زوم مناسب‌سازی زیرساخت‌های شهری برای سالمندی جمعیت

به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایسنا، دکتر سید رضا رئیس‌کرمی رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در نشست خبری «روز جهانی سالمند» که امروز، ۹ مهر ماه برگزار شد، اظهار کرد: رشد جمعیت کشور کاهش یافته و میزان موالید کشور در سال گذشته برای نخستین‌بار به کمتر از یک میلیون نفر رسید. همچنین آمار و ارقام بیانگر این است که رشد جمعیت استان گیلان نیز منفی بوده است.

وی درباره جمعیت سالمندان توضیح داد: بررسی‌ها بیانگر این است که سالمندان حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. همچنین براساس پیش‌بینی‌های انجام شده، میزان جمعیت سالمندان در سال ۱۴۳۰ به ۲۶ درصد می‌رسد. به دلیل اینکه جمیعت دهه ۶۰ در سال ۱۴۳۰ جزو جمعیت سالمند محسوب می‌شوند، این احتمال وجود دارد که جمعیت سالمندان کشور در آن بازه زمانی بیشتر از ۲۶ درصد باشد.

رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره شیوع بیماری در میان جمعیت سالمند گفت: شیوع بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون، سکته‌های مغزی و بیماری‌های قلبی و عروقی در میان سالمندان زیاد است و با توجه به اینکه جمعیت کشور در حال پیرشدن است، شیوع بیماری‌هایی از این دست در میان جامعه افزایش می‌یابد.

وی با بیان اینکه نیاز به خدمات درمانی در دوران سالمندی افزایش می‌یابد، گفت: نیاز به تخت‌های بیمارستانی و تخت‌های مراقبت‌های ویژه با افزایش جمعیت سالمندان افزایش می‌یابد. در حال حاضر، سیستم بهداشتی و درمانی کشور با کمبود تخت‌های ICU مواجه است و این مشکل با افزایش جمعیت سالمندان نیز افزایش می‌یابد.

رئیس‌کرمی با بیان اینکه می‌بایست به موضوع فرزندآوری و جوانی جمعیت توجه کنیم، توضیح داد: اگر به موضوع جوانی جمعیت توجه نکنیم، مشکلاتی که در زمینه سالمندی جمعیت وجود دارد، افزایش می‌یابد. همچنین این احتمال وجود دارد که برخی از سالمندان به تنهایی زندگی کنند و تنها زندگی کردن نیز سبب مشکلات جسمی و روحی برای سالمندان می‌شود.

رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره ضرورت توجه به زیرساخت‌ها برای سالمندان گفت: بررسی‌ها بیانگر این است که زیرساخت‌های شهری، نظام ترافیکی، حمل‌ونقل عمومی و غیره به‌ نحوی طراحی نشده‌اند که سالمندان بتوانند به راحتی در جامعه حضور داشته باشند. اگر از همین امروز برای مناسب‌سازی زیرساخت‌ محیط‌های شهری و حوزه سلامت اقدام نکنیم، با مشکلات متعددی در آینده مواجه می‌شویم.

وی با بیان اینکه با کمبود متخصصان حوزه سالمندی در کشور مواجه هستیم، اظهار کرد: وضعیت حضور متخصصان در کشور به نحوی است که تعداد آنها در کشور آماده پذیرش جمعیت سالمندان نیست. دانشگاه‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی و نهادهای مرتبط می‌بایست به‌طور پیوسته و جامع به مسائل سالمندان بپردازند. همچنین زمینه‌های پژوهشی و آموزشی می‌بایست تقویت شود تا جامعه و سیستم سلامت بتوانند خدمات کافی و مناسب ارائه دهند. آماده‌سازی جامعه و تقویت ظرفیت‌های علمی و عملی برای ارائه خدمات جامع به سالمندان از اهداف دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به حساب می‌آید. امیدوارم با همکاری تمام دستگاه‌ها بتوانیم سلامت و کیفیت زندگی این قشر را فراهم کنیم.

توجه به جمعیت سالمندان ضروری است

علیرضا نمازی، مدیرگروه طب سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نیز در این نشست خبری اظهار کرد: سالمندی، یک چالش مهم در سطح جهان به حساب می‌آید و ایران نیز از چالش سالمندی جمعیت مستثنی نیست. به طور قطع، سالمندان به رسیدگی ویژه و زیرساخت‌های مناسب نیاز دارند تا بتوان خدمات لازم را به این گروه ارائه داد.

این استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره تفاوت سیر سالمندی کشور با کشورهای پیشرفته اظهار کرد: وضعیت سالمند شدن جمعیت در کشورهای توسعه‌یافته مانند ژاپن و کشورهای اروپایی به صورت تدریجی و با شیب ملایم بوده که فرصت برنامه‌ریزی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها در چنین شرایطی فراهم است. فرایند سالمندی کشور متفاوت است،به نحوی که با یک سونامی در مدت‌زمان کوتاهی مواجه هستیم و فراهم‌کردن زیرساخت‌ها در چنین شرایطی با چالش‌های بسیاری مواجه است. 

مدیرگروه طب سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره تعریف سالمندی در کشور اظهار کرد: براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، افراد بالای ۶۰ سال سالمند محسوب می‌شوند. اگرچه سازمان جهانی بهداشت ۶۰ سالگی را سن ورود به سالمندی تعریف کرده اما سن ورود به سالمندی در کشور ۶۵ سالگی است.  

نمازی درباره تعریف کشور سالمند توضیح داد: اگر بیش از ۸ درصد جمعیت یک کشور بیش از ۶۰ سال داشته باشند، آن کشور یک کشور پیر و سالمند محسوب می‌شود. اگر این جمعیت به ۱۲ درصد برسد، معیارهای جمعیت سالمند به‌طور کامل تحقق یافته است. در حال حاضر، کشور ما در مسیر ورود به جمعیت سالمند قرار دارد و به برنامه‌ریزی جدی و اقدامات هدفمند در این حوزه نیاز داریم.

این استاد دانشگاه درباره چرایی افزایش جمعیت سالمند گفت: پیشرفت‌های علمی و پزشکی، بهبود سبک زندگی و افزایش امید به زندگی جزو عوامل افزایش سالمندان به حساب می‌آید. همچنین کاهش نرخ فرزندآوری و جمعیت جوان مولد می‌تواند روند سالمندی جمعیت را تشدید کند. اگر نسبت TFR یک کشور از ۱.۳ کمتر باشد، آن کشور با چالش سالمندی مواجه است. نرخ TFR کشور کمتر از یک است. 

وی با بیان اینکه باید نقش افراد و نهادهای در زمینه سالمندی افزایش یابد، توضیح داد: نقش افراد و نهادها می‌بایست در جامعه مشخص باشد تا بتوان چالش‌ها و مشکلات جمعیت سالمند را کاهش داد. این موضوع شامل آماده‌سازی زیرساخت‌های شهری، تقویت حوزه سلامت، خدمات بهداشتی و درمانی و همچنین توجه به ابعاد اقتصادی و مالی سالمندان می‌شود. سالمندان، کوله‌باری از تجربه هستند؛ وظیفه داریم که با رعایت اخلاق، انسانیت و مسئولیت اجتماعی، زمینه ارائه خدمات کامل و مناسب به این گروه را فراهم کنیم.

نمازی در پاسخ به پرسش ایسنا درباره «پنجره جمعیتی کشور در چه شرایطی قرار دارد و آخرین فرصت استفاده از آن چه زمانی است؟» گفت: اگر در ارتباط با افزایش جمعیت سالمند و مباحث جمعیتی به درستی برنامه‌ریزی نشود، نظام سلامت و خدمات اجتماعی با افزایش فشار مواجه می‌شود. برنامه‌ریزی و هزینه‌کردن در راستای جمعیت جوان می‌بایست به طور صحیح انجام شود تا میزان فشار بر سیستم‌های بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی کاهش یابد. بررسی‌ها بیانگر این است که مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و نرخ تولد و رشد جمعیت بسیار اثرگذار است و با توجه به اثرگذاری این مولفه‌ها، توجه به آن بسیار ضروری است.

وی با بیان اینکه توجه به افزایش جمعیت به تنهایی نمی‌تواند مشکل سالمندی را برطرف کند، تصریح کرد: به طور مثال، یک کشور را در نظر بگیرید که ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد که ۳۰ میلیون نفر از آنها جزو سالمندان محسوب می‌شوند. اگر جمعیت این کشور افزایش یابد و به بیش از ۱۲۰ میلیون نفر برسد، باز هم ۳۰ میلیون نفر از آن کشور جزو سالمندان به حساب می‌آیند و به خدمات در حوزه‌های مختلف نیاز دارند.

