق سازد. این عمل با مخالفت فدائیان اسلام مواجه شد و آنان نیز ترور علاء را پی‌‏ریزی می‏‌کنند. در 25 آبان به مناسبت درگذشت سیدمصطفی کاشانی، فرزند آیت‏اللَّه سیدابوالقاسم کاشانی رهبر مذهبی ملی شدن صنعت نفت، مراسمی در مسجد شاه تهران برگزار گردید و در ساعت چهار بعداز ظهر، حسین علاء نخست‏وزیر پهلوی وارد مسجد گردید. در شبستان مسجد، به طرف او شلیک شد ولی گلوله در لوله گیر کرد و خارج نشد. در نتیجه، ضارب با اسلحه به شدت به سر علاء کوبید که این عمل، خونریزی مختصری در سر او ایجاد کرد. پس از دستگیری ضارب، معلوم شد که وی عضو جمعیت فدائیان اسلام می‌‏باشد و مظفرعلی ذوالقدر نام دارد. او به دستور سیدمجتبی نواب صفوی رهبر فدائیان اسلام به ترور نخست‏وزیر مبادرت کرده بود. با این حال، علاء زنده ماند و دو روز بعد جهت شرکت در افتتاحیه پیمان، راهی بغداد شد. این ترور باعث شد که رژیم به فکر دستگیری اعضای این جمعیت افتاده و پس از محاکمه اعدام نماید. با اعدام سران فدائیان اسلام در 27 دی 1334، پرونده ده سال فعالیت سیاسی واجتماعی این جنبش دینی نیز بسته شد.
 
*درگذشت شاعر و غزل‏سرای نامی ایران "محمدحسین رهی معیری" (1347ش)
 
محمدحسین بیوک رهی معیری در سال 1288 ش در تهران به دنیا آمد. وی پس از پایان تحصیلات وارد خدمات دولتی شد و مشاغل متعددی یافت. او از اعضای مؤثر و فعال انجمن ادبی حکیم نظامی، انجمن ادبی فرهنگستان و انجمن موسیقی ایران بود. او در ساخت تصنیفات خود از هنر شاعری و موسیقی بهره برده و آثار پرارزشی را در این زمینه پدید آورده است. در مجموع، رهی، در شعر، طبعی توانا و ذوقی لطیف و پرورده داشت و از این طریق، ترانه سرایی را در ایران اعتلای بسیار بخشید. رهی معیری یکی از مشهورترین غزل‏سرایان معاصر است که از شیوه سنتی شعر پیروی می‏کرد و از جهات مختلف، تحت تاثیر شاعرانی همچون سعدی، حافظ، مولوی و صائب تبریزی بود. رهی در قطعات و مثنوی‏‌هایش، ابتکار و بدعت‏ گذاری را در آفرینش مضمون، آشکار می‏‌سازد و شاید از این حیث، ارزش آنها از غزل‏‌هایش بیشتر باشد.
 
همچنین تشبیهات نو و تعبیرات تازه در اشعار رهی فراوان است. گرایش طبع رهی، بیشتر به شعر عاشقانه است. در عین حال، وصف مظاهر جهان، شعر او را تسخیر کرده است. اُنس رهی با گل و انعکاس آن در اشعارش نشان از طبع زیباپسند او دارد. همچنین تنوع و رنگارنگی شعر او حاکی از ذوق لطیف و آفریننده اوست.
 
مجموعه غزل‏‌های او به نام سایه عمر و تصنیفاتش با نام آزاده، منتشر شده است. رهی معیری سرانجام در بیست و پنجم آبان 1347ش در پنجاه و نه سالگی در گذشت و در مقبره ظهیرالاسلام در تهران به خاک سپرده شد.
 
*رحلت فیلسوف شهیر و نویسنده توانا، علامه "محمدتقی جعفری" (1377 ش)
 
