بسیج همه امکانات به نفع فیلم‌های خاص

"قاعده تصادف" در سی و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست پنج سیمرغ از آن خود کند. در این فیلم اشکان خطیبی، بهران بنی احمدی، امیر جعفری، سروش صحت، ندا جبرئیلی، روشنک گرامی، مهرداد صدیقیان، مارتین شمعون‌پور و... بازی کرده‌اند. فیلم داستان تعدادی از جوانان است که در یک گروه تئاتر گرد هم آمده‌اند و قصد دارند اجرایی خارج از کشور داشته باشند ولی مخالفت پدر بازیگرِ اصلی نمایش برایشان دردسرهای زیادی ایجاد می‌کند تا جایی که سفرشان هم در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.

بهزادی با انتخاب این موضوع و پرداختن به مسایل نسلی در لایه رویین "قاعده تصادف"، نکات دیگری را از تاثیر خواسته و نگاه یک فرد بر یک کار گروهی تا ارجاعی به فیلم قبلی‌اش "تنها دو بار زندگی می‌کنیم" مطرح می‌کند.

"قاعده تصادف" گرچه همچنان تحسین منتقدان سینما را با خود همراه دارد ولی با "تنها دو بار زندگی می‌کنیم" تفاوت‌های عمده‌ای دارد.

در نشست نقد و بررسی "قاعده تصادف" در خبرگزاری مهر میزبان بهنام بهزادی، بهاران بنی‌احمدی، محمدرضا غفاری، ندا جبرئیلی، روشنک گرامی، فرشاد سپاسی و حافظ روحانی از بازیگران و دست‌اندرکاران فیلم بودیم. در بخش اول این گفتگو درباره شرایط اکران، تبلیغات، استفاده از ظرفیت‌های موجود برای جذب مخاطب و... صحبت کردیم.

* می‌پذیریم که "قاعده تصادف" نسبت به فیلم‌های دیگر اکران نوروزی با تاخیر روی پرده رفت در نتیجه با سینماهای کمتری امکان قرارداد داشت. شما به عنوان صاحب اثر فکر می‌کنید حال با همه مشکلات پیش آمده چطور می‌توان این امکان را فراهم کرد تا بیشتر از این فیلم در اکران حمایت شود و به نوعی زمان نمایش آن روی پرده طولانی‌تر شود.

بهنام بهزادی: همانطور که می‌دانید ما برای اکران عمومی این فیلم چندین مشکل داشتیم. اول اینکه همانطور که اشاره کردید پروانه نمایش "قاعده تصادف" دیر صادر شد. همین موضوع باعث شد که فیلم با تاخیر آماده نمایش شود. همین تاخیر هم شرایط را برای ما سخت کرد چراکه سالن‌های سینمایی با فیلم‌های دیگر قرارداد بسته بودند و سالن‌های محدودی باقی مانده بود. همچنین اطلاع رسانی هم دیرتر صورت گرفت.

در سینمای مستقل امکانات تبلیغات وسیع محیطی و تلویزیونی وجود ندارد مگر اینکه حمایت دستگاه‌های فرهنگی را به همراه داشته باشیم. اتفاقا شعار همیشگی این گونه دستگاه‌ها حمایت از فیلم‌های فرهنگی است اما متاسفانه این اتفاق در عمل به هیچ وجه درباره فیلم ما شکل نگرفت و مسئولان این نهادها حتی پاسخگو هم نیستند. هیچ فیلم مستقل فرهنگی امکان چند صد میلیون تومان هزینه برای تبلیغات را ندارد. به همین دلیل چاره ای نداشتیم جز اینکه متکی باشیم به مخاطبان فیلم که بعد از دیدن "قاعده تصادف" برای آن اطلاع‌رسانی کنند.

البته آن یک هفته تاخیر در شروع اکران، بعد از تعطیلات با تصمیم شورای صنفی نمایش جبران شد و یک هفته اکرانمان تمدید شد. نکته مهم این است که وقتی امکان اطلاع رسانی وسیع نداری تداوم اکران حتی در چند سینما بسیار موثر است.

در حال حاضر استقبال از فیلم حتی در برخی سینماها سیر صعودی پیدا کرده است از این رو از دوستان انتظار داریم به "قاعده تصادف" فرصت دیگری در اکران بدهند. ما امکان زیادی نمی‌خواهیم بلکه فقط تعدادی از همین سالن‌هایی را که داریم از دست ندهیم. "قاعده تصادف" نمونه‌ای از فیلمسازی در سینمای ایران است به نام سینمای مستقل و فرهنگی و به همین دلیل امیدوارم این حمایت ها صورت بگیرد.