مدیرگروه طب سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در ارتباط با ضرورت ایجاد زیرساخت‌ها گفت: باز هم تاکید می‌کنم که توجه به زیرساخت‌ها و فراهم‌کردن آن یک نکته مهم و ضروری است. به طور قطع، افزایش جمعیت مولد نسبت به سالمندان می‌تواند سبب بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی شود و فشار را در این حوزه‌ها کاهش دهد. توجه به جمعیت مولد از راهکارهای اساسی کاهش اثرات سالمندی به حساب می‌آید؛ بنابراین برنامه‌ریزی هدفمند در ارتباط با جمعیت مولد می‌تواند به تعادل جمعیتی و کاهش بار خدماتی و اقتصادی سالمندان کمک کند.

نمازی با تأکید بر اینکه کیفیت زندگی قبل از ورود به سن سالمندی نقش مهمی در سلامت جسمی و روانی سالمندان دارد، گفت: تمام برنامه‌های ما باید به گونه‌ای طراحی شود که افراد از همان سنین جوانی بتوانند سبک زندگی سالم، فعال و پویا داشته باشند. فعالیت‌های بدنی، سلامت روان، ارتباطات اجتماعی و امکانات محیطی، همگی بر توانمندی و استقلال افراد در دوره سالمندی تأثیر بسزایی دارند.

او درباره وضعیت سوءتغذیه در میان جمعیت سالمند گفت: به دلیل کمبود دسترسی به منابع و همچنین تغییرات فیزیولوژیکی در سالمندان، سوءتغذیه در افراد سالمند رخ می‌دهد. حس‌های چشایی و کاهش پرز روده‌های بزرگ و کوچک نیز نیاز به غذا در سالمندان را متفاوت می‌کند و سبب کاهش اشتها می‌شود. افراد با افزایش سن دچار سارکوپنی، کاهش عضلات، افزایش چربی و کاهش آب بدن می‌شوند. نکته مهم و اساسی این است که سالمندان به دلیل ترس از به دستشویی‌رفتن از نوشیدن آب اجتناب می‌کند و این در حالی است که یک سالمند می‌بایست روزانه ۶ لیوان آب بخورد.

وی درباره وضعیت سلامت سالمندان تصریح کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که افراد بالای ۷۰ سال حداقل سه بیماری مزمن و زمینه‌ای دارند. افرادی که به مشکلات کلیوی، فشار خون و دیابت مبتلا هستند، می‌بایست رژیم غذایی مناسب خود را داشته باشند. سالمندانی که به تنهایی زندگی می‌کنند، تمایل و میلی به خوردن ندارند؛ این موضوع از نظر روحی و روانی بر سالمندان اثرگذار است و حتی آنزیم‌هایی که در سیستم گوارش آنها تولید می‌شود، تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مدیرگروه طب سالمندی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در حوزه سلامت می‌بایست از جمعیت سالم آغاز شود، تصریح کرد: واکسیناسیون، غربالگری‌های منظم و پیشگیری از بیماری‌ها، ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای فعالیت‌های بدنی و تفریحی می‌بایست در کانون توجه قرار گیرد. توجه به این موارد سبب می‌شود که افراد در دوران سالمندی از یک زندگی با کیفیت بالا برخوردار باشند. زندگی سالم و شادی بخش نه تنها سبب حفظ توان فیزیکی سالمندان می‌شود، بلکه سلامت روانی و مشارکت اجتماعی آنها را نیز حفظ می‌کند.

وی درباره ضرورت توجه به سبک زندگی گفت: سبک زندگی و امکاناتی که در اختیار سالمندان قرار می‌گیرد، نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌ها و کاهش وابستگی در دوران سالمندی دارد. آموزش و اطلاع رسانی به خانواده‌ها و جامعه به همراه فراهم کردن شرایط جسمانی و روانی مناسب در دوران سالمندی می‌تواند سبب آرامش و نشاط شود. 

