تهدیدی به نام فناوری‌های آینده/1

گروه اجتماعی- میوه‌هایی که برای اندام‌واره‌ی جامعه‌ی ما حکم سم مهلک را داشته و با مصرف هرچه بیشتر آن، جامعه به سمت تباهی سوق پیدا می‌کند. اما تباهی، سرانجام قطعی این داستان نیست، اگر... اگر از خواب زمستانی بیدار شویم (و مگر غیر از این است که اصلی‌ترین رسالت انقلاب اسلامی همین کار است و مقام معظم رهبری، پیگیر این روند هستند) و با قبول این اصل که ما در گذشته صاحب تمدن اصلی دنیا بودیم و می‌توانیم دوباره به این جایگاه برگردیم، انگیزه‌ پیدا کرده و بلد باشیم که چطور باید این مسیر را طی کرد، می‌توان چیدمان بازی امروز دنیا را عوض کرد. مسیری که رصد دنیا و آنچه که قرار است برای ما به عنوان سوقات به ارمغان بفرستند، یکی از اجزای آن است.

به گزارش بولتن نیوز، رصد فرهنگی و رصد هرآنچه که می‌تواند بر زیست ما تأثیر فرهنگی داشته باشد، از اصلی‌ترین دغدغه‌های رهبر انقلاب بوده و است. کاری که قاعدتا و در ابتدا بر عهده‌ی مسئولین فرهنگی کشور است، اما سابقه‌ی پدیده‌های تکنولوژیکی مثل ویدئو، موبایل، اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، ماهواره، رایتل و ... نشان داده که گویا وقت این عزیزان آنچنان پر است که نمی‌رسند رصد فرهنگی لازم را انجام دهند.

در نتیجه ما لازم دیدیم که برخی از بار این مسئله را به دوش بکشیم و با توضیح چند پدیده‌ی تکنولوژیکی که می‌توانند آینده‌ی دنیا و بالتبع کشور ما را تغییر و حتی تهدید کنند، هم هشداری به مخاطبان و مدیران فرهنگی محترم بدهیم و هم زمینه‌سازی کنیم برای رصد تکنولوژیکی-فرهنگی بیشتر و بهتر. البته این نکته نیز بدیهی‌ست که نیت ما از این هشدارها آن نیست که استفاده از آنها در مملکت ما ممنوع شود. بلکه منظور اصلی ما فراهم شدن شرایطی برای مدیریت و تطابق فرهنگی فناوری‌های آینده با شرایط فرهنگی ماست.

1. رایانش و ذخیره‌سازی اطلاعات با استفاده از روش کلود (ابری):

کافی‌ست کمی اهل فناوری باشید تا متوجه شوید که این فناوری اصلا ربطی به آینده ندارد و همین امروز، در همه‌ جای دنیا وجود داشته و حتی در کشور ما، سرویس‌هایی وجود دارند که این خدمت را به کاربران خود ارائه می‌دهند. اما منظور از رایانش و ذخیره‌سازی ابری اطلاعات چیست؟

رایانش ابری (به انگلیسی: Cloud Computing) مدل رایانشی بر پایهٔ شبکه‌های رایانه‌ای مانند اینترنت است که الگویی تازه برای عرضه، مصرف و تحویل خدمات رایانشی (شامل زیرساخت، نرم‌افزار، بستر، و سایر منابع رایانشی) با به کارگیری شبکه ارائه می‌کند "رایانش ابری" از ترکیب دو کلمه رایانش و ابر ایجاد شده است. ابر در اینجا استعاره از شبکه یا شبکه‌ای از شبکه‌های وسیع ماننداینترنت است که کاربر معمولی از پشت صحنه و آنچه در پی آن اتفاق می‌افتد اطلاع دقیقی ندارد (مانند داخل ابر) در نمودارهای شبکه‌های رایانه‌ای نیز از شکل ابر برای نشان دادن شبکه‌ی اینترنت استفاده می‌شود.

دلیل تشبیه اینترنت به ابر در این است که اینترنت همچون ابر جزئیات فنی‌اش را از دید کاربران پنهان می‌سازد و لایه‌ای از انتزاع را بین این جزئیات فنی و کاربران به وجود می‌آورد. به عنوان مثال آنچه یک ارائه‌دهنده‌ی خدمت نرم‌افزاری رایانش ابری ارائه می‌کند، برنامه‌های کاربردی تجاری برخط است که از طریق مرورگر وب یا نرم‌افزارهای دیگر به کاربران ارائه می‌شود. نرم‌افزارهای کاربردی و اطلاعات، روی سرورها ذخیره می‌گردند و براساس تقاضا در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. جزئیات از دید کاربر مخفی می‌مانند و کاربران نیازی به تخصص یا کنترل در مورد فناوری زیرساخت ابری که از آن استفاده می‌کنند ندارند.