علامه محمدتقی جعفری در سال 1304 ش (1344ق) در تبریز به دنیا آمد و پس از گذراندن دوران ابتدایی، برای ادامه تحصیل راهی تهران گردید. ایشان سپس به نجف رفت و در مدت هفده سال اقامت در حوزه علمیه نجف اشرف از محضر فقیهان، فیلسوفان و استادان نامداری همچون سیدابوالقاسم خویی، سیدمحسن حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحمدهادی میلانی، سیدمحمود شاهرودی و سیدجمال گلپایگانی کسب فیض کرد. علامه جعفری پس از مدتی به مقامات عالی علمی و معنوی نائل شد و از آن پس به تدریس علوم دینی و تألیف کتب پرداخت. ایشان در سال 1337 ش به ایران بازگشت و ضمن تدریس و تحقیق در حوزه‏های علمیه مشهد و تهران، با دانشگاهیان ارتباط برقرار کرد و در دانشگاه‏ها به ایراد سخنرانی و تبیین معارف اسلامی پرداخت. علامه جعفری ضمن شرکت در کنگره‏ها، همایش‏ها و کنفرانس‏های متعدد بین‏المللی، با بسیاری از شخصیت‏های برجسته علمی جهان مکاتبه، مصاحبه و ارتباط علمی داشت. از ویژگی‏های مهم استاد جعفری اتصال میان حوزه و دانشگاه و علوم جدید و قدیم بود. وی از ضرورت‏های زمان و نیازهای فکری و فرهنگی دنیای معاصر به خوبی آگاهی داشت و با توجه به همین نیاز، آثاری از خود به جای گذاشت که بسیار ارزشمند و گران‌‏بهاست. علامه جعفری با اشراف به فقه، فلسفه، هنر و زیبایی‏‌شناسی در اسلام و نیم قرن فعالیت علمی و پژوهشی، بیش از یکصد جلد کتاب و رساله تحریر نمود که شرح و تفسیر نهج ‏البلاغه در 27 جلد، کشف الابیات مثنوی معنوی در 4 جلد و تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی در 15 جلد و... از جمله آثار این علامه بزرگوار است.
 
استاد محمدتقی جعفری، همچنین هفتاد جلسه بحث و گفت‌وگو با شخصیت‏‌های متفکر بین ‏المللی همچون برنارد آرتور، برتراند راسل، پروفسور عبدالسلام، روژه گارودی و پروفسور رُزِنتال داشته است. ایشان با التفات و علاقه ویژه‏‌اش نسبت به هنر و ادبیات، بیش از یکصد هزار بیت شعر فارسی و عربی و نیز بخش‏‌هایی از ادبیات غرب را در سینه محفوظ داشت. سخنرانی‏‌ها، مقالات و کتاب‏های متعدد این محقق فرزانه در زمینه زیبایی و هنر، هنوز یکی از مهم‏ترین منابع درباره هنر از دیدگاه فلسفه و حکمت اسلامی است.
 
علامه محمدتقی جعفری سرانجام در 25 آبان 1377 ش برابر با شب مبعث سال 1419 ق در یکی از بیمارستان‏های لندن دار فانی را وداع گفت و بنا به وصیت معظم‏له، در مشهد مقدس به خاک سپرده شد.
 
 
 
**رویدادهای مهم این روز در تقویم هجری ( 22 محرم 1436 )
 
*رحلت "شیخ طوسی" عالم شهیر شیعه و مؤسّس حوزه‏  علمیه ‏ی نجف اشرف (460 ق)
 
شیخ ابوجعفر محمد بن الحسن طوسی معروف به شیخُ الطّائفه از ستارگان درخشان جهان اسلام در سال 385 قمری در خراسان به دنیا آمد.
 
در سال 408 قمری یعنی 23 سالگی به بغداد که مرکز بزرگ علوم و فرهنگ اسلامیِ آن زمان بود مهاجرت کرد و تا پایان عمر در عراق ماند. وی مدت پنج سال از محضر درس شیخ مفید مستفیض شد و 23 سال هم از خدمت سیدمرتضی شاگرد ارزشمند شیخ مفید بهره‌‏مند گشت. شیخ طوسی پس از استادش سید مرتضی، ریاست علمی و فتوایى شیعه را بر عهده گرفت و به علت یک سلسله آشوب‏‌های به وجود آمده از سوی مخالفان، خانه و کتابخانه‌‏اش به تاراج رفت.
 
شیخ که خانه، کتاب‏‌ها و دست‏نوشته‏‌های خود را در بغداد از دست داده بود، به نجف اشرف مهاجرت کرد. او حوزه‏ علمی جدیدی را در آنجا به وجود آورد و پایه‏‌های استوار این مرکز بزرگ را بنا گذاشت به طوری که پس از گذشت هزار سال از آن تاریخ، هنوز اصالت علمی خود را حفظ کرده و دیگر مراکز اسلامی را تغذیه‏ فرهنگی می‏‌کند. شیخ طوسی فقه را با نگارش کتاب "المَبسوُط" وارد مرحله‏‌ای جدید کرد، ولی دو اثر بسیار مهم ایشان با نام "تَهذیب" و "اِستِبصار" در کنار کتاب "کافی از کلینی" و "من لایَحضُرُه الفَقیه از شیخ صدوق" کتب چهارگانه‏ حدیث شیعه را تشکیل می‏‌دهند. شمار آثار شیخ طوسی به بیش از 50 جلد می‏‌رسد که التِبْیان فی تفسیر القرآن در 10 جلد، تَلْخیصُ الشّافی، کتابُ الابْواب و... از آن جمله‌‏اند. گذشته از آثار گرانبها و ارزشمند علمی، دانشوران بزرگی در حوزه‏ درسی شیخ طوسی پرورش یافتند که شمار آنان را افزون از سیصد دانشمند مجتهد نوشته‌‏اند. شیخ طوسی سرانجام در محرم سال 460 قمری در 76 سالگی رخ در نقاب خاک کشید و در نجف اشرف به خاک سپرده شد.
 