* چند سالی است که مردم به نوعی از فیلم‌هایی که جشنواره به آنها سیمرغ می دهد در اکران کمتر حمایت می کنند و آثاری که در جشنواره فجر کمتر مورد توجه قرار می گیرند، عمدتا اکران های موفق‌تری دارند. در این میان برخی فیلم‌ها هم قربانی می‌شوند. فکر نمی‌کنید سیمرغ‌هایی که جشنواره فیلم فجر به "قاعده تصادف" داد؛ هرچند که به حق بود ولی باعث شد مخاطب در نگاه اول نسبت به فیلم موضع بگیرد؟ 

بهزادی: به عقیده من اولین نکته در اکران یک فیلم اطلاع‌رسانی است. اینکه که ما این موضوع را به گوش مخاطب برسانیم که این فیلم هم در کنار دیگر آثار نوروزی در حال نمایش است. شاید باورتان نشود چند نفر از همکاران من تا یک هفته بعد از آغاز اکران خبر نداشتند "قاعده تصادف" روی پرده است. پس اولین مشکل مربوط به اطلاع‌رسانی اینگونه فیلم‌هاست.

این جریانی که شما عنوان کردید به عقیده من خیلی ربطی به مردم ندارد. وقتی دستگاه‌هایی که صاحب پول، ساز و کار برای تولید، پخش و امکانات و تبلغیات در سطح وسیعی هستند وارد عرصه تولید و پخش فیلم شد‌ه‌اند و همین نهادها آثاری را در اکران حمایت می‌کنند و از تمام امکاناتشان برای فروش بهتر یک فیلم استفاده می‌کنند این مشکلات به وجود می‌آید.

معمولا فیلم هایی که توسط این دستگاه‌ها ساخته می‌شود بودجه‌های بسیار بالایی دارد و برای اینکه بودجه سنگین فیلم‌ها را توجیه کنند در نتیجه فضایی ایجاد می‌کنند که ثابت کنند اینگونه فیلم‌ها فروش بالایی هم دارند در صورتی که اینگونه نیست. از طرف دیگر عنوان می‌کنند که اگر فیلم هایشان مورد توجه جشنواره و یا منتقدان و اهل فن قرار نگرفت، هیچ اهمیتی ندارد و با ایجاد همان فضایی که بیان کردم، نشان می‌دهند که طیف مخاطب مردمی برایشان مهم است.

* بله. اما من معتقدم که این بازی را به غلط با "قاعده تصادف" هم انجام دادند. شاید اولین لطمه را فیلم شما از سیمرغ‌های جشنواره فجر خورد.

بهزادی: بله. چند روز پیش یکی از رسانه‌ها نوشته بود فیلمی که در جشنواره چندین سیمرغ گرفت، مردم آن را ندیدند. ظاهرا اگر این فیلم در جشنواره جایزه نمی گرفت و مورد توجه مخاطبان جدی و منتقدان قرار نمی گرفت، به مراتب کارش آسان‌تر بود.

نکته دوم این است که در روزهای جشنواره که "قاعده تصادف" دیده شد، یک نهاد فرهنگی - اجتماعی از ما خواست که نام آنها را در تیتراژ ابتدایی فیلم استفاده کنیم. من این موضوع را قبول نکردم؛ چراکه در روزهای طاقت‌فرسای ساخت "قاعده تصادف" که ما شرایط سختی را گذراندیم هیچ کدام از این آقایان نبودند و حالا نمی‌شد که روی اسب برنده شرط بندی کرد.

از زمانی که این فیلم اکران شده است، معاونت‌های مختلف همان نهاد با من تماس گرفتند تا "قاعده تصادف" را نمایش دهند. این برای من جالب است چرا آنها می‌خواهند با فیلمی که از آن حمایت نکردند، به لحاظ پرستیژی پز بدهند. این روزها که نزدیک انتخابات است، دوستان خیلی متوجه این پرستیژ فرهنگی خود هستند.

* شما خودتان برای ساخت "قاعده تصادف" آیا به همین نهادها و یا ارگان‌هایی که عنوان کردید، مراجعه نکردید که بتوانید از این طریق جذب سرمایه کنید؟

بهزادی: در فاصله بین ساخت فیلم اول من تا "قاعده تصادف" چندین سال فاصله بود. قطعا در این فاصله من دوستان زیادی از این ارگان‌ها را دیدم و حتی با هم صحبت کردیم. یک نهادی که صاحب موسسه سینمایی است از من دعوت کرد و علاقه داشتند در تولید این فیلم سهیم باشند اما بعد از مدتی با توجه به تغییر سیاست‌های آنها و تعیین خط و مشی‌های جدیدشان فرصت من در حال از دست رفتن بود و باید سراغ ساخت فیلم می‌رفتم.

هربار صحبت از ویترین تبلیغاتی و یا پز فرهنگی می شود، همه این دوستان پیش‌قدم می شوند اما درباره کار جدی فرهنگی اصولا هیچ درکی وجود ندارد. حتی تشخیصی هم ندارند که باید چه کاری را انجام دهند یا ندهند.