رایانش ابری راهکارهایی برای ارائهٔ خدمات فناوری اطلاعات به شیوه‌های مشابه با صنایع همگانی (آب، برق، تلفن و ...) پیشنهاد می‌کند. این بدین معنی است که دسترسی به منابع فناوری اطلاعات در زمان تقاضا و بر اساس میزان تقاضای کاربر به گونه‌ای انعطاف‌پذیر از راه اینترنت به کاربر تحویل داده می‌شود. همانطور که کاربر تنها هزینه برق یا آب مصرفی خود را می‌پردازد. در صورت استفاده از رایانش ابری نیز کاربر تنها هزینه‌ی خدمات رایانشی مورد استفاده خود (اگر هزینه از کاربر دریافت شود) را پرداخت خواهد کرد.

اما این فناوری به شکلی که فعلا وجود دارد، در کجا با نظام ارزشی و هنجارهای اجتماعی ما در تضاد قرار می‌گیرد؟ درک این قضیه خیلی سخت نیست. تصورش را بکنید که شما یک عکس خانوادگی گرفته‌اید و برای ذخیره‌ی بلندمدت آن، از شیوه‌ی ذخیره‌ی ابری استفاده می‌کنید. یعنی آن عکس خانوادگی را روی سرورهای شرکتی قرار می‌دهید که حداقل، مهندسان آن کارگزار ارائه دهنده‌ی خدمات به آنها دسترسی دارند. و یا قرار است با برنامه‌ی ویرایش متن که به طور رایانش ابری کار می‌کند، یک گزارش محرمانه تهیه کنید. یعنی عملا آن اطلاعات محرمانه را در لحظه در اختیار سرورهای سایت ارائه دهنده‌ی آن نرم‌افزار کلود قرار می‌دهید. در این شرایط چه اتفاقی می‌افتد؟ تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل! حالا سوال مهم اینجاست که مدیران فناوری اطلاعات و فرهنگی کشور برای این پدیده چه فکری کرده‌اند؟ آیا از تعداد و کیفیت استفاده‌ی کاربران ایرانی که از این فناوری بهره می‌برند اطلاعی وجود دارد؟ آیا از تأثیرات فرهنگی و حتی بزهکاری‌هایی که تا به حال در این حوزه صورت گرفته آگاهی وجود دارد؟ چه بسترسازی و پیوست فرهنگی برای این فناوری تمهید شده است؟

2. عینک هوشمند

پیشرو این فناوری در دنیا شرکت گوگل است، تا جایی که خیلی‌ها عینک هوشمند را مترادف با "گوگل گلس" می‌دانند. گوگل گلس (در برخی منابع فارسی عینک گوگل) (به انگلیسی: Google Glass) یا پروژه‌‌ی عینک (به انگلیسی: Project Glass) یک برنامه‌ی تحقیقاتی است که مربوط به تولید اولیه و ساخت یک نمایشگر سربند (head-mounted display) واقعیت افزوده بوده و توسط گوگل پشتیبانی می‌شود.

اگر چه چنین نمایشگرهایی برای واقعیت افزوده، ایده‌ی جدیدی نیست، اما توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. هرچند این یک طرح اولیه است اما از نمایشگرهای سربند طراحی شده قبلی بسیار کوچکتر و باریکتر است. اولین پیش‌نمایش از این پروژه یک جفت عینک معمولی را نشان می‌دهد که لنزهایش با یک نمایشگر سربند جایگزین شده‌اند. احتمالاً در طرح‌های آینده، افراد بتوانند این قابلیت را بر روی عینک‌های معمولی خود اضافه کنند.

پروژه‌ی عینک بخشی از آزمایشگاه ایکس گوگل در این شرکت است که بر روی فناوری‌های آینده کار می‌کنند، مانند خودروی بدون سرنشین. این پروژه در گوگل پلاس توسط بابک پرویز، استیو لی و سباستین ترون معرفی شد. عینک گوگل در واقع یک کامپیوتر پوشیدنی به حساب می‌آید. گوگل با یک طراحی ساده و معمولی سعی بر آن داشته رغبت مضاعفی برای کاربران در استفاده از این فناوری نوظهور ایجاد نماید. عینکی با وزن کمتر از یک عینک آفتابی که به مدت یک روز باتری آن شارژ نگه می‌دارد و در صورت استفاده از فیلمبرداری یا هنگ اوت گوگل پلاس این مدت زمان کمتر می‌شود.