 
 
*آغاز جنگ چالدران بین پادشاهی ایران و امپراتوری عثمانی (920 ق)
 
پس از روی کار آمدن سلطان سلیم اول به پادشاهی عثمانی در 918 ق، وی اقدام به قتل عام بیش از چهل هزار تن از شیعیان کرد. در سال 920 ق جنگ سختی در چالدران روی داد که به شکست شاه اسماعیل صفوی انجامید و تبریز به دست عثمانی افتاد. هرچند بر اثر مقاومت مردمی شاه عثمانی مجبور به تخلیه‏ی آذربایجان شد ولی اثر این شکست تا آخر عمرِ شاهِ صفوی، او را می‌‏آزُرد.
 
**رویدادهای مهم این روز در تقویم میلادی ( 16 نوامبر 2014 )
 
*مرگ "خسرو انوشیروان" پادشاه معروف سلسله ساسانی (579م)
 
خسرو اول معروف به انوشیروان یعنی روان جاودان و بی‌‏مرگ به عنوان یکی از مشهورترین و بزرگترین پادشاهان سلسله پادشاهی ساسانی، پس از مرگ پدرش قباد اول در سال 531م بر تخت سلطنت نشست.
 
انوشیروان پس از به دست گرفتن قدرت، در ابتدا وضعیت مالیات‏‌ها را سر و سامان بخشید و آرامش نسبی را در جامعه ایجاد کرد. سپس به اصلاح امور لشکری پرداخت و برای این‏که قدرت خاندان‏‌های بزرگ شاهی را محدود سازد، طبقه جدیدی از رجال را با عنوان بزرگان شکل داد و بدین وسیله خاندان‏‌های پیشین را تضعیف کرد. انوشیروان در دوران طولانی سلطنت خود، جنگ‏‌های متعددی با رومیان و برخی همسایگان خود انجام داد و با فتح سرزمین‏های پهناور، قلمرو حکومتی خود را از رود سِنْد در شبه قاره هند تا دریای سرخ در غرب شبه ‏جزیره عربستان وسعت بخشید. اگرچه انوشیروان را پادشاهی دادگر، دانش‏دوست و دوست‏دار فلسفه و حکمت نامیده‏‌اند. و در بعضی از تواریخ از او به عنوان "شاه عادل" یاد می‏‌شود اما وی نیز مانند بیشتر پادشاهان در ظلم و ستم نسبت به اطرافیان و مردم جامعه خود کوتاهی نکرد. خسرو در زمان پادشاهی خود چندین بار با رومیان جنگید و علی‏رغم پیروزی‌‏هایى که به دست آورد، در نهایت در آخرین جنگ، شکست خورد. از این رو از امپراتور روم تقاضای صلح کرد ولی در حین عقد قرارداد و بررسی شرایط صلح، پس از 48 سال سلطنت، در شانزدهم نوامبر 579م درگذشت. شکست خسرو ناشی از شرایط و اوضاع به وجود آمده از جنبش مزدک بود که شیرازه سلطنت او را سست کرد و قوانین مملکتی، اوضاع اجتماعی و فرهنگ کشور را بی‏ثبات و مشوش نمود. خسرو انوشیروان سرانجام پس از 48 سال سلطنت سرانجام در 16 نوامبر 579م درگذشت. معروف‏ترین اثر به جا مانده از دوران پادشاهی انوشیروان، کاخ کسری در مدائن، نزدیک بغداد، پایتخت عراق است که ویرانه‌‏های آن پس از گذشت پانزده قرن، پابرجاست. لازم به ذکر است که پیامبر مکرم اسلام، حضرت محمد(ص) در زمان پادشاهی انوشیروان به دنیا آمدند و آن حضرت به هنگام مرگ پادشاه ساسانی، نه ساله بودند.
 
