کوچک‌سازی دولت در ایران: جراحی نمایشی روی پیکر بوروکراسی
گروه سیاسی-سجادی پناه : در تازه‌ترین جلسه با رهبری معظم، آقای پزشکیان بار دیگر بر طبل اصلاحات کوبید و گفت: حذف سازمان‌های غیرضرور دیگر انتخاب نیست، بلکه اجبار است. هشدار او ساده اما سنگین است؛ بوروکراسی حجیم امروز نه‌تنها منابع ملی را می‌بلعد، بلکه موتور کارآمدی مدیریت کشور را نیز از کار انداخته است. این موضع‌گیری دوباره همان پرسش قدیمی را زنده می‌کند: چرا کوچک‌سازی در ایران هیچ‌گاه از شعار به عمل نرسید و هر بار، به‌جای چابک‌سازی دولت، تنها به جابه‌جایی تابلوها ختم شد؟
به گزارش بولتن نیوز هر بار که دولت‌های ایران از «کوچک‌سازی» سخن می‌گویند، بوی یک اصلاح بزرگ در فضا می‌پیچد؛ اما چند ماه بعد، همان غول بوروکراسی با لباسی تازه بازمی‌گردد. چرا؟
کوچک‌سازی در ایران بیشتر شبیه بریدن چند شاخه خشک از درختی است که ریشه‌اش پوسیده است. مشکل، شکل سازمان‌ها نیست؛ مسئله در مأموریت‌ها، فرآیندها و قوانینی است که از ابتدا درست تعریف نشده‌اند. حذف یک سازمان بدون بازطراحی مأموریت‌ها، مانند تخریب یک ساختمان و رها کردن آوار در خیابان است.
ذی‌نفعان قدرتمند نیز اجازه نمی‌دهند این جراحی واقعی به سرانجام برسد. شبکه‌های رانت و مدیرانی که از بودجه‌های موازی ارتزاق می‌کنند، مقاومت می‌کنند تا ساختار دست‌نخورده باقی بماند. کوچک‌سازی واقعی یعنی قطع این ریشه‌های رانت و فساد؛ و همین‌جاست که طرح‌ها در بن‌بست می‌افتند.
از سوی دیگر، کوچک‌سازی بدون توانمندسازی بخش خصوصی، مانند بیرون راندن بیمار از بیمارستان بدون دارو است. دولت بخشی از وظایفش را رها می‌کند، اما بازار و جامعه مدنی آماده پذیرش مسئولیت نیستند. نتیجه این است که خدمات افت می‌کند، بی‌نظمی گسترش می‌یابد و دولت با حجمی حتی بزرگ‌تر بازمی‌گردد.
مشکل دیگر، نگاه نمایشی دولت‌هاست. کوچک‌سازی در ایران اغلب برای ثبت در کارنامه و عکس یادگاری است، نه برای اصلاح واقعی. سازمان‌ها با نام جدید دوباره متولد می‌شوند، مانند شبحی که از میان نمی‌رود و دوباره ظاهر می‌شود.
و در نهایت، اراده سیاسی نیز کوتاه‌مدت است. هر دولت طرح خود را می‌آورد، اما با تغییر دولت یا وزیر، پروژه متوقف می‌شود. کوچک‌سازی شبیه یک دوی استقامت است، نه دوی صد متر؛ اما ما هر بار پیش از رسیدن به خط پایان، از مسیر خارج می‌شویم.
اگر روزی قرار باشد کوچک‌سازی به نتیجه برسد، باید نقشه‌ای کلان برای حکمرانی نوین روی میز باشد:
بازتعریف دقیق وظایف دولت؛
حذف واقعی موازی‌کاری‌ها؛
توانمندسازی بخش خصوصی و جامعه مدنی؛
و مهم‌تر از همه، شجاعت در قطع دست ذی‌نفعان از منابع عمومی.
تا آن روز، کوچک‌سازی در ایران همان جراحی نمایشی باقی خواهد ماند؛ عملیاتی که تنها پوست را می‌بُرد و ریشه بیماری را دست‌نخورده رها می‌کند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