این عینک بدون شیشه است. در واقع یکی از چشم‌های کاربر کاملاً آزاد بوده و تصویر توسط یک منشور بر روی چشم دیگر تابش می‌شود. تصویر نهایی معادل یک نمایشگر ۲۵ اینچی است مادامی که کاربر در فاصله ۲٫۵ متری آن قرار دارد. یک دوربین ۵ مگاپیکسلی در جلوی عینک وظیفهٔ عکس‌برداری و فیلم‌برداری با کیفیت ۷۲۰پی، از آنچه را که کاربر می‌بیند به عهده دارد. این دوربین به همراه صفحه نمایش، صفحه کنترل لمسی، باتری و سایر اجزا در یک سمت عینک (پیشفرض در سمت راست کاربر) قرار داشته و بقیه اجزای عینک را قاب آن تشکیل می‌دهد. این دستگاه قابلیت ارتباط با اینترنت به صورت وایرلس (وای فای 802.11b/g) را داراست. همچنین با اتصال به تلفن‌های هوشمند می‌توان از اینترنت 3g و 4g آن‌ها بر روی عینک گوگل استفاده کرد. امکان استفاده از فناوری بلوتوث نیز در این عینک فراهم است اما هنوز در نسخه‌های اولیه این دستگاه از درگاه سیمکارت به صورت مجزا استفاده نشده است.

انتقال صوت در این دستگاه نیز با استفاده از تکنولوژی القای استخوانی صورت می‌گیرد. یک المنت در داخل گوگل گلس، فریم عینک را به لرزه در آورده و این لرزش از طریق فریم به استخوان جمجمه کاربر منتقل می‌شود که رابط مناسبی برای رساندن صدا به گوش داخلی است. علت لزوم کاربرد این تکنولوژی این است که به کاربر امکان شنیدن صداهای محیطی را بدهد و خطر تصادف یا موارد مشابه به خاطر نشنیدن صداها کاربر را تهدید نکند. حافظه داخلی عینک گوگل ۱۶ گیگابایت است که ۱۲ گیگابایت آن قابل استفاده بوده و با سیستم ذخیره‎سازی ابری گوگل موسوم به گوگل درایو نیز قابل همسان‎سازی می‎باشد. گوگل گلس با هر تلفنی که دارای بلوتوث باشد کار خواهد کرد.

سیستم عامل این عینک اندروید است. از لحاظ نرم‌افزاری، پیشاپیش تمام برنامه‌های کاربردی توسط گوگل طراحی شده بود. اپلیکیشن‌های پیام‌رسان، تقویم گوگل، نقشه گوگل، فضای اجتماعی گوگل پلاس، جستجوی گوگل، چت تصویری هنگ اوت و سایر موارد قبل از ارائه این عینک مورد استفاده کاربران گوگل بوده‌اند. البته تناسب‌هایی نیز در ارتباط با برنامه‌ها و عینک گوگل به وجود آمده. به عنوان مثال می‌توان به رابط فرامین صوتی هوشمندتر و برنامه‎های خاص دیگر اشاره کرد.

کنترل این عینک از طریق فرمان صوتی، صفحه لمسی جانبی و دکمه‎ای که روی آن قرار داده شده انجام می‌شود. فرمان‌های صوتی با کلیدواژه‌هایی چون ok glass و یا google و دستورهای بعدی مانند take a picture یا record a video یا get direction انجام می‌پذیرند. عینک‌های گوگل توانایی ضبط و پخش زنده ویدئو و اطلاعات را روی نمایشگری دارند که در بالای چشم راست تعبیه شده است. جستجو در وب و مشاهده ایمیل و عکس روی این عینک امکان‌پذیر است و شرکت گوگل اعلام کرده که قصد دارد تا امکانات بیشتری را به آن بیفزاید. بر اساس قطعه فیلمی که گوگل بر روی شبکه اجتماعی گوگل پلاس منتشر کرده، عینک گوگل امکان نمایش پیام های دریافتی، جلسات گفتگوی اینترنتی (چت)، برنامه ملاقات، آب و هوا و نقشه های راهنما را در میدان دید کاربر خواهد داشت.

