تفاوت جالب عقل ژاپنی و ایرانی

همواره با استقرار دولت‌های جدید، امیدهای جدیدی نیز برای تجدیدنظر در برنامه ریزی کلان اقتصاد جوانه می‌زند. فارغ از اینکه این امیدها تا چه میزان جامه عمل پوشیده‌اند و از آسمان روی زمین آمده و رنگ برنامه‌ریزی عملیاتی به خود گرفته‌اند، تبیین اولویت‌های اقتصاد ایران در هر بخش از سوی متخصصان و کارشناسان می‌تواند راهنمای مردم و رسانه‌ها و راهگشای مجریان باشد.

بخش دوم گفت‌وگوی  فارس با محمدرضا محمدخانی معاون امور زیربنایی مرکز پژوهش‌های مجلس با محوریت اولویت‌های کشاورزی روزهای گذشته منتشر شد. بخش اول این گفت‌وگو  با محوریت انرژی پیش از برگزاری انتخابات منتشر شد، اما با نزدیک شدن انتخابات ترجیح دادیم بخش های بعدی این گفت‌وگو را پس از فرو نشستن هیجانات انتخاباتی منتشر کنیم تا مباحث کارشناسی از این هیجانات متاثر نشود.

در بخش سوم و پایانی این گفت‌وگو محمدخانی درباره ظرفیت‌های متفاوت و مغفول توسعه اقتصادی ایران در گردشگری، معادن، صنایع الکترونیک و امثال آنها و همچنین فقر «ثروت نامحسوس» ایران نسبت به دیگر کشورهای جهان سخن گفته است. محمدخانی می‌گوید 80 درصد از ثروت 78 کشور دنیا ثروت نامحسوس است، اما در ایران براساس آمار بانک جهانی تنها 12 درصد از ثروت ملی از جمله ثروت‌های نامحسوس است.

وی همچنین از نقش واقعه میدان تیان آن من در توسعه چین سخن گفت و تاکید کرد، خسارت ناشی از سفرهای خارجی مدیران میانی بر تولید ملی غیر قابل محاسبه است.

*چه کسی گفته گردشگر مسلمان می‌خواهد در ایران مشروب بخورد و برهنه شود؟

فارس: آیا به جز حوزه‌هایی مانند نفت و انرژی، حوزه‌های دیگری وجود دارد که بتوان در اقتصاد به شکل موثری روی آنها تکیه کرد؟

محمدخانی: اعتقاد دارم 3 فرصت تجدید پذیر در ایران وجود دارد که ثروت ایجاد می‌کند، یکی نیروی انسانی است که ما اصلا آن را ثروت به حساب نمی‌آوریم دومی کشاورزی و عملیات پسین و پیشین وابسته به کشاورزی است. اگر خوب مدیریت کنیم این ثروت بسیار کلان است، چون همواره تولید در این بخش جریان دارد.

وقتی خوب مدیریت کنیم، خدا هم به کار ما برکت می‌دهد و البته باید شکرگزاری را نیز یاد بگیریم. سال 86 گفتیم تولید گندم را خود کفا کردیم سال 87 به مشکل خوردیم و گفتیم خدا باران نداد، در تمام این مدت خدا را شکر نکردیم. گفتیم گندم را خودکفا کردیم یک بار نگفتیم قدر این نعمت را دانستیم و مدیریت کردیم، خدا هم به ما برکت داد.

فرصت سوم ما گردشگری است. چه کسی گفته مسلمانان می‌خواهند بیایند در ایران مشروب بخورند؟ بیش از یک میلیارد مسلمان در دنیا زندگی می‌کنند 100میلیون نفر از آنها نمی‌توانند مشتری گردشگری ما باشند؟ قطعا می‌شود و باید شرایط آن را فراهم کنیم.

گردشگر مسلمان نمی‌خواهد کنار دریا برهنه شود، مشروب بخورد یا فسق و فجور کند. حتی اروپایی‌ها هم این را نمی‌خواهند چون در خارج از ایران این موارد به وفور در دسترس آنها قرار  دارد و در ایران به دنبال چیزهای دیگری مانند طبیعت ایران است.

این بخش برای ما اشتغال ایجاد می‌کند. البته باید به مردم نیز آموزش داد. ما درباره محیط زیست همواره صحبت می‌کنیم ام در خطه شمالی کشور یک سطل زباله در جاده‌ها مشاهده نمی‌کنید. ظاهرا انتظار دارند این مسافر زباله خود را نگه دارد، تا به مقصد برسد.