* با وجود این شرایط احساس نمی‌کنید اشتباه کردید فیلم‌تان را نوروز اکران کردید و صبر نکردید که تمهید بهتری برای نمایش "قاعده تصادف" بیندیشید؟

بهزادی: اصلا اشتباه نکردم. من هر زمانی که قرار بود این فیلم را اکران کنم با توجه به تعدد فیلم‌هایی که این نهادها در طول یک‌ سال دارند و با قدرتی که برای تاثیر روی شرایط فرهنگی دارند، من درگیر همین اتفاقات می‌شدم. از طرف دیگر با توجه به اینکه روزهای پایانی دولت است و ما قطعا با تغییراتی روبه‌رو هستیم و نمی‌دانیم چه کسانی قرارست مسئولیت عرصه فرهنگی آینده را برعهده بگیرند در نتیجه مشخص هم نیست ما با چه اتفاقات تازه‌ای در این حوزه روبه‌رو می شویم. با توجه به این موضوع حتی مشخص نبود که من می‌توانستم فیلمم را اکران کنم یا نه.

البته من معتقدم در اکران، هر کدام از فیلم‌هایی که روی پرده هستند مخاطب خود را داند و قرار نیست فیلمی مخاطب فیلم دیگر را بدزدد. اما واقعا فکر نمی کردم که در حق یک فیلم چنین برخوردی شود و امکانات محدودی در اختیار آن بگذارند. با این وجود همیشه این نگاه را دارم که این دوستان همواره هستند و قرار نیست که در زمان دیگر اکران، اتفاق بهتری بیفتد.

* پس یعنی در حال حاضر از روند فروش "قاعده تصادف" راضی هستید؟

بهزادی: با توجه به تعداد سالن‌ها و سانس‌هایی که داریم از روند فروش فیلم خیلی خیلی هم راضی هستم. فروش فیلم در حال حاضر کاملا صعودی است. بسیاری از سانس‌های "قاعده تصادف" تقریبا پر است. من انتظار نداشتم فیلمم تمام گیشه‌ها را یکباره تسخیر کند. نه برای این موضوع فیلم را ساختم و نه انتظار آن را داشتم.

* همان‌طور که عنوان کردم فرصت کمی دارید تا این فیلم از روی پرده برداشته شود. فکر می‌کنید بازیگران چقدر می‌توانند در همین فرصت باقی مانده به تبلیغات فیلم کمک کنند. البته مدتی است که بازیگران و یا عوامل فیلم‌ها از امکانات شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی استفاده می‌کنند و برای آثارشان که روی پرده است، تبلیغ می‌کنند.

محمدرضا غفاری: متاسفانه زمانی فیلم اکران شد که اینترنت دچار مشکل بود. به همین دلیل شبکه‌های اجتماعی مخاطب کمتری داشتند. در صورتی که ما برنامه‌هایی در این زمینه داشتیم و صفحاتی برای فیلم ایجاد کرده بودیم اما دسترسی مردم به این شبکه ها به دلیل مشکلات اینترنتی کمتر شده است.

روشنگ گرامی: ما مدام از هر طریقی در فضای مجازی در حال تبلیغ برای فیلم بوده و هستیم.

بهزادی: افرادی که در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند و یا جوان‌هایی که کافه‌نشین هستند، از مخاطبان بالقوه "قاعده تصادف" هستند و به نوعی آنها در جریان اکران فیلم هستند و بالفعل هم درآمده‌اند. اینها فیلم را دیدند و یا در برنامه خود دیدن این فیلم را دارند. ای کاش ما امکانات بهتری مثل پخش تیزرهای تلویزیونی داشتیم تا روی مخاطب از جنس دیگری کار می‌کردیم. از طرف دیگر تبلیغات شهری هم نداشتیم.

* مشکل شما در پخش تیزرهای تلویزیونی چه بود؟

بهزادی: تعداد محدودی تیزر برای این فیلم در تلویزیون تعریف شد که فکر می‌کنم همان تعداد محدود هم پخش نشد. اما امیدوارم در این فرصت باقیمانده امکان پخش تیزر فراهم شود. دلیل این محدودیت در تلویزیون هنوز برای ما هم مشخص نیست.

* تبلیغات شهری چطور؟

بهزادی: ما نمی‌توانستیم هزینه بیلبوردها را تامین کنیم. پرداخت نصف تبلیغات فیلم‌های دیگر به‌صورت آزاد، برای این فیلم یعنی کل هزینه‌ای که با آن "قاعده تصادف" را ساخته‌ایم.

