بانویی که قلم جلال را جلا داد

سیمین دانشور هشتم اردیبهشت 1300 در شیراز به دنیا آمد. پدرش دکتر محمد علی دانشور (احیاء السلطنه) بود، همان کسی که شخصیت دکتر عبدالله خان رمان سووشون از او الهام گرفته شد. احیاء السلطنه مردی با اهل فرهنگ و ادب و عضو گروه حافظیون بود که شب های جمعه بر سر مزار حافظ جمع می شدند و یاد این شاعر بزرگ را گرامی می داشتند.

مادر سیمین هم قمرالسلطنه حکمت نام داشت که اهل شعر و نقاشی بود و مدتی هم مدیریت هنرستان دخترانه هنرهای شیراز را بر عهده داشت.

تربیت در این خانواده باعث شد دانشور از کودکی با ادبیات و هنر آشنا شود. دوران ابتدایی و متوسطه را در مدرسه انگلیسی مهرآئین شیراز پشت سر گذاشت و به عنوان شاگرد اول سراسر کشور، دیپلم خود را دریافت ککرد. سپس برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات فارسی، وارد دانشگاه تهران شد و شاگردی بزرگانی مانند بدیع الزمان فروزان فر، ملک الشعرای بهار و پرویز ناتل خانلری را تجربه کرد.

پدر سیمین در سال 1320 و همزمان با اخذ مدرک لیسانس او از دنیا رفت. در این زمان دانشور به کارهایی مانند معاونت اداره تبلیغات خارجی، مقاله نویسی برای روزنامه ایران با نام مستعار شیرازی بی نام و کار در رادیو تهران مشغول شد.

دانشور نخستین مجموعه داستان خود را با نام آتش خاموش در سال 1327 منتشر کرد تا نخستین زن ایرانی لقب بگیرد که به صورت حرفه ای داستان نویسی را در پیش گرفته است. برخی از داستان های آتش خاموش پیش از آن در روزنامه کیهان و مجله های بانو و امید منتشر شده بود. البته خودش علاقه ای به این اثر نداشت و آن را بسیار رمانتیک می دانست، بنابراین هیچگاه اجازه انتشار مجدد آن را نداد.



** آشنایی با جلال

اواخر بهار سال 27 و پس از انتشار آتش خاموش، در راه سفر از شیراز به تهران، در اتوبوس با جلال آل احمد آشنا شد، اتفاقی که نه تنها به ازدواج این دو انجامید بلکه نقطه عطفی در زندگی حرفه ای هر دو محسوب می شد. جلال که یکی از نویسندگان بزرگ تاریخ ادبیات ایران محسوب می شود اعتقاد داشت، آشنایی با سیمین تاثیر زیادی در نویسندگی او گذاشت و به این دلیل خودش دوران نویسندگی اش را به دو دوره قبل از سیمین و بعد از سیمین تقسیم می کرد.

خانه جلال مرکز رفت و آمد بسیاری از نویسندگان و شاعران نوگرا مانند رضا براهنی، غلامحسین ساعدی، احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث بود و به این ترتیب فرصت آشنایی با بزرگان نسل طلایی ادبیات معاصر ایران هم برای سیمین فراهم شد.

دانشور در سال 1328 دکتری خود را با رساله ای با عنوان علم الجمال و جمال درباره ادبیات قرن هفتم، کسب کرد

صادق هدایت هم در داستان نویسی سیمین نقش پر رنگی داشت. فاطمه سیاح از دوستان سیمین حدود یک سال داستان های او را برای فردی که برای او ناشناس بود می فرستاد و از نقدهایش بهره می برد. بعدا سیمین از طریق جلال فهمید که این فرد ناشناس هدایت است.

سیمین و جلال در سال 1329 و با وجود مخالفت پدر جلال، با هم ازدواج کردند، ازدواجی که تا سال 1348 که جلال آل احمد از دنیا رفت ادامه یافت.



** سفر به آمریکا

سیمین دانشور در سال 1331 و با استفاده از بورس تحصیلی فولبریت به آمریکا رفت و دو سال در رشته زیباشناسی دانشگاه استنفورد، از والاس استنگر داستان نویسی و از فیل پریک نمایشنامه نویسی را آموخت. در این مدت داستان های کوتاهی به زبان انگلیسی می نوشت که در مجله ادبی پاسیفیک اسیکتاتور و کتاب داستان های استنفورد به چاپ می رسید.

حضور دانشور در آمریکا باعث شد، تکنیک، فضا سازی، مکان و محیط داستانی را بیاموزد و از مدرن ترین شیوه های روایی داستان آگاه شود.

دانشور پس از بازگشت به ایران، شهری چون بهشت را نوشت که نشان از تاثیر حضور در آمریکا و پیشرفت فوق العاده اش در این مدت داشت.



** انتشار سووشون

دانشور پس از بازگشت به ایران در هنرستان هنرهای زیبا و سپس از سال 38 به عنوان استاد رشته باستان شناسی و تاریخ هنر دانشگاه تهران مشغول به کار شد.

اندکی پیش از مرگ جلال، رمان سووشون منتشر شد که یکی از پر فروش ترین رمان های ادبیات ایران محسوب می شود و تا کنون به 17 زبان ترجمه شده است.



** ریاست بر کانون نویسندگان ایران

در سال 1346 فرح پهلوی قصد برگزاری کنگره جهانی نویسندگان در ایران را داشت و به این دلیل از افرادی مانند آرتور میلر، نوام چامسکی، ژان پل سارتر و آندره مالرو دعوت کرد. 52 نفر از نویسندگان به دلیل گسترش سانسور در آن دوران، با صدور بیانیه ای این کنگره را تحریم و حکومت را مجبور به تعویق آن کردند.

جلسه بعدی این جمع 17 اسفند 1346 در خانه سیمین و جلال برگزار شد و آل احمد پیشنهاد تشکیل انجمنی با حضور اهل قلم را ارائه می کند. سرانجام کانون نویسندگان ایران در روز اول اردیبهشت 1347 در این خانه تاسیس شد و با برگزاری انتخابات، سیمین دانشور ریاست آن را بر عهده گرفت.



** بازنشستگی و ادامه داستان نویسی

دانشور در سال 1358 از دانشگاه تهران بازنشسته شد اما تا پایان عمر به کار نویسندگی ادامه داد. او تلاش می کرد در زندگی اش از سیاست دوری کند و بیشتر به کار حرفه ای می پرداخت.

مجموعه داستان های آتش خاموش، شهری چون بهشت، به کی سلام کنم؟ و پرنده های مهاجر، رمان های سووشون، جزیره سرگردانی، ساربان سرگردان و کوه سرگردان، ترجمه های سرباز شکلاتی نوشته ٔ برنارد شاو، دشمنان نوشته آنتون چخوف، بنال وطن نوشته آلن پیتون، داغ ننگ نوشته ناتانیل هاثورن و باغ آلبالو نوشته آنتوان چخوف و کتاب هایی مانند غروب جلال، شاهکارهای فرش ایران، راهنمای صنایع ایران، ذن بودیسم و مبانی استتیک از جمله آثار سیمین دانشور در طول 90 سال زندگی اش بود.

سیمین دانشور سرانجام در 18 اسفند 1390 در خانه اش در تهران از دنیا رفت.