عرب‌ها از کویر امارات پول در می‌آورند و ماشین سواری می‌کنند، ما بهترین کویرها و زیباترین کویرها را داریم، اما درباره آن برنامه‌ریزی نداریم.

*مولفه‌های 3 گانه ثروت در جهان/فقر «ثروت نامحسوس» ایران

فارس: برای توسعه گردشگری دولت جدید چه باید بکند؟ ظرفیت‌ها را نام بردید، اما چه باید کرد تا این ظرفیت بالفعل شود؟

محمدخانی: ترکیه چه کرد؟ برنامه داشتند و تبلیغ کردند. همه این مشکلات- چون برنامه نداریم- گریبان ما را می‌گیرد. وقتی برنامه نداریم همیشه می‌پرسیم چه باید بکنیم، اما وقتی برنامه داریم می‌دانیم چه باید بکنیم.

ثروت در جهان از 3 مولفه تشکیل شده است یکی ثروت‌های طبیعی مانند جنگل، معدن، نفت، گاز و امثال آن. یکی ثروت‌های دست ساز مانند، راه، ساختمان، بندر و امثال آن و سومی ثروت‌های نامحسوس مانند نیروی انسانی، سرمایه اجتماعی، گردشگری و موارد بسیار زیاد دیگر.

80 درصد از ثروت 78 کشور دنیا ثروت نامحسوس است، 15 درصد از ثروت آنها در زمره ثروت‌های طبیعی است و بقیه هم ثروت‌های دست ساز است.

در 43 کشور فقیر دنیا که یک درصد ثروت دنیا را در اختیار دارند 50 درصد از ثروتشان نامحسوس است. در ایران براساس آمار بانک جهانی تنها 12 درصد از ثروت ملی از جمله ثروت‌های نامحسوس است.

فارس: چرا؟

محمدخانی: باز هم می‌گویم و پافشاری می‌کنم که برنامه نداریم. مثلاً در معدن شما سنگ معدن را تنها می‌خواهید در ذوب آهن به میلگرد و پروفیل تبدیل کنید، یا می‌خواهید انواع آلیاژهای با ارزش را تولید کنید؟

چه کسی مطالعه کرده؟ البته ناگفته نماند معاونت معدن وزارت صنعت و معدن چنین مطالعه‌ای انجام می‌دهد، اما هنوز نتایج آن خارج نشده. برنامه راهبردی صنعت و معدن رونمایی شده اما فاصله زیادی تا رسیدن به آن داریم.

*روی رگه معدنی جهان هستیم، ولی تنها 8 دهم درصد تولید ناخالص از معدن است

ما در کشور 57 میلیارد تن ذخیره معدن و 65 نوع ماده معدنی داریم. تازه این آمار متعلق به 20 درصد مساحت کشور است که مورد مطالعه قرار گرفته است. ما روی رگه معدنی جهان قرار گرفته‌ایم، اما چرا باید تنها 0.8 درصد GDP ما از معدن به دست بیاید؟ چرا وقتی سنگ آهن در کشور داریم هنوز باید میلگرد و دیگر انواع آهن را وارد کنیم؟

*صنایع «لوس» کشور باید تعطیل شوند/قابلیت جذب نیروی کار کشاورزی در معادن

فارس: معتقدید در این زمینه‌ها باید خودکفا شویم؟

محمدخانی: من عقیده ندارم که در همه چیز باید خودکفا شویم. کما اینکه معتقدم اساساً بعضی صنایع ما که باید تعطیل شوند. چرا که بسیار لوس هستند و برای کشور گرفتاری ایجاد می‌کنند. کما اینکه در زمانی که باید به اقتصاد ملی کمک می‌کردند، هم این کار را نکردند.

اما در مورد معادن شرایط متفاوت است. معادن ما در مناطق غیرشهری و عمدتاً روستایی قرار دارند. نیروی کار بخش کشاورزی ما زیاد است و باید بخشی از آن از کشاورزی خارج شود. یکی از فرصت‌ها معدن است منظورم صنایع معدنی نیست. البته اگر صنعت معدن در همان منطقه جان بگیرد که فبها المراد. این گونه صنایع نباید تنها مثلاً اطراف اصفهان شکل بگیرد.