گرامی: ما بیشتر بین هم سن و سال‌ها و دوستان خودمان برای فیلم تبلیغ کردیم. همه این دوستان هم یا فیلم را دیدند و یا در برنامه خود دیدن این فیلم را دارند. من هم معتقدم ما باید بیشتر روی افرادی برای دیدن فیلم کار می کردیم که از جنس دیگر مخاطب هستند که شاید اصلا نمی‌دانند چنین فیلمی اکران شده است.

من فقط توانستم در این حد که مثلا در آژانس نشسته و به راننده توصیه کنم که به دیدن فیلم برود و یا در مکان‌هایی که از آنها خرید می‌کنم دیدن فیلم را توصیه کنم.

* البته "قاعده تصادف" از جنس فیلم‌هایی است که نیاز است در دانشگاه‌ها تبلیغ شود و فکر می‌کنم از زمان باز شدن دانشگاه‌ها شما نباید این فرصت را از دست داده باشید.

بهزادی: ما یک بخشی از این کارها را انجام دادیم. در برنامه آینده هم نمایش و یا تبلیغ در دانشگاه‌ها را داریم.

گرامی: فیلم برای جوان‌ها است اما من دیدم که خانواده‌ها یا والدین هم فیلم را خیلی دوست داشتند و با آن ارتباط برقرار کردند به همین دلیل تبلیغ در این بخش از مخاطبان بسیار مهم است.

ندا جبرئیلی: متاسفانه خیلی از همین جوان‌ها نمی‌دانند که فیلم برای ماندن روی پرده فرصت کمی دارد. شاید خیلی‌ها برنامه‌ریزی برای دیدن آن داشته باشند اما نمی‌دانند این فیلم به زودی از اکران برداشته می‌شود. متاسفانه مشخص نیست ما چقدر زمان برای اکران داریم.

به عقیده من یک ماه زمان خیلی غیرمنصفانه‌ای برای اکران یک فیلم فرهنگی است. فیلم‌هایی هستند که سالن‌ها و یا سانس‌های محدود دارند ولی حداقل زمان بیشتری برای روی پرده ماندن دارند. خیلی از دانشجویان تعطیلات نوروز در شهرستان‌ها بودند و تازه برگشتند. شاید این طیف بخواهند تازه به دیدن فیلم بروند و نباید این فرصت را از آنها گرفت.

بهاران بنی‌احمدی: ما خیلی از ظرفیت‌هایی که خودمان داشتیم به نفع فیلم استفاده کردیم به همین دلیل خیلی از سالن‌های نمایش "قاعده تصادف" الان هم پر می‌شود. بخشی دیگر از تبلیغات دیگر به عوامل و بازیگران ارتباط ندارد.

* برخی دیگر از فیلم‌های روی پرده از تبلیغات متفاوتی استفاده می‌کنند. مثلا نوعی تبلیغات در مترو و یا...

بهزادی: برای دیدن برخی از این مدیران مجموعه‌هایی که عنوان کردید ما باید تمام زمان اکران فیلم‌مان وقت بگذاریم و هنوز هم موفق نشده‌ایم. اما برخی از صاحبان فیلم‌ها با یک تلفن امکان چنین تبلیغاتی را برای خودشان فراهم می‌کنند.

غفاری: مخاطبی که به دیدن "قاعده تصادف" می‌آید قطعا ناراضی سالن را ترک نمی‌کند. این یعنی در کلیت فیلم ما اثر خوبی است. من دوست مجسمه‌سازی دارم که حدود 17 سال است به سینما نرفته و اصلا فیلم ایرانی نمی‌بیند. من وی را برای دیدن "قاعده تصادف" به سینما بردم. شاید باورتان نشود او بعد از دیدن فیلم مدام در میان دوستانش یا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در حال تبلیغ برای فیلم است.

بهزادی: همه ما فیلمسازان معتقدیم که هر فیلمی که بفروشد باعث رونق سینما می‌شود پس تاکید می‌کنم من از فروش هر فیلمی خوشحال می‌شوم.

فرشاد سپاسی: بازیگران و عوامل اصلی تا جایی که می‌توانستند هر کاری برای فیلم کردند. به طور نمونه یک روز با مردم در سینما عصر جدید به دیدن فیلم رفتند یا حتی بارها به سینماهای دیگر رفته‌اند. در این‌باره هم ما اطلاع‌رسانی درستی انجام دادیم.

جبرئیلی: به عقیده من شرایط اکران خیلی پیچیده است. سال گذشته فیلم‌هایی چون "پله آخر" و "پذیرایی ساده" با چنین شرایطی اکران شدند. آنها هم یا ظرفیت متفاوتی داشتند و یا مطبوعات خیلی به اکران آنها کمک کردند. البته همین فیلم‌ها هم فرصت بیشتری برای تبلیغات و کارهای مطبوعاتی داشتند ولی ما از جشنواره فیلم فجر در بهمن‌ماه تا اکران فرصت زیادی نداشتیم.