نگاهی به «حماسۀ حسينی»؛ اثر ارزشمند استاد مطهری

گروه ادبیات، نشر و رسانه، «حماسۀ حسینی» عنوان اثر ارزشمند سه جلدی استاد شهید مرتضی مطهری دربارۀ واقعۀ عاشوراست.

به گزارش بولتن نیوز، این مجموعه که مشتمل بر سخنرانی ها و یادداشت های ابتدایی و غیرتفصیلی استاد مطهری است که از حدود سال 1347 تا 1356 شمسی ایراد و نوشته شده، تاکنون به همّت انتشارات صدرا، بیش از 30 نوبت به چاپ رسیده است.

این اثر سه جلدی تحت عنوان که «الملحمةُ الحسینیه» به عربی نیز ترجمه شده است در مجموع سه جلد شامل 1079 صفحه می باشد و در ادامه به اختصار به آن خواهیم پرداخت.

حماسه حسينی؛ جلد یکم

جلد نخست این گنجینۀ ارزشمند که در 365 صفحه، شامل سه بخش تحت عناوینِ «بخش اول: تحريفات در واقعه تاريخی كربلا»، «بخش دوم: حماسه حسينی» و «بخش سوم: عنصر تبليغ در نهضت حسينی (تبليغ در اسلام) و یک موخره تحت عنوان «نقش زن در ساختن تاريخ و نقش زينب (س) در تبليغ» می باشد که هر کدام از سرفصل ها به بخش هایی جزئی تر تقسیم شده به بحث درخصوص این واقعۀ عظیم می پردازد.

استاد مطهری در ابتدای این مجلد با اشاره به آیۀ سیزدهم سورۀ مائده، می آورد: "الحمد لله رب العالمين باری‏ء الخلائق اجمعين و الصلوه و السلام علی‏ عبدالله و رسوله و حبيبه و صفيه، سيدنا و نبينا و مولانا ابی‏القاسم محمد صلی الله عليه و آله و سلم و علی آله الطيبين الطاهرين المعصومين. اعوذ بالله من الشيطان الرجيم: «فبما نقضهم ميثاقهم لعناهم و جعلنا قلوبهم قاسيه يحرفون الكلم عن‏ مواضعه و نسوا حظا مما ذكروا به» یعنی: پس چون (بنی اسرائيل) پيمان شكستند آنان را لعنت كرديم و دل هايشان را سخت گردانيديم(كه موعظه در آنها اثر نكرد) كلمات خدا را از جای خود تغيير می‏ دادند و از بهره آن كلمات كه به آنها داده شد(در تورات) نصيب بزرگی را از دست دادند."(سورۀ مائده؛ آیۀ 13)


ایشان بلافاصله به سراغ موضوع اصلی این اثر ارزشمند رفته و می نویسند: "موضوع بحث، تحريفات در واقعه تاريخی كربلاست. در بازگوئی اين واقعه‏ بزرگ، تحريفاتی صورت گرفته است. لهذا اين بحث را در چهار فصل خلاصه‏ می ‏كنيم.

فصل اول در اطراف معنی تحريف و انواع تحريفاتی كه در دنيا وجود دارد و اشاره به اينكه انواع تحريفات در حادثه تاريخی عاشورا واقع شده است.

فصل دوم دربارۀ عوامل‏ تحريف است، يعنی بطور كلی در قضايای دنيا كه تحريف صورت می‏ گيرد، به‏ چه علت صورت می‏ گيرد، چرا بشر حوادث و قضايا و احيانا شخصيت ها را تحريف می ‏كند؟ مخصوصاً در نقل حادثه كربلا ، چه عواملی دخالت داشته است‏ كه تحريفاتی در اين قضيه واقع شود.

فصل سوم عبارت است از توضيحی‏ درباره تحريفاتی كه در همين داستان و حادثه تاريخی صورت گرفته است.

فصل چهارم در اطراف وظائف ما، اعم از علماء و توده مسلمانان می‏ باشد."


حماسه حسينی؛ جلد دوّم

مجلد دوّم این اثر ارزشمند و یگانه که در 294 صفحه مدون گردیده مشتمل بر چهار بخش‏ است.

بخش اول كه درحقیقت (باتوجه به بخش های سه گانۀ مجلد نخست و یک موخره) بخش چهارم اين مجموعه می ‏باشد، شامل هفت سخنرانی‏ متفكر شهيد استادمرتضی مطهری تحت عنوان «عنصر امر به معروف و نهی از منكر در نهضت حسينی» است كه در محرم سال 1390 قمری برابر با اسفند 1348 شمسی (و فروردين 1349) در حسينيه ارشاد ايراد شده است.