یکی از فرصت‌هایی که از جمعیت کشاورزی می‌توان کم کرد صنایع تبدیلی در همان مناطق سکونت کشاورزان است. شیر از مازندران به تهران می‌آید و بعد از تبدیل به فرآورده دوباره به مازندران باز می‌گردد.

دو هکتار زمین کشاورزی نمی‌تواند اقتصاد 3 خانوار را بگرداند، باید به آ‌رامی در همان مناطق نیروی کار را جذب کرد. اگر این افراد در طول سال کار داشته باشند به تهران مهاجرت نمی‌کنند، تا در کنار خیابان بایستند و برای کس دیگری بیل بزنند یا نظافت کنند. این شأن کشاورز نیست و فقر او را به اینجا کشانده است او می‌تواند فقیر نباشد و بهترین و شیرین‌ترین زندگی را داشته باشد.

ضمن آنکه باید تعریف کنیم از این 64 ماده معدنی چگونه حداکثر ارزش افزوده را به دست بیاوریم. چنانکه در پتروشیمی گاز را تبدیل به متانول کم ارزش کرده و می‌فروشیم.

فارس: ارزش گازی که صادر می‌کنیم، از متانول تولیدی آن بیشتر است...

محمدخانی: بله اما اگر زنجیره ارزش ایجاد کرده بودیم شرایط متفاوت بود. شما در بالادست باید خیلی هزینه کنید تا یک شغل ایجاد شود، اما در پایین دست هزینه ایجاد شغل خیلی کمتر است. خط اتیلن غرب را چرا احداث می‌کنند؟ واقعاً چه خدمتی می‌کند؟ بعد که تولید شروع شد نمی‌دانند آن را کجا مصرف کنند.

برای جایی مثل همدان با توجه به شرایط طبیعی منطقه برنامه‌ریزی نکردیم و زمین‌های آن به دلیل کاهش منابع آب زیرزمینی در حال نشست است.

*سهم 8درصدی حمل و نقل ریلی اندک است

92 تا 93 درصد کالای ما روی جاده منتقل می‌شود و فقط 7 تا 8 درصد روی ریل است. چکار می‌کنیم؟ مرتب جاده درست می‌کنیم و کامیون‌ها روی آن به حرکت در می‌آیند و 6 برابر سوخت مصرف می‌کنیم تا حجم مشخصی از کالا روی جاده به جای ریل منتقل شود. ضمن آنکه ریل امنیت دارد و فقط باید به صاحب بار اطمینان دهیم که با حمل‌ونقل ترکیبی بار شما را هر کجا بخواهید تحویل می‌دهیم.

نتیجه این شرایط آن است که وقتی امروز قابلیت حمل 150 تا 160 میلیون تن در سال بار در اختیار داریم تنها 34 میلیون تن در سال کالا منتقل می‌کنیم.

*برای حمل‌ونقل هم برنامه نداریم/مدیریت به سبک پت و مت در ایران 

فارس: این رقم ظرفیت احداث شده است یا به پتانسیل بالقوه کشور اشاره می‌کنید؟

محمدخانی: سال 83 مطالعه کردیم که نشان داد ظرفیت حمل 100 میلیون تن بار روی ریل و جاده در کشور داریم که آن زمان 28 تا 29 میلیون تن بار حمل می کردیم. در این مدت توسعه شبکه حمل‌ونقل داشتیم، اما میزان حمل بار تنها به 33 میلیون تن رسیده است.

این گونه است که هزینه حمل‌ونقل در قیمت تمام شده محصولات سر به فلک می‌گذارد. مثلاً در شمال کشور کاشی را از اصفهان می آوردند و هزینه حمل و نقل آن یک سوم هزینه تمام شده بود در حالی که مواد اولیه ساخت آن در خود شمال وجود داشت.

در حمل‌ونقل هم مدیریت نمی‌کنیم. 350 هزار دستگاه کامیون بین شهری در کشور وجود دارد، اینها به طور متوسط 13 تن بار حمل می‌کنند متوسط جهانی 17 تن است. 50 درصد از این ناوگان فرسوده و با مصرف سوخت وحشتناک است. اینها در سال 70 سفر می‌کنند که یک سر آن پرو یک سر آن خالی حرکت می‌کنند. کسی برنامه‌ریزی نمی‌کند که این کامیون خالی روی جاده‌ها حرکت نکند. همه اینها یعنی پول.