نمازی درباره ضرورت عدالت در سلامت توضیح داد: اگرچه بررسی‌ها بیانگر این است که خدمات گسترده‌ای در حوزه سلامت ارائه شده اما بسیاری از سالمندان با چالش‌های در دسترسی به پزشک و خدمات درمانی مواجه هستند. گسترش ویزیت‌های آنلاین و مشاوره‌های پزشکی از راه دور از دستاوردهای دوران کرونا به حساب می‌آید که نقش مهمی در کاهش تردد سالمندان و پیشگیری از ابتلا به بیماری‌ها ایفا می‌کند. استفاده از روش‌های آنلاین می‌تواند در روزهایی که با آلودگی هوا یا شرایط خاص جوی مواجه هستیم برای سالمندان اثرگذار باشد.

وی ادامه داد: ویزیت آنلاین سبب دسترسی آسان‌تر سالمندان به پزشک می‌شود اما نمی‌تواند یک جایگزین کامل برای مراجعه حضوری به پزشک و اعتمادسازی در روند درمان باشد. ویزیت آنلاین می‌بایست در کنار ویزیت حضوری قرار گیرد تا بهترین نتیجه‌ها حاصل شود و به عبارت دیگر از هر دو روش استفاده شود.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه با کمبودهایی در حوزه سالمندی مواجه هستیم، خاطرنشان کرد: سیستم بهداشتی و درمانی کشور با کمبود نیرو، منابع مالی و زیرساخت‌های لازم روبرو است. اگرچه به موضوع سالمندی دیر ورود کرده‌ایم اما سرمایه‌گذاری در این بخش می‌بایست از همین امروز آغاز شود. هرچقدر سریع‌تر اقدام کنیم، فاصله موجود میان ارائه خدمات و سالمندان را کمتر می‌کنیم. مراکز درمانی ویژه سالمندان به‌طور کامل شکل نگرفته، اما ایجاد این مراکز با توجه به افزایش بیماری‌های مزمن و نیازهای خاص این گروه، یک نیاز ضروری است و برنامه‌ریزی جدی برای ایجاد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ویژه سالمندان می‌بایست در دستور کار قرار گیرد.

وضعیت بیماری‌ها در سالمندان 

دکتر احمدرضا خاتون‌آبادی، رئیس دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در این نشست خبری درباره استفاده از بازی‌ها و اپلیکیشن‌ها گفت: بسیاری از بازی‌ها و اپلیکیشن‌های موبایلی که در دسترس هستند، علمی و روش‌مند نیستند. استفاده از بازی‌های برنامه‌ریزی شده و علمی با درجات مختلف سختی، می‌تواند در توانمندسازی سالمندان بسیار مؤثر باشد.

وی با بیان اینکه شورای سالمندی در دانشگاه علوم‌پزشکی تهران تشکیل شده، توضیح داد: دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با توجه به دغدغه‌هایی که در زمینه سالمندی جمعیت وجود دارد، شورای سالمندی در این مرکز تشکیل شده است. چهار کمیته «آموزش و اطلاع‌رسانی»، «پژوهش و فناوری»، «بهداشت و درمان» و «توان‌بخشی و مسئولیت‌پذیری» شورای سالمندی را تشکیل می‌دهند. هدف شورای سالمندی این است که دانشگاه به عنوان نماد آموزش عالی کشور، گام‌های مؤثری در مواجهه با بحران سالمندی بردارد و خدمات علمی و عملی مناسبی به سالمندان ارائه دهد. امیدوارم با اجرای این برنامه‌ها و فعالیت‌های علمی بتوانیم گام‌های مؤثری در جهت ارتقای سلامت و کیفیت زندگی سالمندان کشور برداریم.

او درباره پنجره باز جمعیتی به ایسنا گفت: بررسی‌ها بیانگر این است که آخرین فرصت برای استفاده از پنجره جمعیتی از سال ۱۴۱۰ تا ۱۴۳۰ است. بهترین دوران استفاده از پنجره جمعیتی کشور سال ۱۴۰۲ بود که از آن استفاده نکردیم.

وی درباره بروز بیماری‌های مزمن در سالمندان نیز اظهار کرد: میزان ابتلا به آلزایمر ۷۰۰هزار تا ۸۰۰هزار اعلام می‌شود. به دلیل اینکه ابزارهای تشخیصی متفاوت است، این آمار و ارقام چندان مستند نیست. همچنین آمار و ارقام بیانگر این است که یک نفر از هر سه سالمند به پوکی استخوان مبتلا است و یک نفر نیز در معرض ابتلا به آن قرار دارد.