عناوين‏ انتخاب شده برای هر يك از سخنرانی های اين بخش توسط ناشر این اثر که همان انتشارات صدرا باشد، انجام گرفته است و حتی‏ المقدور از متن سخنرانی ها استخراج گرديده است.

در اين بخش علاوه بر موضوع مذكور، به طور كلی مسئلۀ «امر به معروف و نهی از منكر» مورد بحث‏ واقع شده كه درخلال آن مسائل اجتماعی و سياسی روز نيز مطرح گرديده است. ازجمله می توان به بحث درخصوص كارنامۀ مسلمين در «مسئله فلسطين» اشاره نمود که در جلسۀ ششم موردبررسی‏ قرار گرفته است.

بخش پنجم نیز مشتمل بر يك سخنرانی استاد شهيد تحت عنوان «شعارهای‏ عاشورا» است. اين سخنرانی در روز عاشورا و در حدود سال 1352 شمسی‏ در مسجدجامع نارمك (تهران) ايراد شده است.

«تحليل واقعه عاشورا» كه بخش سوم اين كتاب و بخش ششم مجموعۀ 3جلدی«حماسه حسينی» را تشكيل می ‏دهد، عنوان سخنرانی آن شهيد گرانقدر در سال 1356 و در يكی از جلساتی است كه به طور هفتگی در برخی منازل تشكيل می شد و موسوم به «جلسه يزدی ها» بود.
 
بخش هفتم يعنی «ماهيت قيام حسينی» نیز مجموع سه نيم جلسه سخنرانی‏ استاد شهيد پيرامون حادثه كربلا است. توضيح اين كه در سال 1356 استاد سخنرانی هايی تحت عنوان «مسئلۀ شناخت» در كانون توحيد «تهران» ايراد كردند. از آنجا كه زمان آن سخنرانی ها مقارن با ايام محرم بود، در سه جلسه ‏ای كه مصادف با شب های تاسوعا و عاشورا بود، نيمی از وقت به‏ بحث دربارۀ حادثۀ كربلا اختصاص داده شد و مجموع آن سه بحث كه به هم‏ مرتبط می ‏باشند، بخش هفتم اين مجموعه را تشكيل می ‏دهد و عنوان مذكور نيز با استفاده از يادداشت های استاد انتخاب شده است.


لازم به تذكر است كه‏ بخشی از اين بحث قبلاً با تنظيمی نه چندان دقيق به صورت جزوه‏ای كوچك‏ تحت عنوان «ماهيت نهضت امام حسين (ع)» توسط يكی از واحدهای‏ انتشاراتی منتشر شده بود، که باتوجه به تشکیل شورای نظارت بر نشر آثار استاد شهيد جهت ايجاد نظم در نشر آثار آن شهيد، انتشار آن‏ متوقف گرديد و بدین ترتیب توسط انتشارات صدرا در مجلد دوم اثر ارزشمند «حماسۀ حسینی» جای گرفت.

حماسه حسينی؛ جلد سوّم

و بلاخره جلد سوم از مجموعۀ «حماسۀ حسينی» که در ادامۀ دو مجلد پیشین و در 420 صفحه تهیه و به طبع رسیده است که شامل نوشته‏ ها و يادداشت هايی از استاد شهيد آيت الله مرتضی مطهری در اين باب است.

اين كتاب حاوی مطالبی است كه استاد شهيد به مرور ايام نگاشته ‏اند و هدف از اين نگارش، يادداشت مطالب قابل توجه، جهت مراجعه بعدی يا آمادگی برای سخنرانی بوده است. اين مطالب از نظر اجمال و تفصيل‏ متفاوت می باشند؛ به طوری كه برخی از آنها به صورت يك مقاله است و برخی‏ ديگر چند سطری بيش نيست و به علاوه در موارد اندكی مطلب با اشاره و به‏ اصطلاح تلگرافی بيان شده است.

كتاب حاضر شامل ده بخش است كه موضوع پنج بخش آن جديد است و موضوع پنج بخش ديگر، همان موضوعات سخنرانی هايی است كه در جلدهای اول و دوم اين مجموعه به چاپ رسيده‏ اند و البته اين پنج بخش مطالب مشتركی نيز با جلدهای اول و دوم دارند با اين‏ تفاوت كه آنها سخنرانی است و اينها نوشته و يادداشت، و نيز هر يك‏ حاوی مطالبی است كه ديگری فاقد آن است، و به عبارت ديگر اين دو مكمل‏ يكديگرند و باوجود مطالب مشترک اندک میان آن ها، این مطالب در مجلد سوم به صورت کامل منتشر شده اند.