در جاده هراز به دفعات در نقاط مختلف خاک‌ریزی به حجم زیاد از پایین به بالا انجام شده تا جاده تعریض شود اما رها شده و پایین رفته است و دوباره مجبور می‌شوند خاکریزی کنند. مدیریت در ایران به سبک پت و مت انجام می‌شود. اول فکر خوبی پشت کار است اما چون برنامه‌ نمی‌ریزند همه چیز به افتضاح کشیده می‌شود.

علیرغم آنکه وزیر مربوطه بسیار دونده و کاری است اما چرا باید همزمان حجم عظیمی از کار را آغاز کرد که پایان داده آنها به مشکل بخورد.

تعداد محدودی پروژه را آغاز کنید، تمام کنید و سراغ بعدی بروید. می‌گویند 11 هزار کیلومتر راه‌آهن در دست ساخت داریم. خوب این یعنی کار انجام نمی‌شود. با چه پولی این حجم عظیم را می‌خواهند بسازند؟

باید با برنامه‌ریزی، گام به گام و براساس امکانات و ظرفیت کشور جلو برویم. این بخش‌ها آسایش ساز هستند.

*شبکه ارتباطات ایران امن نیست

فارس: در بخش‌های مربوط به های‌تک و تکنولوژی‌های برتر وضعیت چگونه است؟ در این بخش‌ها از نظر اقتصادی چه کرده‌ایم؟ 

محمدخانی: در ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات چینی‌ها پول گرفتند و کار کردند. ما خودمان چقدر در این صنعت نقش داریم؟ هیچ . خود بنده 6 سال خانه نشین شدم چون مخالف خرید از خارج بودم. بعد هم گفتند فلانی ضد تولید و ضد تکنولوژی است. فردی که این حرف‌ها را می‌زد، نیز کاندیدای انتخابات شد.

در ارتباطات شبکه ما نه شبکه امنی است و نه اساساً به ما تعلق دارد. ما شرکت فرانسوی سفرکوم را اول انقلاب از کشور بیرون کردیم اما الان بازگشته است. اینها رفتند و ما شبکه را چرخاندیم. چه شد که دیگر باور نکردند ما می‌توانیم؟ چون افرادی که هستند مخابراتی نیستند.

رئیس جمهور بعدی باید افراد متعهد متخصص را سرکار بیاورد. این آدمها در کشور وجود دارند. در هر حوزه کسی را سرکار بیاورید که بداند چه می‌کند.

*38 بحران ناشی از فقدان برنامه‌ریزی در ایران

فارس: در حال حاضر هیچ بخشی از تکنولوژی مرتبط با IT و مخابرات ما در داخل ساخته نمی‌شود. در حالی که ما بهترین دانش‌آموزان کشور را به رشته‌های مرتبط با این حوزه می‌فرستیم و در عین حال توان تولید صنعتی بسیاری از این محصولات در کشور وجود دارد. چرا این گونه است؟

محمدخانی: در بخش تولید نمی‌دانیم چه باید تولید کنیم و چقدر تولید کنیم. چه کم داریم و چه اضافه داریم. چطور می‌خواهید با این شرایط سیاست تجاری تنظیم کنید؟ طبعا نمی‌توانید.

هر روز سیاست‌های تجاری بالا و پایین می‌شود . یک روز تعرفه صفر و فردا صد است. مردم از دست این راننده‌هایی که مدیر نام گرفته‌اند خسته شده‌اند.

تصور کنید کسی رانندگی بلد نیست اما یک ماشین تمام اتوماتیک به او بدهید و بگویید پشت فرمان این اتومبیل بنشین حتماً خواهد گفت، رانندگی بلد نیستم. اما به همین فرد بگویید بیا وزیر شو بلافاصله قبول می‌کند.

شما سیاست‌های پولی و ارزی خودتان را هم در این شرایط نمی‌توانید تنظیم کند. حجم دولت را نیز نمی‌توانید تعیین کنید. نوع تکنولوژی مورد نیازتان هم مشخص نمی‌شود. انحصارات ایجاد می‌شود. 37 تا 38 مورد را استخراج کرده‌ایم که بحران آنها ناشی از عدم برنامه‌ریزی است.