آغاز قیام ملت ویتنام علیه سلطه استعماری فرانسه به رهبری "هوشی ‏مینه" (1945م)
 
فرانسوی‏‌ها از اوایل قرن نوزدهم میلادی، پس از پیروزی در مقابل دیگر رقیبان استعمارگر در جنوب شرقی آسیا، تقریباً تمام سرزمین‏هایى که امروزه سه کشور ویتنام، لائوس و کامبوج را تشکیل می‏‌دهند، تحت سلطه خود قرار دادند و آن را هندوچین فرانسه نامیدند.
 
در فاصله جنگ جهانی اول و دوم، شورش‏های پراکنده‏ای علیه سلطه فرانسویان به رهبری هوشی‏مینِ، کمونیست معروف ویتنامی آغاز شد. این شورش‌‏ها در حین جنگ جهانی دوم به شهرهای بزرگ ویتنام راه یافت و پس از وقف‌ه‏ای 2 ساله به دلیل دستگیری هوشی‏مینِ، ادامه پیدا کرد. با پایان جنگ، نیروهای انقلابی ویتنام، بخش بزرگی از شمال ویتنام را در دست گرفتند و هوشی‏مینِ نیز در دوم سپتامبر 1945م، تشکیل حکومت دموکراتیک ویتنام را اعلام کرد. در این حال علی‏رغم پیشنهاد مذاکره، دوستی و اتحاد ویتنام با فرانسه از جانب هوشی‏مینِ، فرانسوی‏‌ها که مطامع استعماری گذشته خود را دنبال می‌‏کردند، حاضر به مصالحه نشدند. از این رو، جنگ‏ های ویتنام بین فرانسویان و انقلابیون ویتنامی از شانزدهم نوامبر 1945م آغاز شد که طی نه سال، صدها هزار نفر از نیروهای طرفین کشته و زخمی شدند و در جریان آن خسارات سنگین مالی به بار آمد. فرانسوی‏‌ها سرانجام پس از تحمل چند شکست خفت بار، حاضر به مصالحه و مذاکره شدند و جنگ‏های دو طرف پس از امضای قرارداد ژنو در 20 ژوئیه 1954م، در اول نوامبر 1954م پایان یافت. در این میان، هنگامی که مذاکره درباره شرایط متارکه جنگ و تقسیم موقت ویتنام به دو بخش شمالی و جنوبی و انجام انتخابات پارلمانی در حال انجام بود، با تحریک امریکایی‏ها بر ضد ویتنام شمالی، جنگی دیگر دامن‏گیر این سرزمین گردید که آن نیز با شکست مفتضحانه امریکا روبرو شد.
 
*آزادی اصفهان پایتخت صفویه از سیطره افغان‏‌ها و پایان حکومت آنان (1729م)
 
موهوم پرستی و خرافات، اختلافات عقیدتی و فرقه‏ای، تعصبات گوناگون همراه با بی‏کفایتی آخرین پادشاه سلسله صفوی، دست به دست هم داد تا این‏که کار به جایى رسید که سپاهیان افغانستان به فرماندهی محمود افغان به اصفهان یورش برده و با فتح پایتخت صفوی، این پادشاهی چهارصد ساله را منقرض ساختند. با این حال، سلطه افاغنه عمر چندانی نداشت و سرداران ایرانی درصدد بیرون راندن متجاوزان بودند. در این میان، به دنبال پیروزی‏‌های نادر قلی‏ افشار در خراسان و هرات و تحکیم مواضع وی، این جنگجوی ایرانی در نخستین نبردی که در 29 سپتامبر 1729م در منطقه مهمان‏دوست دامغان با افغان‏‌ها داشت، سپاه دشمن را شکست داد. در دومین رویارویى طرفین در دهم نوامبر آن سال که در مورچه خورت در نزدیکی اصفهان درگرفت، نیروهای افغان باز هم منهزم شدند و به سمت اصفهان عقب نشینی کردند. در این هنگام، اشرف افغان، فرمانده افاغنه، با خزائن پادشاه صفوی و اموالی که در این مدت به دست آورده بود به سوی شیراز فرار کرد و از درگیری با نادر افشار اجتناب کرد. از این رو، نادر شاه افشار، در شانزدهم نوامبر 1729م، وارد اصفهان شد و پایتخت صفویه را که پس از 7 سال استیلای افغان‏ها به‏صورت مخروبه‏ای درآمده بود، تصرف کرد. نادر بی‏درنگ به دنبال افغانی‏های فراری رفت و در سومین و آخرین نبردی که در زرقان فارس صورت گرفت، افغان‏ها را به سختی شکست داد و با فرار اشرف افغان به سوی قندهار، فتنه افاغنه که سالیانی این مرزوبوم را مورد تاخت و تاز و غارت قرار داده بودند، فرونشست.