شایان ذکر است، اين نوشته‏ ها بيانگر ميزان كاری است كه استاد شهيد قبل از يك سخنرانی انجام می‏داده‏ اند و می ‏تواند برای همه خطبا و سخنرانان آموزنده باشد.

از آن پنج بخشی كه موضوع آنها جديد است فقط يك‏ بخش آن كه بخش اول كتاب می‏باشد احتياج به توضيح دارد و آن اينكه عنوان‏ اين بخش، از تنظيم كننده بوده و از آنجا كه بخش مذكور مشتمل بر مطالب‏ گوناگون و در واقع جنگی است درباره نهضت حسينی، اين عنوان در برگيرنده‏ همه مطالب اين بخش نيست بلكه شامل بخش اعظم و مهمترين مطالب آن است‏.

اميد است كه مجموعۀ «حماسه حسينی» در شناخت بيشتر و بهتر حادثه‏ كربلا و عمل در راه اهداف اين نهضت مقدس ، مفيد و مؤثر افتد.


در پایان فهرست کامل هر سه مجلد را نیز آورده ایم:

فهرست مطالب مجلد نخست

عنوان	صفحه
مقدمه	11
بخش اول: ريشه ‏های تاريخی حادثه كربلا	13
چگونه امت پيغمبر فرزند پيغمبر را كشتند؟	15
حوادث معماوش صدر اسلام	18
نيروی اجتماعی علی (ع) و برنامه مبارزه معاويه با آن	25
امام حسين (ع) و ساير مصلحين بزرگ كه قيام كردند	34
ارزش شهادت و شهيد در اجتماع	37
منطق منفعت و منطق حقيقت	38
هدف مقدس و حس تعالی و تقدس	39
قيام های مقدس	41
وجود يك درك قوی در نهضت حسينی	43
خلاصه ‏ای از عوامل دخيل در شهادت امام	49
علل تقدس يك نهضت	50
لقب سيد الشهداء	56
اصحاب حسين (ع) و اهل بدر و اهل صفين	57
مبارزه با جهل و ظلم	58
چرا كوفيان به جنگ حسين (ع) رفتند؟	59

دو چيزی كه مايه روشنی چشم اباعبدالله بود	61
دعاهای حسين (ع) در ايام كربلا درباره اشخاص	62
بيان قرآن در فلسفه قيام مصلحين الهی	62
كلام شهرستانی در اينكه هسته همه حوادث درقرن اول ريخته شد	66
مرد بزرگ يعنی چه؟	66
تمام فاجعه كربلا برای اين بود كه امام رأی خود را نفروخت	71
كربلا، نمايشگاه معنا و روحانيت، نه نمايشگاه جنايت بشر	72
چرا "حر" تغيير روحيه داد؟	74
اصحاب حسين(ع) هيچكدام پناه به دشمن نبردولی از دشمن               به خود ملحق‏ كردند	74
فجيع ‏ترين جنبه‏ های شهادت سيد الشهداء	75
سه مرحله شهادت حسين (ع)	75
مشخصات سياست اموی	76
رضا و تسليم	79
شجاعت روحی وقوت قلب وحفظ تعادل درعمل، قيافه و زبان	80
منطق معمولی ذاكرين اباعبدالله درشهادت ومظلوميت	81
آيا امام حسين (ع) دستور خصوصی داشت؟	84
فرق معاويه و يزيد	88
علت شهادت امام حسين وترغيب ائمه(ع) به عزای حسينی‏	90
مسئله گريه بر سيد الشهداء	94
تحريف كلمه، تحريف حادثه امام حسين	95