اگر کسی حاضر بود بگوید من حاضرم خودم را برای کشور فداکنم و فقط یک بار رأی بیاورم. دو سال هم فحش بخورد اما مطالعات پایه برنامه‌ریزی را انجام دهد. آن هم در همه بخش‌ها. بعد این مطالعات را با هم همگن کند بعد از دو سال کل کشور را وادار به پیروی از این برنامه کنند. یعنی به عنوان قانون این برنامه ‌ها را در مجلس تصویب کند، تا هرکس که رانندگی بلد نیست اما مدیریت یا وزارت را قبول می‌کند نتواند به آن دست بزند و اگر دست زد به شدت مجازات شود.

این گونه کشور روی ثبات می‌افتد و بعد از 6 یا 7 سال خودمان به رئیس جمهور آمریکا نامه می‌نویسیم که لطفاً در مواردی که ما را تحریم نکرده‌اید، هم تحریم را اعمال کنید.

ما در سرزمین جالبی زندگی می‌کنیم. مثلاً ATMها را از شرکت‌های آمریکایی، چینی، آلمانی و سویسی خریدیم. بچه‌های ایرانی این دستگاه‌ها را بسیار پیچیده‌تر طراحی کردند اما هیچ‌کس از آنها خرید نمی‌کرد.

میکروپروسسورهای آن را از خارج وارد می‌کنند اما وارد کردن اینها هیچ مشکلی ندارد. ما هم گزارشی نوشتیم که اینها در داخل قابل ساخت است، اما مقاومت شدیدی برای خرید از داخل وجود دارد.

*خسارت غیر قابل محاسبه سفرهای خارجی بر تولید ملی

 فارس: چرا؟ به خاطر سفر خارجی؟

محمدخانی: بله، اما یک روزی این مقاومت باید برداشته شود. این همه رهبر معظم انقلاب روی کار و سرمایه ایرانی تاکید می‌کنند. یک نفر خیلی باید پست باشد که اینگونه به کشور خود خیانت کند. این جوانان توانایی دارند و اگر جایی نقص دارند بیشتر باید به آنها کمک کنیم تا راه بیفتد.

من قطعاً خواهم مرد و جوانان باید بالا بیایند تا جای ما را بهتر از ما پرکنند. می‌گویند برای اینکه پارچه کفن از حداقل شرعی بیشتر در نظر گرفته شود وراث باید اجازه دهند. خاک بر سر کسی کنند که به کشور خود خیانت کند و در انتها وراثش حتی اجازه بلند‌تر گرفتن کفن او را ندهند.

فارس: تا امروز کسی محاسبه کرده است ایران چه میزان خسارت بابت این سفرهای خارجی پرداخت کرده است؟

محمدخانی: بسیار زیاد رقم شاید قابل محاسبه نباشد. بنده به دلیل اینکه مجری بوده‌ام می‌دانم. آن طرف مرز شما را تحویل می‌گیرند. زمانی که بنده در اجرا بودم یک شرکت آلمانی 10 بار بنده را دعوت کرد، نرفتم. یک روز نماینده شرکت به من گفت چرا نمی‌آیی؟ گفتم آنجا کاری ندارم. گفت بیا کارخانه ما را ببین. گفتم کارخانه شما ماشین‌آلاتی است که قطعات را روی برد الکترونیک نصب و لحیم می‌کند و چیز خاصی نیست و در ایران هم وجود دارد. گفت بیا دستگاه‌های ما را ببین. گفتم دستگاه‌ها را هم می‌شناسم و دوره‌های تخصصی را دیده‌ام. گفت هرکاری برای تو می‌کنم، گفتم به چیزی نیاز ندارم.

با یک بار که به شانگهای چین رفته بودیم ما را به طبقه 86 هتل اصلی شانگهای بردند. پرسیدم چرا ما را آنجا اسکان دادید؟ آنجا به درد من نمی‌خورد . به درد کسان دیگری می‌خورد.

در همان سفر به شنزن رفتیم. شنزن یک روستای چهار هزار نفری بوده است. آن زمان که ما به آنجا رفتیم 4 میلیون نفر جمعیت داشت و از هنک‌کنگ در تکنولوژی پیش‌افتاده بود. 75 درصد ساکنان آن لیسانس به بالا بودند بیشتر آن هم مرکز تحقیقات الکترونیک بود. همه متخصص بودند و وسایل آسایش آنها هم فراهم شده بود.