اگر چه عده‌ای در آرزوی داشتن یکی از این عینک‌های جنجالی هستند ولی بد نیست بدانید هنوز هم که هنوز است، سازمان دیده‌بان حریم شخصی در امریکا و آژانس امنیت ملی امریکا (NSA) صنعتی و فراگیر شدن این فناوری را تأیید نکرده‌اند و در گام اول اعلام کرده‌اند مکان‌هایی در جهان وجود دارد که در آنجا استفاده از گوگل گلس ممنوع است و چه بسا فرد خاطی با جریمه‌هایی همچون پرداخت نقدی و زندان روبرو شود. به گزارش رایورز به نقل از تلگراف، هر چند گوگل گلس هنوز به طور رسمی عرضه نشده ولی از هم اکنون استفاده از آن در مکان‌های ذیل ممنوع است:

۱. در ماشین: همانطور که استفاده از تلفن همراه به هنگام رانندگی ممنوع است، می‌توان انتظار داشت که عینک گوگل نیز به همان سرنوشت دچار شود. یک مسئول اداره‌ی حمل و نقل در آمریکا می‌گوید مهم این است که وقتی راننده پشت فرمان قرار می‌گیرد توجه کاملی به جاده داشته باشد و چیزی، حواس او را از آنچه که در جاده رخ می‌دهد، پرت نکند.

۲. سینما: طبق قوانین مقابله با کپی آثار هنری، استفاده از دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری در سینما قدغن است. انجمن سینمایی آمریکا به سینمادارها هشدار داده که مراقب «دوربین‌های کار گذاشته شده در قاب عینک‌ها» باشند. واضح است که این هشدار می‌تواند عینک گوگل را نیز شامل شود.

۳. کلوپ‌های شبانه و کازینوها: تدابیر امنیتی مختلفی در کازینوهای سراسر جهان متداول است تا کسی نتواند مخفیانه عکس یا فیلم بگیرد.

۴. رستوران: فراهم آوردن محیطی آرام، امن و سرشار از آرامش در مکان صرف غذا توقعی منطقی به نظر می‌رسد. رستوران‌دارها به همین دلیل دل خوشی از عینک گوگل ندارند. چندی پیش رستوران Lost Lake در سیاتل آمریکا، یکی از مشتریان خود را که قبول نکرده بود عینک گوگلی‌اش را بردارد (البته نمونه‌ی آزمایشی‌اش را)، از رستوران بیرون کرد. دیوید مینرت (David Meinert) مدیر این رستوران می‌گوید با توجه به این که استفاده از موبایل یا دیگر تجهیزات الکترونیکی به هنگام صرف غذا، عملی خارج از نزاکت محسوب می‌شود، گوگل گلس مقررات رستورانش را به هم می‌زند.

۵. بیمارستان: معمولاً تصویربرداری در امکانی همچون بیمارستان، بدون داشتن مجوز مخصوص ممنوع است. بنابراین دلیل قدغن شدن استفاده از گوگل گلس در این محیط نیز کاملاً واضح است. بدتر این که عکس‌های عینک گوگل را می‌توان در اینترنت منتشر کرد و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشت.

۶. میادین ورزشی، کنسرت‌ها و تئاتر: اگر چه تصویربرداری با دوربین‌های موبایل برای ضبط صحنه‌های ورزشی و فعالیت‌های هنری کار بسیار رایجی است و حتی به اشتراک‌گذاری این تصاویر و فیلم‌ها در اینترنت نیز کاملاً مرسوم و پذیرفته شده است، ولی ممکن است در برخی اجراهای زنده، این تسامح اندکی کاهش یابد.

۷. بانک: چرا؟ زیرا احتمال این که برخی افراد تبهکار بتوانند با استفاده از گوگل گلس رمز افراد را بخوانند، زیاد است. البته بدون دوربین هم می‌شود این کار را کرد.

خوب، در شرایطی که حتی امریکایی‌ها اجازه نمی‌دهند این وسیله در کازینو مورد استفاده قرار گیرد، ما چطور می‌توانیم اجازه دهیم که از آن در حریم شخصی‌مان استفاده شود؟ آیا برای نحوه‌ی ورود این وسیله به کشور ما تمهیدی اندیشیده شده است؟ چند درصد مدیران کشور ما خصوصا مدیران فرهنگی ما اصلا از وجود این وسیله آگاهند؟ و ده‌ها سوال دیگری که در این رابطه وجود دارد و اگر به آنها پاسخ مناسب ندهیم، گوگل گلس می‌تواند به راحتی تبدیل به یکی از مخرب‌ترین ابزارهای تهاجم فرهنگی در کشور تبدیل شود. در حالی که اگر از الان به فکر چاره‌ای برای مشکلات و نقاط متعارض آن با فرهنگ اسلامی-ایرانی‌مان باشیم، به راحتی می‌توان از نقاط مثبت آن در جامعه بهره برد. البته همه‌ی این‌ها منوط به دوراندیشی‌ و رصد فرهنگی‌ست.

ادامه دارد...