امام حسين ميان قيام عليه خلفا و عليه‏ السلام تجزيه كرد	97
دو چهره حادثه كربلا	98
جمع كردن اصحاب در شب عاشورا و سخن با آنها	114
موضوعات درباره قيام حسينی	116
معاويه به بهانه خون عثمان در جستجوی خلافت بود	116
اصحاب بنی اميه در كربلا با عقيده خودشان می ‏جنگيدند	118
كرامت آل علی (ع) در استخدام وسيله پيروزی	119
تحليل روحيه قاتلين سيد الشهداء	120
منشأ اختلاف آل علی (ع) و آل معاويه	122
دشمنی ابوسفيان با اسلام	124
مقدمات ولايت عهد يزيد	126
استفاده اموی ها از الغاء عصبيت در اسلام	129
جنگ تبليغاتی معاويه با علويين	129
قصه زينب بنت اسحاق	130
تربيت هاشمی و اموی در جاهليت	131
خلق هاشمی و خلق اموی	132
اخلاق معاويه فضيلت نبود	132
نسب شريف امام حسين (ع) و اثرش در قضيه عاشورا	135
جمله‏ های امام حسين (ع) به ابوذر	135
تربيت يزيد و صفات روحی و اخلاقی او	138
قلوبهم معك و سيوفهم عليك	145
فرق انصار و مشاورين معاويه با انصار و مشاورين يزيد	147
اخلاق و صفات شمر و عبيدالله و مسلم بن عقبه	147
اباء حسين (ع) از بيراهه رفتن	151

كراهت ابا عبدالله از شروع به قتال	153
مأموريت يافتن عمر سعد	153
كراهت باطنی مردم از رفتن به جنگ حسين (ع)	154
فلسفه قيام حسينی	155
كلمه "كربلا"	157
روحيه اصحاب امام حسين	158
منطق ابن عباس و منطق امام حسين (ع)	160
صفاتی كه از اباعبدالله در كربلا ظهور كرد	162
فلسفه جنگ نور و ظلمت در ميان بشر	162
روحيه اصحاب ابن زياد	164
خبث باطنی اصحاب عمر سعد	164
نظم در اصحاب سيد الشهداء	165
شجاعت اصحاب اباعبدالله واعمال حاكی ازعقب نشينی لشكر         عمرسعد	166
اعمال دنائت مابانه لشكر عمر سعد	167
سه عمل يزيد كه موجب زوال ملك اموی شد	168
پاداش سيد الشهدا در دنيا و فلسفه تعظيم عاشورا	169
بخش دوم: يادداشت "ماهيت قيام حسينی "	171
عامل بيعت	178
عامل امر به معروف و نهی از منكر	179
عامل دعوت مردم كوفه	181
سؤالات درباره نهضت حسينی	192
يادداشت درباره نهضت حسينی (نقد و بررسی)	197
بخش سوم : امام حسين (ع) و عيسی مسيح (ع)	221

بخش چهارم: يادداشت"عنصر امر به معروف درنهضت       حسينی"	239
بخش پنجم:يادداشت«تحريفات در واقعۀ عاشورا»	249
تحريفات لفظی	254
تحريفات معنوی	256
عوامل تحريف	281
وظيفه ما	289
تقصير عوام و وظيفه آنها	294
رشد اجتماع	297
خلاصه بحث در وظيفه توده	301
بخش ششم: نقدی بر كتاب "حسين وارث آدم"	305
بخش هفتم: يادداشت "حماسه حسينی"	311
عوامل تقويت شخصيت	328
عوامل تضعيف شخصيت	328
خلاصه	330
حماسه سيد الشهداء	332
بخش هشتم:يادداشت«عنصر تبليغ درنهضت حسينی»	335
بعد توحيدی و عرفانی	345
بعد پرخاشگری	345
بعد حماسه آفرينی، مردانگی و شرافت	345
بعد اخلاقی	346
بعد موعظه‏ ای	346
اصول اجتماعی و برابری اسلامی	346
بخش نهم: يادداشت های متفرق	357
آيا امام حسين دستور خصوصی داشت؟	359

واقعه كربلا، پيامی كه با خون نوشته شد	360
سيد الشهدا (ع)، عظمت روح و سلب آسايش از بدن	364
بزرگی و بزرگواری روح	367
كلمات حسين بن علی (ع) يا شعارهای زندگی امام	370
تأثير افكار مسيحی در حادثه كربلا	373
مرثيه‏ های حسينی - رثاء جنيان	375
امام حسين - اصحاب - افضل الشهداء ابوالفضل (ع)	377
شعارهای تاريخی در كربلا	379
پيام حسينی	380
نقش زن در حادثه كربلا	380
امام حسين (ع) - ناز پروردگی	381
سيد الشهداء و كرامت نفس	381
امام حسين (ع) - انقلاب خونين	381
امام حسين (ع) - سخن مستشرقين	382
بخش دهم: حواشی استاد بر كتاب "شهيد جاويد"	383