*تفاوت جالب عقل ژاپنی با عقل ایرانی/ایرانی‌ها دو نفر که می‌شوند، عقلشان نصف می‌شود

 تک‌تک آنها را نگاه می‌کردیم می‌دیدیم توان و عقل ندارند اما در مجموع بسیار کارامد عمل می‌کردند. در ژاپن یک دوره تخصصی می‌گذراندم و یک کتاب از یکی از متخصصان می‌خواستم. به او گفتم شما مردم باهوشی هستید. گفت تو چیزی از من می‌خواهی. گفتم نه جدی می‌گویم. گفت باور کن خنگ‌ترین نژاد دنیا زردها هستند و در زردها ما ژاپنی‌ها از همه خنگ تریم.

فقط فرق ما با شما یک چیز است. عقل ما به اندازه یک سکه صد ینی است دو تا که می‌شویم دوبرابر می‌شود و هرچه زیاد می‌شویم عقل ما با هم جمع می‌شود.

گفت من جامعه شناسی خوانده‌ام و محور مطالعه من هم خاورمیانه و ایران بوده است. به این مطلب رسیده‌ام که ایرانی‌ها از جمله باهوش‌ترین‌ها در جهان هستند. اما وقتی دوتا می‌شوند عقل آنها نصف می‌شود و هرچه بیشتر در کنار هم قرار می‌گیرند به همین نسبت عقل آنها کم می‌شود.

فارس: چرا؟

محمدخانی: چون ما حتی به فرماندهی هم اهمیت نمی‌دهیم. مردم به فرماندهی انقلاب اسلامی نگاه می‌کنند اما مسئولان اصلاً در این باغ نیستند.

نتیجه‌ آن می‌شود که چشم‌انداز و سیاست‌های کلی را می‌نویسیم بعد آن‌ها را کنار می‌گذاریم و هرچه می‌خواهیم می‌کنیم. این کار غلط است که در یک استان 300 طرح را به صورت خلع‌الساعه تصویب کنیم. این توسعه متوازن نیست. قابلیت منطقه‌ای باید در طراحی مد نظر قرار بگیرد و گرنه شکست می‌خورید.

تاسیس 8 کارخانه 800 هزار تنی فولاد در 8 منطقه مختلف اشتباه است. اسم آن را هم رفع محرومیت گذاشته‌ایم. ایجاد این کارخانه 4 فاکتور معدن، انرژی، راه و آب را نیاز دارد و هر 8 کارخانه فولاد فاقد بعضی از این فاکتورها و یا حتی بعضاً 3 فاکتور از 4 فاکتور هستند. مقیاس تولید هم در اقتصاد بسیار مهم است.

خوب بود برنامه‌های کاندیداها برای اقتصاد از قبل در اختیار مردم و کارشناسان قرار می گرفت، تا متخصصان درباره آن اظهار نظر کنند. آقای دکتر نیلی در دولت آقای خاتمی بدون اینکه کسی را خبر کنند، یک استراتژی توسعه صنعتی تدوین و منتشر کردند. همه به این استراتژی حمله کردند و نیلی هم رها کرد. نفر بعدی جور دیگری نوشت. نفر بعدی هم کنار گذاشت و کیلویی کار کرد.

به این شیوه اصلاً کار پیش نمی‌رود. بنده 32 سال کار اجرایی کردم. زمانی قرار بود مجموعه‌ای در کرمان افتتاح شود و آقایان موسوی و غرضی قرار بود برای افتتاح بیایند.

هواپیمای آنها در فرودگاه نشست و دستگاه خوابید. 30 نفر می‌دویدند تا آن را درست کنند. بنده هم در آن پروژه مسئول بودم. هرکدام از این 30 نفر به یک بخش‌دستگاه مشغول بودند. بنده گفتم هرکس هرکاری کرده به وضعیت قبلی باز گرداند. بعد همه را بیرون کردم.

2 یا 3 نفر را خواستم و یک جلسه اضطراری تشکیل دادیم. تقریباً اینگونه بود که آقایان از در وارد شدند و دستگاه به کار افتاد. اگر همه آن 30 نفر تغییرات مورد نظر خود را اعمال کرده بودند دستگاه از بین رفته بود.

در کشور هم همین گونه است یعنی همه می‌خواهند پهلوان باشند. نشان دهند که هستند. در حالی که در حوزه خودشان می‌توانند خدمت کنند.

هر رئیس جمهوری باید برای حوزه‌های کشاورزی و معدن و صنایع معدنی برنامه‌ریزی کند. برای صنعت نیز بر اساس کشاوری و صنایع معدنی برنامه‌ریزی کند.

*نقش واقعه میدان «تیان آن من» در توسعه چین

فارس: به جز این موارد سرمایه‌گذاری در کشور به صرفه نیست؟

محمدخانی: تولید بسیاری از کالاها برای ما به صرفه نیست. اما مثلاً در الکترونیک می‌توانیم سرمایه‌گذاری کنیم، چرا که صنعت الکترونیک از نظر پولی یک صنعت مادر است و به اتوماسیون نیز به شدت کمک می‌کند تا هزینه‌های ما را کاهش دهد.

کسی را که به عنوان وزیر کشاورزی می‌گذارند یک قائم مقام بگذارد تا مثل قبل کیلویی کار کند. خود وزیر با یک مجموعه متخصص یک سال یا بیشتر را صرف برنامه‌ریزی کند. بعد از نوشتن استراتژی و برنامه کلان و برنامه عملیاتی و برنامه نقطه به نقطه دقیقاً می‌توانند وظیفه و کارکرد دقیق هریک از زیربخش‌ها را مشخص کند.

استراتژی معدن باید بر این اساس نوشته شود که ارزش افزوده حداکثری تولید کند و در عین حال ببینیم کجای صنعت ما به کار می آید. می‌گویند در بعضی خودروها خودکفا هستیم. اما به محض تحریم همین خودروها به مشکل خوردند. پس خودکفایی چه شد؟

حضرت رسول(ص) می‌فرمایند هرکس بدون علم عمل کند شر و فساد او بیش از خیر و صلاحش خواهد بود. در این کشور افراد کار بلد سالم وجود دارند و باید کار را به آنها سپرد. چرا در برزیل گوشت کیلویی 8 دلار و در ایران کیلویی 20 دلار تولید می‌شود؟

در گردشگری جهان باید شرایط ما را باور کند و بپذیرد. به نیروی انسانی کشور باید بها بدهیم. مردم ما در سخت‌ترین فشارها از نظام پشتیبانی می‌کنند.

کشوری که چنین ثروتی دارد، غیرممکن است دچار مشکل شود.

فارس: اما چنین برنامه‌هایی هیچ وقت برای هیچ کاندیدایی رای‌آور نیست...

محمد‌خانی: هر رئیس جمهوری این کار را بکند مردم می‌فهمند کار یعنی چه. لازم نیست، اول چنین شعارهایی بدهند. رهبری دو سال قبل از هدفمند کردن یارانه‌ها درباره اصلاح الگوی مصرف صحبت کردند. ما چه کردیم؟ تولید سیمان ما کوره بلند است. دوم سوم انرژی صرف خشک کردن خاک می‌شود، در حالی که می‌توان از این انرژی به درستی بهره برد.

در پخت آجر هم مشکل مشابهی داریم و انرژی کلانی از بین می‌رود. روش‌هایی وجود دارد که در ایران هم مورد استفاده قرار گرفته و مصرف انرژی را لااقل 54 درصد کاهش می‌دهد. شیوه‌های مدرن تر که مصرف انرژی بسیار بیشتر کاهش می‌دهد هم وجود دارد. در تولید آهن و روی و مس و آلومینیوم هم شرایط همین گونه است.

چین چطور چین شد؟ چین در سال 1366 زباله‌دانی بود. برنامه نوشتند. در میدان تیان آن من 30 هزار نفر ضد حکومت چین جمع شدند. دولت چین صبر کرد، رهبران این حکومت وارد میدان شوند. بعد با سلاح‌های نیمه سنگین آنها را هدف قرار دادند. از یکی از شاهدان عینی شنیدم که جوی خون راه افتاده بود.

بعد از این اتفاق تمام رهبران درجه 1 ، 2 و 3 چین در کنگره چین جمع شدند و برنامه‌ریزی کردند. دولت چین به تولید کنندگانش می‌گوید فقط بفروش من ضرر شما را می‌دهم. اما تولیدکنندگان چینی ضرر هم نمی‌کنند.

دل‌های مردم را هم باید به هر نزدیک کرد، ابتدای انقلاب اسلامی مردم بسیار نسبت به هم مهربان بودند چنانکه از حق خود نیست به بقیه به راحتی گذشت می‌کردند چه شد که در نامردی نسبت به هم مسابقه گذاشته‌ایم.